روايات و مسأله‏ى با ارزش توبه‏

امام باقر عليه السلام فرمودند: آدم به حضرت حق عرضه داشت: شيطان را بر من سلطه دادى، و او را چنين قدرتى است كه همچون خون در باطن من گردش نمايد، در برابر اين برنامه براى من چيزى قرار بده.

به او خطاب شد: اين حقيقت را براى تو قرار مى دهم كه اگر از ذرّيه ات كسى تصميم بر گناه گرفت، در پرونده اش نوشته نشود و اگر تصميمش را به اجرا گذاشت همان يك گناه در نامه ى عملش ثبت گردد، و اگر فردى از ذرّيه ات تصميم به كار نيكى گرفت، در نامه اش نوشته شود و اگر آن تصميم را عملى كرد، در نامه اش ده برابر ثبت گردد؛ آدم عرضه داشت: پروردگارا! اضافه كن؛ خطاب رسيد: اگر كسى از ذرّيه ات گناهى مرتكب شود، سپس از من طلب آمرزش نمايد، او را بيامرزم؛ عرضه داشت: يا رب! بر من بيفزا؛ خطاب رسيد:

براى آنان توبه قرار مى دهم، و توبه را بر آنها گسترده مى نمايم تا نفس به گلويشان برسد؛ عرضه داشت: خداوندا! مرا كفايت كرد.

امام صادق عليه السلام از رسول خدا روايت نموده اند: كسى كه يك سال قبل از مرگش توبه كند، خداوند توبه اش را مى پذيرد. سپس فرمودند: همانا يك سال زياد است، هركس يك ماه قبل از مرگش توبه كند، خداوند توبه اش را قبول مى كند. سپس فرمودند: يك ماه زياد است، هركس يك هفته قبل از مرگش به خداوند بازگردد، بازگشتش پذيرفته مى شود. سپس فرمودند: يك روز هم زياد است، هركس پيش از ديدن آثار دنياى بعد توبه كند توبه اش پذيرفته است !

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:

انَّ اللَّهَ يَقْبَلُ تَوْبَةَ عَبْدِهِ مَا لَمْ يُغَرْغِرْ، تُوبُوا الَى رَبِّكُمْ قَبْلَ انْ تَمُوتُوا وَبَادِرُوا بِالاعْمَالِ الزَّاكِيَةِ قَبْلَ انْ تُشْتَغَلُوا، وَصِلُوا الَّذِى بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ بِكَثْرَةِ ذِكْرِكُمْ ايّاهُ «3».

خداوند توبه ى بنده اش را تا مرگ گلوگير او نشده مى پذيرد، پيش از مرگ توبه كنيد، به انجام اعمال پاك شتاب كنيد پيش از آنكه گرفتار شويد، بين خود و خداوند را با توجه بسيار به حضرت او اتصال دهيد.

عن اميرالمؤمنين عليه السلام: لَاشَفيعَ انْجَحُ مِنَ التَّوْبَةِ.

از اميرالمؤمنين عليه السلام روايت شده: شفاعت كننده اى كامياب كننده تر از توبه نيست.

از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده:

التَّوْبَةُ تَجُبُّ مَا قَبْلَهَا.

توبه گذشته ى انسان را از بين مى برد.

على عليه السلام فرمودند:

التَّوْبَةُ تَسْتَنْزِلُ الرَّحْمَةَ.

توبه رحمت خدا را نازل مى كند.

اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند:

تُوبُوا الَى اللَّهِ وَادْخُلُوا فِى مَحَبَّتِهِ، فَانَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ، وَالْمُؤْمِنُ تَوّابٌ .

به جانب خداوند باز گرديد، و خود را در محبتش در آوريد، همانا خداوند دوستدار توبه كنندگان و پاكيزگان است و مؤمن توبه اش بسيار است.

حضرت رضا عليه السلام از پدرانش از رسول خدا روايت مى كند:

مَثَلُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ كَمَثَلِ مَلَكٍ مُقَرَّبٍ وَانَّ الْمُؤْمِنَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ اعْظَمُ مِنْ ذَلِكَ، وَلَيْسَ شَىْ ءٌ احَبَّ الَى اللَّهِ مِنْ مُؤْمِنٍ تائِبٍ اوْ مُؤْمِنَةٍ تَائِبَةٍ «1».

مثل مؤمن نزد خداى عزوجل همچون فرشته ى مقرب است، و همانا مؤمن نزد پروردگار عظيم تر از فرشته ى مقرب است، چيزى نزد خداوند محبوبتر از مؤمن و مؤمنه ى توبه كننده نيست.

امام هشتم از پدرانش از رسول خدا روايت مى كند:

التّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لَاذَنْبَ لَهُ .

توبه كننده از گناه همچون كسى است كه گناهى ندارد.

از حضرت صادق عليه السلام روايت شده:

انَّ تَوْبَةَ النَّصُوحِ هُوَ انْ يَتُوبَ الرَّجُلُ مِنْ ذَنْبٍ وَيَنْوِىَ انْ لَايَعُودَ الَيْهِ ابَداً.

توبه ى نصوح اين است كه انسان از گناه توبه كند، و تصميم بگيرد كه هرگز به آن گناه باز نگردد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:

للَّهِ افْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنَ الْعَقِيمِ الْوَالِدِ، وَمِنَ الضّالِّ الْوَاجِدِ، وَمِنَ الظَّمْآنِ الْوارِدِ.

خداوند به توبه ى بنده ى گنهكارش از عقيمى كه فرزند پيدا كند، و از كسى كه گمشده اش را بيابد، و از تشنه اى كه بر چشمه ى آب وارد گردد، خوشحال تر است!

از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم روايت شده:

التّائِبُ اذَا لَمْ يَسْتَبِنْ عَلَيْهِ اثَرُ التَّوْبَةِ فَلَيْسَ بِتائِبٍ يُرْضِى الْخُصَماءَ وَيُعيدُ الصَّلَواتِ وَيَتَواضَعُ بَيْنَ الْخَلْقِ، وَيَتَّقِى نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَوَاتِ، وَيَهْزِلُ رَقَبَتَهُ بِصِيامِ النَّهارِ.

زمانى كه آثار توبه بر توبه كننده ظاهر نشده بايد گفت تائب نيست، آثار توبه عبارت است از: به دست آوردن رضايت كسانى كه نزد انسان حقوق مالى دارند، به جا آوردن نمازهاى از دست رفته، فروتنى در ميان مردم، حفظ نفس از شهوات حرام، لاغر كردن جسم به روزه گرفتن.

على عليه السلام فرمودند:

التَّوْبَةُ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَاسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ وَتَرْكٌ بِالجَوَارِحِ وَاضْمارٌ انْ لَايَعُودَ.

توبه پشيمانى به قلب، و استغفار به زبان، و ترك تمام گناهان به اعضا، و نيت برنگشتن به گناه است.

على عليه السلام فرمودند:

مَنْ تابَ تابَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَامِرَتْ جَوارِحُهُ انْ تَسْتُرَ عَلَيْهِ وَبِقاعُ الارْضِ انْ تَكْتُمَ عَلَيْهِ وَانْسِيَتِ الْحَفَظَةُ ما كانَتْ تَكْتُبُ عَلَيْهِ .

كسى كه توبه كند خداوند توبه اش را مى پذيرد، و به اعضاء بدنش امر مى شود گناهانش را مستور بدارد، و به قطعه هاى زمين گفته مى شود گناهانش را بپوشاند، و آنچه حافظان عمل نوشته اند از يادشان برده مى شود.

امام صادق عليه السلام فرمودند: خداوند به داوود پيغمبر وحى كرد:

انَّ عَبْدِىَ الْمُؤمِنَ اذَا اذْنَبَ ذَنْباً ثُمَّ رَجَعَ وَتَابَ مِنْ ذَلِكَ الذَّنْبِ وَاسْتَحْيى مِنّى عِنْدَ ذِكْرِهِ غَفَرْتُ لَهُ، وَانْسَيْتُهُ الْحَفَظَةُ وَابْدَلْتُهُ الْحَسَنَةَ وَلَا ابالى وَانَا ارْحَمُ الرَّاحِمينَ «1».

همانا بنده ى مؤمنم زمانى كه مرتكب گناهى شد، سپس از آن گناه روى گرداند و توبه كرد، و به وقت ياد آن گناه از من شرمنده شد، او را مى آمرزم، و گناه را از ياد نويسندگان عملش مى برم، و معصيتش را به حسنه تبديل مى كنم و باكى ندارم كه من مهربانترين مهربانانم.

پيامبر بزرگ اسلام در روايت مهمى فرمودند: آيا مى دانيد تائب كيست؟

عرضه داشتند: نمى دانيم. فرمودند: هرگاه عبد توبه كند ولى صاحبان حقوق مالى را از خود راضى نكند تائب نيست، و هر كس توبه كند ولى به عبادتش نيفزايد تائب نيست، و كسى كه توبه كند ولى لباسش را تغيير ندهد تائب نيست، و آن كه توبه كند ولى دوستانش را عوض نكند تائب نيست، و هركس توبه كند ولى مجلسش را تغيير ندهد تائب نيست، و هر آن كه توبه نمايد ولى رختخواب و تكيه گاهش را عوض ننمايد تائب نيست، و هركس توبه كند ولى اخلاق و نيتش را عوض ننمايد تائب نيست، و هر آن كه توبه كند ولى قلبش را به روى حقايق باز نكند و در مقام انفاق برنيايد تائب نيست، و هركس توبه كند اما آرزويش را كوتاه و زبانش را حفظ نكند تائب نيست، و هر آن كه توبه كند ولى بدنش را از غذاى اضافى تصفيه نكند تائب نيست، چون بر اين خصلتها استقامت نمايد تائب است .

تغيير و تعويض آنچه كه در اين روايت بسيار مهم مطرح است، آن امورى است كه از حرام به دست آمده، يا رابطه با آن حرام است.