پايه دوم: كه عامل تحقّق عبادت است، تسليم مى باشد و انسان خود را با تمام وجود؛ يعنى با باطن، ظاهر، قلب، عقل، روح، نفس و بدن در اختيار خدا قرار دهد، كه بهترين مطلبى كه در اين زمينه گفتند، اين است كه انسانِ در اختيار خدا، مانند ميّت در اختيار غسّال مى باشد؛ يعنى خود را به آخرين نقطه تسليم برساند.
هر چه آن خسرو كند، شيرين كند «2» پس انسان بايد خود را در اختيار فرمانها و خواسته هاى حق قرار دهد، به نحوى كه غير خدا را از تصرّف در وجود و زندگى خود محروم و ممنوع كند؛ يعنى چنان خود را در اختيار خدا بگذارد كه دشمنان، شياطين و هواى نفس از اينكه در وجود انسان تصرّف كنند و يا فرهنگ خود را بر انسان تحميل نمايند، نااميد شوند. ارزش تسليم به قدرى است كه اهل تحقيق، بيداران، بينايان و اهل بصيرت مى فرمايند:
تسليم در وجود انسان به منزله مغز است و همه عبادات ثمر، ميوه و محصول مغز مى باشند، پس مغز اصل و ريشه است و مقام تسليم، به قدرى بالا است كه پروردگار عالم در سوره مباركه نساء، برترين و بالاترين دين را تسليم به شمار آورده است.
«وَ مَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِيمَ خَلِيلًا»
در اين عالم دين كسانى برتر است، كه همه وجود، ظاهر، باطن، قلب، جان، نفس و بدن را، تسليم خدا كرده و اهل همه نيكى ها باشد؛ يعنى در دايره تسليم حبس وجود ندارد، نمى گويد: «أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ» و به مسأله خاتمه دهد، بلكه در هر عبادتى، خير و نيكى وارد مى شود.
منبع : پایگاه عرفان