مهرورزى ، فرمان سعادت‏بخش اسلام

مهر ورزيدن به خود و ديگران ، فرمان سعادت بخش حضرت حق و همه پيامبران خصوصاً پيامبر با كرامت اسلام و امامان بعد از حضرتش به همه مردم و به تمام جهانيان است . مهرورزى و رحم به خود و ديگران زمينه تجلى رحمت حق به انسان و مهر خداوندى به آدمى است .  قرآن مجيد مى فرمايد : يكى از صفات اهل ايمان مهر و محبّت و سفارش به صبر و رحمت و مهرورزى به يكديگر است .  ثُمَّ كَانَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ وَتَوَاصَوْا بِالْمَرْحَمَةِ. علاوه بر [ انجام ] اين [ تكاليف ] ، از كسانى باشد كه ايمان آورده اند و يكديگر را به صبر و مهربانى سفارش كرده اند . روايات و معارف الهيه در رابطه با مهر و محبّت و اين كه به خود و ديگران محبّت ورزيد و رحمت آريد مطالبى بسيار مهم و آموزنده دارند : در روايتى از حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نقل شده است : « إرحَم تُرحَم »  .مهر و محبّت ورز تا مورد مهر و محبّت قرار گيرى . رسول اسلام صلي الله عليه و آله مى فرمايد : « الرَّاحِمُون يَرحَمُهُم الرّحمنُ تَبارَكَ وَتَعَالى إرحَمُوا مَن فِى الأرضِ يَرحَمْكُم مَن فِى السَّماءِ ».خداى مهربان به مهرورزان مهر مى ورزد ، به همه اهل زمين محبّت كنيد تا خدا به شما محبّت نمايد . از رسول خدا صلي الله عليه و آله روايت شده است : « وَالَّذِى نَفسِى بِيَدِهِ لاَ يَدخُلُ الجَنَّةَ إلاّ رَحِيمٌ ، قالُوا : كُلُّنا رحيمٌ قَالَ : لاَ حَتّى تَرحَمَ العامَةَ »  .سوگند به خدايى كه جانم در دست قدرت اوست جز انسان مهربان وارد بهشت نمى شود ، گفتند : همه ما مهربانيم ، فرمود : نه تا به همه مهربانى نورزيد نمى توان گفت مهربانيد .
توجه ويژه اسلام به مهرورزى
پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه و آله در روايتى مردم را براى حل مشكلاتشان به سوى آراستگان به مهر و محبّت راهنمايى مى كند ، آنجا كه مى فرمايد : « اُطْلُبُوا الْحَوائِجَ إلى ذِى الرَّحْمَةِ مِنْ أُمَّتِى تُرْزَقُوا وَتَنْجَحُوا فَانَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ : رَحْمَتى فِى ذِى الرَّحْمَةِ مِنْ عِبَادِى وَلاَ تَطْلُبُوا الْحَوائِجَ عِنْدَ القاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ فَلاَ تُرْزَقُوا وَلاَ تَنْجَحُوا فَإنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ : إِنَّ سَخَطِى فِيْهِمْ » 5 .نيازمندى ها و حوائج خود را در ميان امت من از آراستگان به مهر و محبّت بخواهيد تا به رزق و روزى دست يابيد و كامياب و رستگار شويد ، زيرا خداى عزّوجلّ مى فرمايد : مهر و رحمت من در ميان بندگانم نزد آراستگان به مهر و رحمت است ، نيازمندى ها و حوائج خود را از سنگدلان مخواهيد كه به رزق و روزى نرسيد و كامياب نگرديد ، زيرا خداى عزّوجلّ مى گويد : خشم و غضب من در آنان است . و در حديثى ديگر فرمود : « إذا طَبَخْتَ مَرَقَةً فَاكْثُرْ مَاءَهَا وَاغْرُفْ لِجِيْرانِكَ مِنْها ».هرگاه آب گوشت پختى به آبش بيفزاى و براى همسايه ات ظرفى از آن ببر . سنگدلى و بى رحمى به اندازه اى مورد نفرت خدا و اولياى اوست كه آن را از سنگين ترين و بزرگ ترين عقوبت هاى حق شمرده اند . حضرت امام باقر عليه السلام مى فرمايد : « مَا ضُرِبَ عَبْدٌ بِعُقُوبَةٍ أعْظَمَ مِنْ قَسْوَةِ الْقَلْبِ » 7 .كيفرى بزرگ تر از سنگدلى براى عبد مقرر نشده است . همان طور كه كيفرى براى عبد بزرگ تر از سنگدلى نيست و اين سنگدلى مايه و ريشه عذاب الهى در قيامت است ، نعمت و عنايتى براى عبد ، عظيم تر از رقّت قلب و مهر و مهرورزى و عشق و عاطفه نيست ، مهر و رقتى كه مايه و ريشه رحمت الهى و سبب به دست آوردن بهشت ابد و لطف سرمد در قيامت است .
قلب مسلمان ، جايگاه مهر و محبّت
مهر و محبّت مايه و سرمايه اى است كه جايگاهش ، قلبى كه در معارف الهيه از آن تعبير به بيت اللّه و حرم اللّه و عرش اللّه شده است ، قلبى كه همه ارزش انسان به اعتبار محتويات مثبت و نورانى آن است ، قلبى كه افق طلوع ايمان و يقين و عشق به حق و مهرورزى نسبت به خلق خداست ، قلبى كه صاحبش از آن مراقبت و مواظبت نموده و از اين كه جايگاه رذايل شود حفظش كرده و آن را به صلاح و سواد آراسته و فضاى آن را شايسته جلوه فيوضات حضرت فيّاض نموده است . قلب خالى از حالات مثبت و محروم از مايه مهر و محبّت بنا به نظر اولياى حق و به ويژه حضرت مولى الموحدين ، صاحبش موجودى بى منفعت و وجودى فاقد ارزش است . « عِظَمُ الْجَسَدِ وَطُولُهُ لاَ يَنْفَعُ إذا كَانَ الْقَلْبُ خَاوِياً ».بزرگى و بلندى بدن در صورتى كه قلب خالى از حقايق و حالات مثبت باشد سودى نمى دهد . رسول خدا صلي الله عليه و آله مى فرمايد : « إذَا طَابَ قَلْبُ الْمَرْءِ طَابَ جَسَدُهُ وَإذَا خَبُثَ الْقَلْبُ خَبُثَ جَسَدُهُ » هنگامى كه قلب انسان از همه رذايل پاك باشد ، حركات بدن و اعضا و جوارحش پاك خواهد بود و چون قلب آلوده باشد جسد و حركات اعضا و جوارحش آلوده خواهد بود . و نيز از آن حضرت در روايت بسيار مهمى آمده : « إنَّ للّه ِِ تَعَالى فِى الاْءَرْضِ أوَانِىَ أَلا وَهِىَ الْقُلُوب فَأحَبُّهَا إلَى اللّه ِ أَرَقُّهَا وَأصْفَاهَا وَأَصْلَبُهَا ، أَرَقُّهَا لِلإخوانِ وَأَصْفَاهَا مِنَ الذُّنُوبِ وَأَصْلَبُهَا فِى ذَاتِ اللّه ِ »  .براى خدا در زمين ظرف هايى است ، آگاه باشيد كه آن ظرف ها قلب هاست محبوب ترين آن ظرف ها در پيشگاه خدا مهربان ترين و صاف ترين و سخت ترين آن هاست ، مهربان ترينش نسبت به برادران انسانى و ايمانى ، صاف ترينش از گناهان و سخت ترينش در استقامت و پايدارى در راه خدا . پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه و آله در بيانى پر ارزش مى فرمايد : « إنَّ اللّه َ تَبَارَكَ وَتَعالَى لاَ يَنْظُرُ إلى صُوَرِكُمْ وَلاَ إلى أمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إلى قُلُوبِكُمْ وَأعمَالِكُم » 11 .خداى تبارك و تعالى نه به ظاهر شما مى نگرد و نه به ثروت و اموالتان ، بلكه به قلوب شما و اعمالتان نظر مى كند . بر پايه آيات و روايات ، قلب در وجود انسان از موقعيت ويژه اى برخوردار است تا جايى كه صلاح و فساد و پاكى و ناپاكى انسان در ارتباط با حالات اين مركز حساس و اين سرمايه ملكوتى و عنصر عرشى است . پاره اى از حركات و امور انسان ريشه در عشق و محبّت فراوان او نسبت به خلق خدا دارد كه لازم است انسان ، قدردان اين عشق و محبّت باشد و خدا را نسبت به اين نعمت معنوى سپاس گزارى كند ، در مثل انسان از مسيرى عبور مى كند ، مى بيند در راه رفت و آمد مردم خارى ، تيغى ، سنگ و يا شى ء آزار دهنده اى افتاده ، بدون آن كه وضع و شخصيت خود را ملاحظه كند ، براى آن كه انسان و يا جاندارى در رفت و آمدش از اين مسير صدمه و آزار نبيند ، جاده و راه را از آن اشياء آزار دهنده پاك مى كند و يا گم شده اى را به محلى كه گم كرده ، راهنمايى مى كند يا به عيادت بيمارى مى رود يا جنازه اى را كه نمى شناسد تشييع مى كند و . . . اين ها امورى است كه محرك انجامش ،مايه و سرمايه اى چون محبّت و عشق به ديگران است كه جز قلب جايگاهى ندارد ، آن هم قلبى كه به حيات معنوى و فيوضات الهى و بركات آسمانى و نور ايمانى زنده است . پيامبر بزرگ اسلام صلي الله عليه و آله اين گونه امور را كه ريشه در محبّت و عشق انسان به ديگران دارد ، عملى انسانى و اخلاقى و مساوى با صدقه دادن در راه خدا دانسته است ، از آن حضرت روايت شده است كه فرمود : « إنَّ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ فِى كُلِّ يَوْمٍ صَدَقَةً قَالوا : وَمَنْ يُطِيقُ هَذَا ؟ قال : إمَاطَتُكَ الأَذى عَنِ الطَّرِيقِ صَدَقَةٌ وَإِرشادُكَ الطَّريق صَدَقَةٌ وَعَيَادَةُ الْمَرِيضِ صَدَقَةٌ وَاتِّبَاعُ الجنَازَةِ صَدٌقَةٌ وَأمْرُكَ بِالمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ وَنَهْيُكَ عَنِ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ وَرَدُّكَ السَّلاَمُ صَدَقَةٌ » .بى ترديد هر روز بر عهده هر مسلمانى صدقه دادن لازم است ، گفتند : چه كسى مى تواند هر روز صدقه بپردازد ؟ فرمود : جاده و راه را از اشياى آزار دهنده مردم پاك كنى صدقه است ، راهى را به كسى كه دنبالش مى گردد نشان دهى صدقه است ، بيمارى را عيادت كنى صدقه است ، جنازه اى را تشييع نمايى صدقه است ، مردم را به كارهاى پسنديده وادار كنى و از كارهاى ناپسند بازدارى صدقه است و پاسخ سلام ديگران را بدهى صدقه است . درباره مهرورزى مردم روى زمين نسبت به يكديگر در روايت مهمى از حضرت امام كاظم عليه السلام نقل شده است : « إنَّ أَهْلَ الاْءَرْضِ لَمَرْحُوُونَ مَا تَحَابُّوا وَأَدُّوا الاْءَمَانَةَ وَعَمِلُوا بِالحَقِّ ».بى ترديد اهل زمين مورد مهر و رحمت اند چون به يكديگر محبّت ورزند و امانت را به صاحبش برگردانند و حق را در همه زمينه ها به كار بندند . از رسول خدا صلي الله عليه و آله روايت شده است كه خداى عزّوجلّ مى فرمايد : « حَقَّتْ مَحَبَّتِى لِلْمُتَحَابِّينَ فِىَّ وَحَقَّتْ مَحَبَّتِى لِلْمُتَزَاوِرِينَ فِىَّ » .مهر و محبتم سزوار كسانى است كه به يكديگر به خاطر من مهر مى ورزند و عشق و محبتم شايسته كسانى است كه براى من به ديدار يكديگر مى روند .

بر گرفته از کتاب فرهنگ مهرورزی استاد حسین انصاریان