ظلم در لغت به معناى ناقص نمودن و كم كردن و چيزى را در جاى غيرخود قرار دادن است.
ارتكاب نهى گرچه ارشادى باشد و كيفر و عذابى به دنبال نداشته باشد، و به معناى گناه و معصيت اصطلاحى نباشد در حدّ خودش زيانى محدود به وجود خودانسان دارد، زيانش در حقيقت ناقص نمودن شخصيت و كم نمودن از معنويت و نورانيت درون است، و ارتكابش از بندگان خاص و عباد واقعى رحمان توقع نمى رود، ولى اگر دچار ارتكاب آن شدند از چشم رحمت نمى افتند، و كيفرى اخروى براى آنان نيست، و مطرود درگاه نمى شوند، و مستحق عتاب شديد نمى گردند بلكه محروميتّى اندك از نورانيت و معنويت براى آنان ميآيد، و به گوشهاى كم از شخصيت آنان نقص وارد ميشود، و اين ارتكاب نهى در فضاى حيات آنان چيزى است كه براى آنان موجب غم و اندوه و گريه و زارى و روى آوردن به توبه و انابه و توسل به ارواح مقدسه جهت جلب رحمت و مغفرت خداست.
از بهترين شواهد اين معنا كه نهى لاتقربا نهى ارشادى است اين است كه حضرت حق ميفرمايد:
وَ عَصى آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى : و آدم به نهى خدا توجهى نكرد، و از آن سرپيچى نمود، و از رسيدن به آنچه شيطان به او وعده داده بود كه مخلد شدن در بهشت است ناكام ماند و راه واقعى را گم كرد.
و نفرمود آدم مرتكب نهى شد، و از مغضوبان درگاه قرار گرفت، چنان كه درباره عاصيان و متمردان و طاغيان و حرام خواران فرموده:
كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ لا تَطْغَوْا فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيْكُمْ غَضَبِي وَ مَنْ يَحْلِلْ عَلَيْهِ غَضَبِي فَقَدْ هَوى :
از خوردنى هاى پاكيزه و مطبوع كه روزى شما نموديم بخوريد و در اين مورد از حدود حق تجاوز نكنيد و سر به طغيان برنداريد كه غضب و خشم من كه عذابى سخت است بر شما فرود آيد، و كسى كه خشم بر او فرود آيد يقيناً هلاك شده است.
ارتكاب نهى ارشادى هم در حدّ خود ستم بر خويش است و اين ستم انسان را مستحق عنوان ظالم ميكند، و ظالم در اين آيه با توجه به مقام خليفة الله و شخصيت برجسته او به معناى كم كردن از معنويت و نورانيت است، كم كردنى كه نسبت به خليفة الله ظلم بر نفس و قرار گرفتن در زمره اينگونه ظالمان است، كه تعدادشان در اولياء الهى و عباد خاص حق بسيار اندك و غيرقابل توجه است، و اين مقدار لغزش كه امرى طبيعى و از عوارض جنبه بشرى است لطمهاى و زيانى به ساختمان انسانيت و بناى شخصيت خليفة الله نمى زند، چنان كه حضرت مولى الموحدين اميرالمؤمنين على (ع) هنگام بيان اوصاف و كمالات و عظمت و شخصيت اهل تقوا در خطبه متقين درباره اين عارضه كه مربوط به حدود بشرى و جسمى و مادى انسان است ميفرمايد
«قليلا زلله:»
لغزش اهل تقوا بسيار بسيار اندك است، و اين لغزش در زندگى آنان گناه و معصيت اصطلاحى به حساب نمى آيد زيرا نه موجب كيفر اخروى است و نه سبب فرود آمدن خشم حق بر آنان.
منبع : پايگاه عرفان