اخلاق و زيبايىی هايش‏

منابع مقاله:

کتاب :  بربال انديشه               

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

اخلاق در فرهنگ الهى، از موقعيت بسيار مهمى برخوردار است، قواعد عالى اخلاق، بهترين راهنما براى تزكيه نفس از آلودگى ها است.

مايه هاى مهمى كه براى رشد و كمال انسان، در اعماق وجود قرار دارد، به وسيله حسنات اخلاقى شكوفا مى گردد. حركت و سير اين خط پر بركت است كه آدمى را آراسته به ارزش ها نموده و از انسان موجودى والا و وجودى برتر به وجود مى آورد.

قرآن مجيد در باب اخلاق داراى آيات زيادى است كه در آن آيات به ارزش هايى كه از طريق اخلاق نصيب انسان مى گردد اشاره شده است.

قرآن كريم براى حسنات اخلاقى، كه تنها راه تزكيه نفس از آلودگى هاست اهميت زيادى قائل شده و معصومين بزرگوار، نزديك ترين مسلمان را در قيامت به خود، خوش اخلاق ترين آنان معرفى كرده اند:

قال رسول اللَّه صلى الله عليه و آله:

اقْرَبُكُمْ غَداً مِنّى فِى الْمَوْقَفِ اصْدَقَكُمْ لِلْحَدِيْثِ وَ اداكُمْ لِلْامانَةِ وَ اوْفاكُم بِالْعَهْدِ وَ احْسَنُكُمْ خُلْقَاً وَاقْرَبُكُمْ مِنَ النَّاسِ «1».

«نزديك ترين شما به من در روز قيامت، راستگوترين شما و اداء كننده امانت، و وفاداترين شما و به پيمان و خوش اخلاق ترين شما، نزديك ترين شما به مردم است».

خيال باطل

عده اى تصور مى كنند خوش اخلاق بودن، خوش رو بودن به هنگام برخورد با ديگران است، اما اين تصور بدون شك تصور بى جايى است؛ زيرا خنده رويى يك جزء بسيار كوچك از مسئله خوش خلقى است، اخلاق در اصطلاح بزرگان، آراسته بودن به تمام حسنات اخلاقى و دور ماندن از رذايل است.

هنگامى كه رذايل از قبيل: كبر، ريا، بخل، حسد، نفاق، نمامى، دروغگويى، غرور، عجب و... از صفحه روان زدوده شد و نفس به سخا، مروت، مردانگى، فتوت، شرف، غيرت، خشوع، خضوع و... آراسته گشت، انسان، خوش اخلاق شده و به اخلاق پاك آراسته گشته است.

قرآن مجيد، حسنات اخلاقى را «نور» دانسته، و آراسته به آن حسنات را منور به نور حق قلمداد كرده است:

«أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْكافِرِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ» «2».

«آيا كسى كه [از نظر عقلى و روحى ] مرده بود و ما او را [به وسيله هدايت و ايمان ] زنده كرديم، و براى وى نورى قرار داديم تا در پرتو آن در ميان مردم [به درستى و سلامت ] حركت كند، مانند كسى است كه در تاريكى ها [ىِ جهل و گمراهى ] است و از آن بيرون شدنى نيست؟! اين گونه براى كافران [به خاطر لجاجت و عنادشان ] آنچه انجام مى دادند، آراسته شد [تا گمان كنند اعمالى را كه انجام مى دهند نيكوست».

معيار و ميزان الهى

آرى! به فرموده قرآن، كه معيار و ميزان الهى براى تشخيص حق از باطل است، حسنات اخلاقى در زندگى بشر، همچون چراغ فروزان، فرا راه آدمى است، و دارندگان اين نور، براى مردم منبعى از خير و موجودى پربركت اند.

فاقدين اخلاق حسنه، در حقيقت محروم از روشنايى لازم اند، و از كسى كه محروم از نور است جز شر و پليدى، ظلم و تجاوز، خيانت و ناجوانمردى توقع نمى رود.

بركات اخلاق

تنها برنامه اى كه روابط انسان را با ساير انسان ها، بر اساس حق و عدل بر پا مى كند «اخلاق» است، و كسى كه از حسنات اخلاقى دور مانده، دچار ظلمت و تاريكى است و هرگز نخواهد توانست با مردم به نيكى زندگى كند.

شما از روان آلوده به رذايل و انسان دچار ظلمت و از مردم فرورفته در جهل، جز زيان و ضرر چه توقعى داريد؟.

نمى توان باور كرد كه انسان فاقد اخلاق، شر و زيان نداشته باشد. تجربه نشان داده كه بيشترين درصد مظالم بشر و تجاوزات و جناياتش، معلول نبود حسنات اخلاقى در وجود اوست.

چگونه مى توان قبول كرد كسى كه خود را از آلودگى ها پاك نكرده در روابط و برخوردهايش جانب حق را رعايت كند؟

همچنان كه انسان فاقد ايمان، متجاوز به حق است، انسان فاقد اخلاق هم متجاوز به حقوق خلق است. گرچه مى توان گفت فاقد ايمان، به حقوق خلق هم تجاوز مى كند، و فاقد اخلاق، حقوق حق را پايمال مى نمايد.

امام سجاد عليه السلام از خداى بزرگ تقاضا مى كند: «برايم نورى قرار ده تا در پرتو آن در بين مردم سرافراز باشم» «1». نورى كه حضرت از خدا مى خواهد، همان چراغ پر نور حسنات روحى است.

در اينجا تذكر يك نكته لازم است كه: هر مسلمانى براى قبول حسنات اخلاقى و شستشوى روان از رذايل، نيازمند به ايجاد زمينه در صفحه با عظمت نفس است.

بدون شك، بدون ايجاد زمينه لازم، دور كردن رذايل، مشكل، و آراسته شدن به حسنات اخلاقى غير ممكن به نظر مى رسد.

گريز از دنياگرايى

از آثار گرانبهاى اسلامى چنين برمى آيد كه: برقرار كردن رابطه با دنيا، به عنوان وسيله رسيدن به حق، علل ايجاد زمينه براى قبول حسنات و معالجه روان از پليدى هاست.

بايد بدون اراده و نظر كردن به دنيا به عنوان هدف، و تكبر ورزيدن در برابر حق، روان گرفتار سوء خلق، معالجه گردد، و مشكل است انسان دنيايىِ تاريك نفس، به نور اخلاق منور شود.

كسى كه از موقعيت دنيا، يعنى مجموع برنامه هاى مادى و جسمى بى خبر باشد، كسى كه از شناخت دنيا به معناى حقيقى اش دور مانده است، كسى كه تصور كند ابتدا تا انتهاى حيات، روابط مادى و رسيدن به لذت هاى جسمى است، چگونه مى تواند خود را تبديل به انسانى الهى و موجودى والا كند؟

آنان كه به دنيا به عنوان اولين و آخرين منزل نگريستند، و به خيال خام خود، فقط امروز را صحنه زندگى حساب كردند، از هيچ رذيلتى در امان نماندند.

چنين مردمى با اين گونه رابطه چنان سست اراده شدند كه در برابر مقام مادى، مراحل شهوانى، و برخورد با درهم و دينار پاك باخته گشته و براى رسيدن به هر يك از اين برنامه ها دامن به هر رذيلتى آلوده كردند و در تمام زمينه ها از تواضع در برابر حق اباء نمودند.

ولى آنان كه دنيا را به عنوان وسيله اى براى ادامه حيات، و كشتزارى براى پاشيدن بذر عمل، و خانه اى براى ايجاد نور ايمان و فروغ اخلاق در نفس و جان، و محلى براى آماده كردن زمينه رشد و كمال به حساب آوردند، داراى اراده اى پولادين گشته و از بركت آن ديد صحيح و آن اراده و عزم سخت، به تواضع در برابر حق در تمام زمينه ها نائل آمده و به حسنات آراسته و از رذايل پاك شدند.

اگر انسان متوجه اين معنا باشد كه دنيا گذرگاهى بيش نيست، و خلود در آن محال است، و آنچه انسان از آن به دست مى آورد جز به اندازه پوشاك و خوراك، خرج اهل و عيال، مسكن، مغازه و مركب بهره ديگرى ندارد، صحبت دلبستگى اش به دنيا به اندازه ضرورت خواهد شد، و چون از اين اندازه فراتر نمى رود، جايى براى رذايل نخواهد ماند و نفس و روان خالى از حسنات نخواهد شد.

وقتى انسان به دنيا به عنوان هدف بنگرد، به خيال خودش براى محكم كردن جاى پا، به تكاپويى سخت خواهد افتاد و به ناچار همه فكر و ذكر، همت و اراده و نيت و عزمش را براى برقرار كردن رابطه محكم تر، با مقدارى مواد معامله خواهد كرد.

نقطه شروع رذايل

اينان تصور مى كنند راه محكم تر كردن رابطه با دنيا، زحمت كشيدن بيشتر در جنب آن و زيادتر به دست آوردن مواد آن است. به ناچار بر اثر اين شناخت غلط و رابطه ناصحيح، روح قناعت را از دست داده و هرگز به حق خود قانع نشده و سرانجام در خط تجاوز به حقوق ديگران خواهند افتاد. اين نقطه، همان نقطه شروع پديد شدن رذايل در نفس و جان است، و اين نقطه همان نقطه تكبر ورزيدن در برابر حق و سست شدن اراده و عزم است.

راستى با اين عمر كوتاه و وقت كم و با اين همه تكاليفى كه از حق و مردم بر عهده انسان است، چه جايى براى اين گونه معامله هاى غلط در دنيا باقى مى ماند؟

عجيب تر اينكه با گذشت شب و روز و هفته و ماه و سال، خود به خود ارتباط دنيا با انسان به سستى مى گرايد و لحظه اى خواهد رسيد كه با پايان گرفتن نَفَس و جدا شدن روح حيات از جسم، تمام روابط انسان با دنيا قطع شده و آنچه را كه انسان به دست آورده به وارثان رسيده و جز كفن و مشتى خاك از دنيا نصيب ديگرى براى او نخواهد ماند؛ با اين حساب عاقلانه نيست كه انسان بر خلاف قواعد الهى، با دنيا در رابطه باشد؛ چرا كه از اين رابطه جز آلوده شدن به رذايل نصيبى نبرده و نخواهد برد.

چه نيكوست كه چشم انداز ما نسبت به دنيا، چشم انداز انبيا، امامان، عارفان و عاشقان باشد، تا از اين رهگذر به قبول حضرت حق برخيزيم و داراى اراده اى سخت براى حفظ ارزش ها در نفس و جان گشته و در برابر فرامين پاك مولا و آقاى خود كه ما را آفريده و غرق انواع نعمت هاى مادى و معنوى نموده تواضع كنيم.

در هر صورت، ساختمان دنيا ساختمانى است كه از پذيرايى انسان در حد دلخواه ابا دارد و دستگيره اى براى پيوند خوردن با او، و پيداكردن يك زندگى جاويد يا حداقل بر وفق مراد، و يا بر اساس هوى و هوس ندارد.

آنانكه دنيا را به عنوان هدف مى بينند، به ناچار براى بيشتر به دست آوردنش از جاده پاكى منحرف و به راه شيطانى حرص و طمع و پس از آن به زشتى هاى ديگر دچار خواهد شد.

اينان تصور نكنند كه با گستردن بساط مادى، به هدف اصلى دست يافته اند؛ بلكه از هدف دور افتاده، و به چاه پر خطر غفلت و گمراهى سقوط كرده اند.

اينان به خاطر مغرور شدن به نمودهاى ظاهر، عقل و وجدان را رها كرده و به پذيرفتن حكومت شهوت و هوى پرستى تن مى دهند، و براى رسيدن به لذات جسمى، به هرگونه انحرافى آلوده شده و از قبول واقعيات خوددارى مى كنند.

دنيااز ديدگاه حضرت على عليه السلام

بهترين راه براى شناخت چهره واقعى دنيا، آن چهره اى كه به عنوان بهترين عامل براى رشد و كمال است، آن چهره اى كه به عنوان نعمت الهى فرا راه آدمى است، مراجعه به آثار پر بهاى اسلامى است.

با شناخت دنيا از ديدگاه معارف الهى كه سرچشمه اش عقل پر بهاى اولياى خداست، انسان در خط حسنات قرار گرفته و از رذايل گريزان مى گردد.

على عليه السلام در برابر مردى كه از دنيا نكوهش مى كرد فرمود:

انَّ الدُّنْيا دارُ صِدْقٍ لِمَنْ صَدَّقَها وَدارُ عافِيَةٍ لِمَنْ فَهِمَ عَنْها وَدارُ غِنىً لِمَنْ تَزَوَّدَ مِنْها وَدارُ مَوْعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِها مَسْجِدُ احِبَّاءِ اللَّهِ وَمُصَلَّى مَلائِكَةِ اللَّهِ وَمَهْبِطُ وَحْىِ اللَّهِ وَمَتْجَرُ اوْلِياءِ اللَّهِ، اكْتَسَبُوا فِيهَا الْرَّحْمَةَ وَرَبِحُوا فِيْها الْجَنَّةَ «4».

«اين دنيا جاى صدق و راستى است براى آن كس كه با آن به راستى رفتار كند، و خانه تندرستى است براى آن كسى كه از آن چيزى بفهمد، و سراى بى نيازى است براى آن كس كه از آن توشه برگيرد، و محل اندرز است براى آن كس كه از آن اندرز گيرد. مسجد دوستان خدا و نمازگاه فرشتگان پروردگار و محل نزول وحى خدا و تجارت خانه اولياى حق است. آنها در اينجا رحمت حق را به دست آوردند و بهشت را سود خود قرار دهند».

نكات مورد نظر در اين روايت

1- دنيا، براى كسى كه با چشم حقيقت بين آن را بنگرد، و در آن دقت كند كه تمام جزء جزء بنايش درست بنا شده، و به درستى باعث اين نظام متقن گشته و عقل، علم و حكمت از همه جوانبش آشكار است، سراى راستى است.

دنيا براى كسى كه ملاحظه كند، كه اين عدل و حكمت معلول حكومت قوانين تكوينى است و اگر اين حكومت نبود محصولى جز هرج و مرج از دنيا توقع نمى رفت، سراى راستى است.

انسان بايد از اين نظام درست و وجود عدل و حكمت در آن، به آن نتيجه برسد: كه اين راستى و درستى، جز اراده و رهنمودهاى حق چيزى نبوده و رهنمودهاى الهى به غير از ايمان و عمل صالح و صفات پسنديده اخلاقى برنامه ديگرى نيست.

2- دنيا، براى كسى كه بفهمد، سراى ايمنى از عذاب فردا و نجات از ذلّت امروز است. فراهم كردن زمينه ايمنى در سايه دو برنامه محقق است:

الف- قبول تمام برنامه هاى الهى، اعم از آنچه دركتب آسمانى و فرهنگ پر بهاى انبيا و امامان است.

ب- به اجرا گذاردن آن برنامه ها.

و به تعبير ديگر ايمنى از ذلّت دنيا و عذاب آخرت، در سايه حكمت نظرى و عملى است.

3- دنيا، سراى توانگرى است براى كسى كه از آن توشه بردارد.

آرى! بهترين سرمايه ها و مايه هاى توانگرى كه عبارت از قوانين خدا، برنامه هاى پيامبران، دستورات امامان، پند ناصحان، حكمت حكيمان و عرفان عارفان است، در همين دنياست، و اين انسان فقير است كه بايد براى رفع نياز و جبران فقر روحى از اين سرمايه ها برداشت كرده و به منافع آن برسد.

4- دنيا، سراى پند است براى كسى كه از آن پند بگيرد. راستى بر هر ورق دفتر دنيا هزاران پند و نصيحت قرار دارد، ديده بينا و قلب توانا و انديشه تابناك مى خواهد كه از پندهاى دنيا سرمشق گرفته و به راه كرامت قدم بگذارد.

******

******

******

****** ذليل شدن شاهان، فرو افتادن تاجداران از تخت، خوارشدن مستكبران، آقا شدن مستمندان، خالى شدن كاخ ها و آمدن زاغ ها، به چنگال عدالت افتادن ظالمان، نابود شدن ستمگران، پشيمان شدن گناهكاران، از جاى برخاستن افتادگان و فروافتادن متكبران همه و همه درس عبرت، براى پندگيران است.

5- دنيا، مسجد عاشقان خداست.

آرى! معامله مردمان با ايمان و پاك نيت و پاكيزه طينت با دنيا، نشان مى دهد كه آنان اين سراى دو در را همچون مسجدى مى دانستند و همان معامله اى كه با مساجد داشته اند با دنيا مى نمودند.

همانگونه كه در فقه آمده، رعايت امورى نسبت به مسجد واجب و اجراى پاره اى از آنها حرام است، عاشقان حق با دنيا همان معامله را داشتند.

عاشقان در خانه دنيا كه در حقيقت مسجد است، بستر حرام نياندازند، مال حرام نخورند، سخن خلاف نگويند، به خرابى آن برنخيزند و در حفظ آن بكوشند. مؤمن در اين خانه، در حالت خوف و رجا به سر برده و جز به كسب فضيلت و مبارزه با رذيلت به چيزى نمى انديشد.

6- دنيا، خانه نماز گذاردن ملائكه خدا و مركز نزول وحى و ظرف كتب ثمر بخش آسمانى است.

7- دنيا، محل تجارت اولياى الهى است، در همين دنيا بود كه افرادى همانند حر بن يزيد رياحى دست از كسب رذايل شسته و براى به دست آوردن منفعت هميشگى، به تجارت در تجارت خانه توبه برخاستند، دهاتى ايرانى، بيايان نشين ربذه اى، سياه چهره حبشى، در خط اين تجارت تبديل به سلمان و ابوذر و بلال شدند.

اين بينايان راه، آشنايان اللَّه و رهروان آگاه، در همين دنيا به كسب رحمت حق موفق شده و در همين جا براى خويش در بهشت، جاى ابدى به دست آوردند.

بدون شك با اين نوع شناخت به دنيا، نقطه مبارزه با رذايل و كسب حسنات و فضايل شروع شده و انسان به قول على عليه السلام همانند يك تاجر سعى خواهد كرد، هر چه بتواند از دنيا براى زياد كردن شخصيت الهى و آباد كردن خانه فردايش بهره بگيرد.

معرّفى نمونه

«آسيه» همسر فرعون كه در شب هاى قدر ميليون ها نفر، در دعاى به سر گرفتن قرآن، خدا را به شخصيت او قسم مى دهند، با چنين ديدى نسبت به دنيا، به آن همه مقام رسيد.

«حبيب نجار» كه در سوره «يس» از او به عنوان يكى از مبلغين فرهنگ حق ياد شده است، با اين گونه نظر نسبت به دنيا، به آن همه واقعيت دست يافت.

هرگاه نسبت به زندگى مردان و زنانى كه در قرآن مجيد به عنوان يك شخصيت ارزنده الهى ياد شده مى نگريم مى بينيم در سايه چنين شناختى از دنيا به آن مقامات ارزنده رسيدند.

توجه كنيد

از مقدمات گذشته روشن شد كه انسان نبايد خرج دنيا شود؛ زيرا در اين معامله، خسارت و ضرر متوجه انسان است و گاهى پس از بيدار شدن پشيمانى سود ندارد؛ بلكه بايد دنيا را خرج خويش كرد و از دنيا به نفع والايى خود بهره برد، و دنيا را كشتزار آخرت دانست و دنيا را سبب و مقدمه و وسيله اى براى سعادت ابدى و رسيدن به نعمت جاودانى فردا به حساب آورد.

به تعبير ديگر: دنيا جاى آراسته شدن به مسئوليت است، آن مسئوليتى كه در سايه آن مى توان به مقصد اعلاى جهان؛ يعنى خداى بزرگ رسيد.

از تمام دنياهايى كه قبل از اين جهان داشتيم مانند: عالم خاك، صلب پدر، رحم مادر، و دنياهايى كه بعد داريم مانند: جهان برزخ، قيامت و محشر، اين دنيا مهم تر است؛ زيرا شخصيت و ارزش ما در اين دنيا، در سايه تكاليف تحقق پيدا مى كند و عظمت و بزرگى در اين دنيا در سايه اجراى مسئوليت ها ساخته مى شود.

با توجه به چنين شناختى از دنيا، زمينه قبول حسنات و رد رذايل در وجود فراهم مى گردد، و پس از آماده شدن اين زمينه، نوبت به ميدان آوردن اراده و عزم و نشان دادن خضوع در برابر حق است.

بايدها

در اينجا بايد با رجوع به قرآن و آثار اسلامى يا رجوع به عالم ربانى از وظايف و تكاليف مطلع شده و به تدريج آن وظايف را كه عبارت از حلال و حرام، واجب و مباح، و خلاصه حقوق خدا و حقوق مردم است به كار برد.

در ميان تكاليف و مسئوليت ها، قواعد اخلاقى و به تعبير ديگر آنچه را بايد به عنوان حسنات به آن آراسته شد، و آنچه را بايد به عنوان رذايل از خود دور كرد، نقش عمده اى دارند؛ و آن نقش عبارت از حفظ ايمان و عمل صالح و تصحيح روابط انسان با مردم است.

ما وقتى به قرآن و روايات مراجعه مى كنيم، مى بينيم مكرر به حفظ حسنات اخلاقى، يا آراسته شدن به آن سفارش شده و كنار ماندن از رذايل يا معالجه آن را از واجبات دانسته اند، و حتى رسيدن به مقام قرب و قبول اعمال و شكوفا شدن ايمان را در سايه رعايت قواعد پاك اخلاقى قلمداد كرده اند.

جستارى در روايات

1- عن عمرو بن سعيد بن هلال الثقفى عن ابى عبداللَّه عليه السلام قال:

قُلْتَ لَهُ انّى لاالْقاكَ الّا فِى السِّنِيْنَ فَاخْبِرْنِى بِشَى ءٍ آخَذَ بِهِ، فَقالَ:

اوْصِيْكَ بِتَقْوىَ اللَّهِ وَالْوَرَعِ وَالْاجْتِهادِ وَاعْلَمْ انَّهُ لايَنْفَعُ اجْتِهادٌ لاوَرَعَ فِيْهِ «5».

«عمروبن سعيد گويد: به حضرت صادق عليه السلام گفتم: من هر چند سال يكبار موفق به زيارت شما مى شوم، به من برنامه اى بدهيد تا آن را به كار بندم، فرمود:

«ترا به پرهيزكارى و پاكدامنى و كوشش در عبادت و خدمت به خلق سفارش مى كنم و بدان كه سعى و كوشش بدون خوددارى از گناه سودى ندارد».

آرى! كسى كه ورع ندارد، از خوردن مال حرام و آلوده شدن به عمل حرام ترسى ندارد، در اين صورت با داشتن نماز و روزه و حج و... مانند مريضى است كه براى به دست آوردن سلامت دارو بخورد؛ ولى از خوردن غذاهاى فاسد يا مضر پرهيز نكند، آيا با عدم پرهيز، دارو اثر خود را مى بخشد؟

2- باز در روايتى امام صادق عليه السلام مى فرمايد:

اتَّقُو اللَّهَ وَصُونُوا دِيْنَكُمْ بِالْوَرَعِ «6».

«تقواى خدا را پيشه كنيد و دين خود را با ورع حفظ نماييد».

در اين روايت مهم مى بينيم كه حفظ دين در گرو يكى از مسائل مهم اخلاقى يعنى «ورع» است. جداً اگر ورع نباشد راهى براى پابرجا بودن دين، وجود نخواهد داشت.

3- وَعَظْنا ابُو عَبْدِاللَّهِ عليه السلام فَامَرَ وَزَهَّدَ ثُمَّ قالَ:

عَلَيْكُمْ بِالْوَرَعِ فَانَّهُ لايُنالُ ما عِنْدَ اللَّهِ الّا بِالْوَرَعِ «7».

«راوى مى گويد: امام ششم عليه السلام ما را موعظه كرد و دستور لازم را به ما داد و ما را بر زهد واداشت و فرمود:

«بر شما باد به ورع و پاكدامنى؛ زيرا به رحمت خدا و بهشت نمى رسد مگر به وسيله ورع».

در اين روايت مهم هم ملاحظه مى كنيد كه علت قرب به رحمت الهى، و به دست آوردن بهشت، يكى از حسنات اخلاقى يعنى ورع است.

4- قال الباقر عليه السلام:

انَّ اشَّدَ الْعِبادَةِ الْوَرَعَ «8».

«سخت ترين عبادت ورع و پاكدامنى است».

مى بينيد كه يكى از حسنات اخلاقى را به عنوان شديدترين عبادت معرفى كرده است.

5- عن ابى جعفر عليه السلام قال:

قالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ يَابْنَ آدَمَ اجْتَنِبْ ما حَرَّمْتُ عَلَيْكَ تَكُنْ مِنْ اوْرَع النَّاسِ «9».

«خداوند مى گويد: پسر آدم! از آنچه بر تو حرام كردم دورى كن تا پارساترين مردم باشى».

6- عن ابى اسامة قال: سمعت ابا عبداللَّه عليه السلام يقول:

عَلَيْكَ بِتَقْوَى اللَّهِ وَالْوَرَعِ وَالْاجْتِهادِ وَصِدْقِ الْحَدِيْثِ وَاداءِ الْامانَةِ وَحُسْنِ الْخَلْقِ وَحُسْنِ الْجَوارِ وَكُونُوا دُعاةً الى انْفُسِكُمْ بِغَيْرِ الْسِنَتِكُمْ وَكُونُوا زَيْناً وَلا تَكُونُوا شَيْناً وَعَلَيْكُمْ بِطُولِ الْرَّكُوعِ وَالسُّجُودِ، فَانَّ احَدَكُمْ اذا طالَ الرُّكُوعُ وَالسُّجُودُ هَتَفَ ابْلِيسُ مِنْ خَلْفِهِ وَقالَ: يا وَيْلَهُ اطاعَ وَعَصَيْتُ وَسَجَدَ وَابَيْتُ «10».

«ابى اسامه مى گويد: از امام ششم عليه السلام شنيدم فرمود:

«بر تو باد به تقواى الهى و پاكدامنى و كوشش (در عبادت)، و راستى در كلام، و اداء امانت و حسن خلق و خوش همسايگى و با عمل خود مردم را به اسلام دعوت كردن و زيور مذهب بودن نه ننگ آن، و بر شما باد به طول ركوع و سجود؛ زيرا هر كدام از شما ركوع و سجود طولانى كند ابليس از دنبالش فرياد مى زند واى بر من انسان فرمان برد من سرپيچى كردم، او سجده نمود من سرباز زدم».

7- عن ابى الحسن موسى بن جعفر عليه السلام قال:

كَثِيرَاً ما كُنْتُ اسْمَعُ ابِى يَقُولُ: لَيْسَ مِنْ شِيْعَتِنا مَنْ لاتَتَحَدَّثَ الْمُخَدَّراتَ بِوَرَعِهِ فِى خُدُورِهِنَّ وَلَيْسَ مَنْ اوْلِياءِنا مَنْ هَوَ فِى قَرْيَةٍ فِيْها عَشْرَةُ آلافِ رَجُلٍ فِيْهِمْ مِنْ خَلَقِ اللَّهِ اوْرَعُ مِنْهُ «11».

امام هفتم عليه السلام فرمود:

«من از پدرم بسيار شنيدم كه مى فرمود: شيعه ما نيست كسيكه زنان از پارسايى او تعريف نكنند، و از دوستان ما نيست كسى كه در يك شهر ده هزار نفرى، پارساتر از او وجود داشته باشد».

اين روايات نمونه هاى كمى از روايات زيادى است كه در باب اخلاق آمده كه از متن اين گونه روايات استفاده مى شود كه حالات اخلاقى و اوصاف انسانى، مهمترين عامل براى حفظ ايمان و مصون ماندن عمل از خطر، و وسيله اى براى قبولى ايمان و عمل انسان است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحار الانوار: 7/ 302، باب 15، حديث 65؛ امالى طوسى: 229، مجلس 8، حديث 403- 53.

(2)- انعام (6): 122. (3)- صحيفه سجاديه: 106 دعاى شماره 22 (دعائه عليه السلام لشدة والجهد...).

(4)- نهج البلاغه: حكمت 131؛ خصايص الأئمة: 102؛ غرر الحكم: 133، حديث 2275.

(5)- كافى: 2/ 78؛ وسائل الشيعه: 15/ 243، باب 21، حديث 20392.

(6)- كافى: 2/ 76، باب الورع، حديث 2؛ بحار الانوار: 67/ 308، باب 57، حديث 35.

(7)- كافى: 2/ 76، باب الورع، حديث 3؛ وسائل الشيعه: 15/ 244، باب 21، حديث 20394.

(8)- كافى: 2/ 77، باب الورع، حديث 5؛ بحار الانوار: 67/ 297، باب 57، حديث 5.

(9)- كافى: 2/ 77، باب الورع، حديث 7؛ مستدرك: 11/ 268، باب وجوب الورع، حديث 1286- 4.

(10)- كافى: 2/ 77، باب الورع، حديث 9؛ بحار الانوار: 67/ 299، باب 57، حديث 9.

(11)- كافى: 2/ 79، باب الورع، حديث 15؛ مجموعه ورّام: 2/ 186.