زيارت اربعين‏

منابع مقاله:

کتاب:ترجمه مفاتيح الجنان

نویسنده: حضرت آیت الله حسین انصاریان

اربعين سيد الشهدا عليه السّلام مصادف با روز بيستم صفر است، شيخ طوسى در كتاب تهذيب و مصباح از حضرت حسن عسگرى عليه السّلام روايت كرده: نشانه هاى مؤمن پنج چيز است: پنجاه ويك ركعت نماز گذاردن، كه مراد هفده ركعت واجب، و سى وچهار ركعت نافله [مستحب ] در هر شب و روز است، و زيارت اربعين، و انگشتر به دست راست نمودن، و پيشانى را در سجده بر خاك نهادن، و بلند گفتن «بسم اللّه الرّحمن الرّحيم» كيفيت زيارت حضرت امام حسين عليه السّلام در روز اربعين به دو صورت رسيده: اول: زيارتى است كه شيخ در دو كتاب تهذيب و مصباح از صفوان جمّال روايت كرده، كه صفوان گفت: مولايم امام صادق عليه السّلام درباره زيارت اربعين به من گفت: هنگامى كه قسمت قابل توجهى از روز برآمده، بخوان:

سلام بر ولىّ خدا و حبيبش، سلام بر دوست خدا و نجيبش، سلام بر بنده برگزيده خدا و فرزند برگزيده اش، سلام بر حسين مظلوم شهيد، سلام بر آن دچار گرفتاريها و كشته اشكها، خدايا من گواهى مى دهم كه حسين ولىّ تو و فرزند ولىّ تو، و فرزند برگزيده توست حسينى كه به كرامتت رسيده، او را به شهادت گرامى داشتى، و به خوشبختى اختصاصش دادى، و به پاكى ولادت برگزيدى، و او را آقايى از آقايان، و پيشروى از پيشرويان، و مدافعى از مدافعان حق قرار دادى، و ميراثهاى پيامبران را به او عطا فرمودى، و او را از ميان جانشينان حجّت بر بندگانت قرار دادى، و در دعوتش جاى عذرى باقى نگذاشت، و از خيرخواهى دريغ نورزيد، و جانش را در راه تو بذل كرد، تا بندگانت را از جهالت و سرگردانى گمراهى برهاند، درحالى كه بر عليه او به كمك هم برخاستند، كسانى كه دنيا مغرورشان كرد، و بهره واقعى خود را به فرومايه تر و پست تر چيز فروختند، و و آخرتشان را به كمترين بها به گردونه فروش گذاشتند، تكبّر كردند و خود را در دامن هواى نفس انداختند، تو را و پيامبرت را به خشم آوردند، و اطاعت كردند از ميان بندگانت، اهل شكاف افكنى و نفاق و باركشان گناهان سنگين، و سزواران آتش را پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو جهاد كرد، تا در طاعت تو خونش ريخته شد و حريمش مباح گشت خدايا آنان را لعنت كن لعنتى سنگين، و عذابشان كن عذابى دردناك، سلام بر تو اى فرزند رسول خدا، سلام بر تو اى فرزند سرور جانشينان، شهادت مى دهم كه تو امين خدا و فرزند امين اويى، خوشبخت زيستى، و ستوده درگذشتى، و از دنيا رفتى گم گشته، و مظلوم و شهيد، گواهى مى دهم كه خدا وفاكننده است آنچه را به تو وعده داده، و نابودكننده كسانى را كه از يارى ات دريغ ورزيدند، و عذاب كننده كسانى را كه تو را كشتند، و گواهى مى دهم كه تو به عهد خدا وفا كرديد و در راهش به به جهاد برخاستى تا مرگ فرا رسيد، پس خدا لعنت كند كسانى را كه تو را كشتند، و به تو ستم كردند، و اين جريان را شنيدند و به آن خشنود شدند، خداى من تو را شاهد مى گيرم كه من دوستم با آنان كه او را دوست دارند، و دشمن با آنان كه با او دشمنند، پدر و مادرم فدايت اى فرزند رسول خدا، گواهى مى دهم كه تو در صلبهاى بلندمرتبه و رحمهاى پاك نورى بودى، جاهليت با ناپاكيهايش تو را آلوده نكرد، و از جامه هاى تيره و تارش به تو نپوشاند، و گواهى مى دهم كه تو از ستونهاى دين، و پايه هاى مسلمانان، و پناهگاه مردم مؤمنى، و گواهى مى دهم كه پيشواى نيكوكار، با تقوا، راضى به مقدرات حق، پاكيزه، هدايت كننده، و هدايت شده اى، و گواهى مى دهم كه امامان از فرزندانت، اصل تقوا، و نشانه هاى هدايت، و دستگيره محكم، و حجّت بر اهل دنيا هستند و گواهى مى دهم كه من به يقين مؤمن به شمايم، و به بازگشتتان يقين دارم، براساس قوانين دينم، و عواقب عملم، و قبلم با قلبتان در در صلح، و كارم پيرو كارتان، و يارى ام براى شما آماده است، تا خدا به شما اجازه دهد، پس با شمايم نه با دشمنانتان، درودهاى خدا بر شما، و بر ارواح و پيكرهايتان، و بر حاضر و غايبتان، و بر ظاهر و باطنتان، آمين اى پروردگار جهانيان.

پس دو ركعت نماز مى خوانى، و به آنچه مى خواهى دعا مى كنى و برمى گردى.

دوم: زيارتى است كه از جابر روايت شده، و كيفيت آن چنان است كه از عطا [ظاهرا همان عطيه عوفى كوفى همسفر جابر در اربعين براى زيارت حضرت امام حسين عليه السّلام است ] نقل شده: در روز بيستم ماه صفر با جابر بن عبد اللّه انصارى بودم، چون به غاضريه رسيديم در آب فرات غسل كرد، و پيراهن پاكيزه اى كه با خود داشت پوشيده، آنگاه به من گفت: آيا از بوى خوش چيزى، با تو هست اى عطا؟ گفتم: سعد با من هست، قدرى از آن گرفت و بر سر و بدن پاشيد، و پابرهنه روانه شد، تا نزد سر مبارك امام حسين عليه السّلام ايستاد، و سه مرتبه اللّه اكبر گفت. پس افتاد و بيهوش شد، چون به هوش آمد شنيدم مى گفت: «السّلام عليكم يا ال اللّه ...» كه درست همان زيارت نيمه رجب است كه قبلان ذكر كرديم، و با آن جز در چند كلمه تفاوت ندارد، كه آن هم احتمالا ناشى از اختلاف نسخه هاست، چنان كه شيخ مرحوم احتمال داده. در هر صورت اگر كسى بخواهد آن را هم بخواند، به زيارت نيمه رجب رجوع كند، و همان را بخواند. مؤلف گويد: زيارت امام حسين عليه السّلام در اوقات شريفه و شبها و روزهاى متبركه، به غير اين اوقات كه ذكر شد، نيز افضل است، به ويژه اوقاتى كه به آن حضرت نسبتى داشته باشد، مانند روز مباهله و روز نزولا هل اتى و روز ولادت آن حضرت و نيز شبهاى جمعه. و از روايتى استفاده مى شود كه حق تعالى در هر شب جمعه نظر لطفى بر آن حضرت مى نمايد، و همه پيامبران و اوصياى ايشان را به زيارت حضرتش مى فرستد. ابن قولويه از امام صادق عليه السّلام روايت كرده: هركه قبر امام حسين عليه السّلام را در هر جمعه زيارت كند، البته آمرزيده مى شود، و از دنيا با حالت حسرت بيرون نرود، و مسكنش در بهشت با امام حسين عليه السّلام باشد. در خبر اعمش آمده: همسايه او برايش گفت: در خواب ديدم رقعه هايى از آسمان فرو مى ريزد، كه در آنها براى هركه امام حسين عليه السّلام را در شب جمعه زيارت كند امان نوشته اند، و بعد از اين در اعمال كاظمين در ضمن حكايت حاج على بغدادى [صفحه 746] به اين مطلب اشاره خواهد شد. و در غير اين اوقات از اوقات شريفه ديگر نيز خوب است آن حضرت زيارت شود. روايت شده از امام صادق عليه السّلام پرسيدند: آيا براى زيارت امام حسين عليه السّلام خاصى است كه بهتر از زمانهاى ديگر باشد؟ فرمود: آن حضرت را در هروقت و هر زمان زيارت كنيد كه در زيارت آن حضرت خير مقرّرى است، هركه آن را بيشتر به عمل آورد، خير بيشترى خواهد يافت و هركه كمتر انجام دهد خير كمترى به دست مى آورد، و در زيارت كردن آن حضرت در اوقات شريفه بكوشيد، كه اعمال صالحه در آن اوقات ثوابش دو چندان است و در آن اوقات شريفه فرشتگان الهى براى زيارت آن حضرت از آسمان نازل مى شوند الخ. و براى خصوص اين اوقات ياد شده زيارت منقولى يافت نشده، تنها براى روز سوم شعبان كه روز ولادت حضرت امام حسين عليه السّلام است، دعايى از ناحيه مباركه بيرون آمده كه بايد آن را خواند، و ما آن را در ضمن اعمال ماه شعبان ذكر كرديم، و همچنين بدانكه زيارت آن حضرت در غير كربلا، از شهرهاى دور فضيلت زيادى دارد، و ما در اينجا به ذكر دو روايت كه در كتابهاى «كافى»، «تهذيب» و «من لا يحضره الفقيه» است قناعت مى كنيم.

روايت اوّل: ابن ابى عمير از هشام روايت كرده: امام صادق عليه السّلام فرمود: هرگاه راه يكى از شما دور، و از خانه اش تا قبور ما مسافت زيادى باشد، به پشت بام بلندتر منزل خود بالا رود، و دو ركعت نماز بجا آورد، و به سلام كردن به سوى قبرهاى ما اشاره كند، به درستى كه آن نماز و سلام به ما مى رسد.

روايت دوم: از حنّان بن سدير از پدرش نقل شده: امام صادق عليه السّلام به من فرمود: اى سدير آيا هر روز قبر حسين عليه السّلام را زيارت مى كنى؟ عرض كردم: فدايت شوم نه، فرمود: شما جفا كاريد، آيا در هر جمعه او را زيارت مى كنيد؟ گفتم: نه، فرمود آيا در هر ماهى زيارت مى كنيد؟ گفتم: نه، فرمود: آيا در هر سالى زيارت مى كنيد؟ گفتم: گاهى از سالها شده كه زيارت كرده ام فرمود: اى سدير شما به امام حسين عليه السّلام چه جفاكاريد! آيا نمى دانيد كه حق تعالى دو هزارهزار فرشته [در كتاب «تهذيب» و «فقيه» هزارهزار فرتشه آمده است ] ژوليده موى و غبارآلود گمارده تا بر آن حضرت گريه كنند و زيارت نمايند كه هرگز سست نمى شوند، و براى تو اى سدير چه مى شود، كه زيارت كنى قبر امام حسين عليه السّلام را در هر جمعه پنج مرتبه، و در هر روزى يك مرتبه؟ گفتم: فدايت شوم بين ما و او فاصله بسيارى است، فرمود: به بام خانه ات بالا رو و سپس به راست و چپ نظر كن، آنگاه سر خود را به سوى آسمان بردار، سپس قصد كن جانب قبر آن حضرت را و بگو: السّلام عليك يا ابا عبد اللّه، السّلام عليك و رحمة اللّه و بركاته به خاطر اين عمل زيارتى براى تو نوشته مى شود، و آن زيارت حجّ و عمره است. سدير گفت: باشد كه اين را در ماه بيش از بيست مرتبه بجا آوردم، و در آغاز زيارت اوّل از زيارت مطلقه [صفحه 656] مطلبى كه مناسب اين مقام بود گذشت، مراجعه كنيد.