نهى از معاشرت با روى گردانان از حق

ثروتمندى خود را پايه و اصل به حساب مى آورند و گمان مى كنند بايد به همه كس و به هر چيزى حاكم باشند و همگان خواسته هاى آنان را به اجرا بگذارند و در هر موقعيتى به آنان احترام كنند; باد غرور دماغشان را پر مى كند و حالت جهنمى استكبار، از درونشان شعله مى كشد و به اعمال و رفتار و اخلاق و كردارى دچار مى شوند كه جز دورى از خدا و نافرمانى از فرمان هايش چيزى به آنان نمى افزايد. از عالمان دين، دورى مى كنند و از مسجد و محراب و وعظ و موعظه مى گريزند و براى دين و دينداران حسابى باز نمى كنند و راهى جز راه خدا و نظام هستى انتخاب مى كنند و به خوشى هاى بى اصل و اساس و لذت هاى حيوانى رو مى آورند و حاضر به شنيدن حقايق الهيه نيستند و هر كس در كنار آنان قرار گيرد، مى خواهند او را نيز مانند خود بى بند و بار و سركش و ياغى از حق نمايند. اينان در همه شهرها و در ميان همه اجتماعات و در هر كوچه و برزن، چهره اى شناخته شده هستند; قرآن مجيد روى گردانى از آنان و ترك رفاقت و معاشرت باآنان را به همه مردم سفارش و توصيه دارد، وَإِذَا رَأَيْتَ الَّذِينَ يَخُوضُونَ فِى آيَاتِنَا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ. . . . و هرگاه كسانى را ديدى كه در آيات ما به قصد شبهه اندازى به ياوه گويى و سخن بى منطق مى پردازند از آنان روى گردان و مجلسشان را ترك كن ... وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الُْمجْرِمِينَ مُنتَقِمُونَ. ستمكارتر از كسى كه به وسيله آيات پروردگارش تذكر داده شود سپس از آنها روى برگرداند، كيست؟ بى ترديد ما از مجرمان انتقام مى گيريم. هستند مردمى كه لازم است به آنان به وسيله آيات قرآن هشدار داده شود و مورد امر به معروف و نهى از منكر قرار گيرند و به آنان اتمام حجت شود تا درهاى سعادت و خوشبختى به روى آنان باز گردد ولى با چنين محبت و لطفى كه به آنان مى شود، از كوره در رفته و خشم آلود از آيات خدا روى مى گردانند و به دستگيره شقاوت و بدبختى چنگ مى زنند و نمى خواهند به اخلاق پاك و اعمال شايسته و عقايد نيك آراسته شوند. اينان با اين حالتى كه دارند شايسته است مردم از آنان كناره گيرى كنند و از رفاقت و معاشرت با آنان بپرهيزند مبادا كه اطوار شيطانى آنان آدمى را به چاه گمراهى اندازد و درهاى رحمت حق را به رويش ببندد و از سعادت و خوشبختى دو جهان محروم سازد،فَأَعْرِضْ عَن مَن تَوَلَّى عَن ذِكْرِنَا وَلَمْ يُرِدْ إِلاَّ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا * ذلِكَ مَبْلَغُهُم مِنَ الْعِلْمِ. . . . بنابراين از كسانى كه از ياد ما روى گردانده اند و جز زندگى دنيا را نخواسته اند، روى بگردان. اين دنيا خواهى آخرين مرز دانش و معرفت آنان است. . . هستند كسانى كه از روى علم و عمد از ياد خدا و آيات قرآن و حلال و حرام حق و حقايق اصيل روى مى گردانند و جز به شهوت و ثروت و صندلى و رياست و هوا و هواپرستى نمى انديشند. اينان همه امور حيات و زندگى و حتى كوشش انسان ها را در راه خدمت به شهوات و اميال و خواسته هاى بى مهار خود مى خواهند و هر چه و هر كس در مسير خواسته هاى آنان نباشد از خود دور مى كنند و با آن به دشمنى و كينهورزى برمى خيزند. اينان هدايت خدا را نمى خواهند و علاقه اى به آخرت ندارند و زحمات پيامبران را ارج نمى نهند و به همين سبب خداى مهربان براى حفظ ارزش هاى انسان دستور اكيد مى دهد كه از اين گونه مردم روى بگردانيد و از همنشينى و رفاقت و معاشرت با آنان پرهيز كنيد و از معاشرت با اين گونه مردم غافل و بى خبر و جاهل مانده به حقايق بپرهيزيد. در روايات نيز هشدارهاى مهمى داده شده است، روايات بسيار مهم زير بهترين راهنما در اين زمينه است :

 گريز از دوستى با نادان
از رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روايت شده است كه :« أحكَمُ النّاسِ مَنْ فَرَّ مِن جُهّالِ النّاسِ » حكيم ترين مردم كسى است كه از نادانان بگريزد. از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است :« لاَ يَنبَغِى لِلمُسْلِمِ أن يُواخِىَ الفَاجِرَ، وَلاَ الأَحْمَقَ، وَلاَ الكَذّابَ ». براى مسلمان شايسته نيست با بدكار رفاقت و احمق و دروغگو رفاقت و مصاحبت كند. و نيز آن حضرت فرمود :هنگامى كه اميرالمؤمنين (عليه السلام) بر منبر قرار مى گرفت مى گفت : براى مسلمان شايسته است از رفاقت با سه نفر بپرهيزد : ماجن، احمق، كذّاب. ماجن كسى است كه عملش را براى تو مى آرايد و دوست دارد مانند او باشى، او هرگز تو را بر دين و آخرتت يارى نمى دهد، همنشينى و رفاقت با او جفا و سبب سنگدلى است، ورود و خروجش بر تو عامل ننگ است، اما احمق، تو را به خير و خوبى دلالت نمى كند و از او برگردانيدن رنج و ناراحتى و شرّ و بدى را از تو اميد نمى رود گرچه وجودش را به زحمت اندازد، چه بسا مى خواهد به تو سود و منفعت رساند ولى زيان مى زند، پس مرگ او بهتر از حيات اوست و سكوتش بهتر از گفتار اوست و دور بودنش بهتر از نزديك بودن اوست، اما دروغگو، زندگى همراه او بر تو گوارا نخواهد بود، سخن از زندگى تو نزد ديگران مى برد و از زندگى ديگران نزد تو مى آورد، هرگاه از چيزى كه سخن مى گويد دهان ببندد و سخن را قطع كند، كلام را به سخن ديگر مى كشاند تا جايى كه سخن به راستى مى گويد ولى چون اعتبارى ندارد سخنش تصديق نمى شود، ميان مردم دشمنى مى اندازد و در سينه ها كينه و بغض مى روياند، از خدا پروا كنيد و نسبت به وجود خود دقت و توجه داشته باشيد . پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) فرمود :. . . همنشينى با مردگان، فاسد كننده قلب است، گفته شد : اى رسول خدا! همنشينى با مردگان چيست؟فرمود : رفاقت و معاشرت با هر كه از جاده ايمان منحرف و گمراه و نسبت به احكام الهى كناره گير است و از عمل به آن امتناع دارد . حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرموده :« قَطِيعَةُ الجَاهِلِ تَعْدِلُ صِلَةَ العَاقِلِ ». بريدن از نادان معادل ارتباط با خردمندان است.

همنشينان ناسالم
امام باقر (عليه السلام) از رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روايت كرده است كه آن حضرت فرمود :« إنَّ أسْرَعَ الخَيْرِ ثَوَاباً البِرُّ وَأسْرَعَ الشَّرِّ عِقَاباً البَغْىُ وَكَفى بِالمَرْءِ عَيْباً أنْ يُبْصِرَ مِنَ النّاسِ مَا يَعْمَى عَنْهُ مِنْ نَفْسِهِ وَأن يُعَيِّرَ النّاس بِمَا لاَ يَسْتَطِيعُ تَرْكَهُ وَأنْ يُؤذِىَ جَلِيسَهُ بِمَا لا يَعنِيهِ ». سريع ترين خوبى از نظر پاداش، نيكى به مردم است و سريع ترين بدى از نظر كيفر، بدى به مردم است، و براى مرد از نظر عيب داشتن همين بس كه چيزى را از مردم ببيند كه آن چيز در وجود خودش بر او پوشيده است و مردم را به چيزى سرزنش كند كه خودش توان ترك آن را نسبت به خود نداشته باشد و همنشينش را به امورى كه مهم نيست وارزش ندارد آزار دهد. امام صادق (عليه السلام) از پدران بزرگوارش از رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روايت مى كند كه آن حضرت فرمود :« ألا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرِّ النَّاسِ؟ قَالُوا : بَلى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ : مَنْ أبْغَضَ النّاسَ وأبْغَضَهُ النّاسُ، ثمّ قَالَ ألا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا؟ قَالوُا بَلى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ : الَّذِى لاَ يُقِيْلُ عَثْرَةً وَلاَ يَقْبَلُ مَعْذِرَةً وَلاَ يَغْفِرُ ذَنْباً، ثُمَّ قَالَ : ألا أُنَبِّئُكُمْ بِشَرٍّ مِنْ هَذَا؟ قَالُوا بَلى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ : مَنْ لاَ يُؤْمَنُ شَرُّهُ وَلاَ يُرْجى خَيْرُهُ ». آيا شما را به بدترين مردم خبر ندهم؟ گفتند : بله يا رسول الله! فرمود : كسى است كه با مردم كينه و دشمنى داشته باشد و مردم هم به خاطر تبهكارى و فسادش با او دشمن باشند، سپس فرمود : آيا شما را به بدتر از آن خبر ندهم؟ گفتند : چرا يا رسول الله! فرمود : كسى كه از خطا و لغزش ديگران نگذرد و عذر عذرخواه را نپذيرد و گناه طرف مقابلش را نبخشد سپس فرمود : آيا شما را به بدتر از آن خبر ندهم؟ گفتند : چرا يا رسول الله! فرمود : كسى كه از شرش در امان نباشند و به خيرش اميد نبندند. امام صادق (عليه السلام) فرمود :« مَنْ خَافَ النّاسُ لِسَانَهُ فَهُوَ فِى النّارِ ». كسى كه مردم از زبانش بترسند بى ترديد در آتش است. ورسول خدا (عليه السلام) فرمود :« شَرُّ النّاسِ يَوْمَ القِيَامَةِ الَّذِينَ يُكْرَمُونَ اتِّقَاءَ شَرِّهِمْ ». بدترين مردم روز قيامت كسانى هستند كه مردم به خاطر حفظ خود از شرشان به آنان احترام نمايند.
 
بر گرفته از کتاب معاشرت استاد حسین انصاریان