تواضع و آثار آن - جلسه بیست و ششم - (متن کامل + عناوین)

 امدادهاى غيبى

ياران حقيقى انسان ها

تهران، مسجد حضرت امير عليه السلام رمضان 1384

الحمدلله رب العالمين و صلّى الله على جميع الانبياء والمرسلين و صلّ على محمد و آله الطاهرين.

حقيقت بسيار مهمى كه شايد از نظر بسيارى از مردم پنهان مى باشد و كمتر هم به آن اشاره شده، اين است كه خداوند مهربان در همين دنيا يارانى را براى انسان ها قرار داده كه بر اين ياران واجب است، انسان را يارى كنند و واجب است كه نصرت خود را براى انسان هزينه كنند. ياران با كرامت و بزرگوار، به اين واجب الهى عمل مى كنند، و هرگز از هزينه كردن يارى خود رويگردان نيستند، اما مهم اين است كه بدانيم در ميان انسان ها، چه افرادى از يارى و نصرت اين بزرگواران بهره مند مى شوند.

از آيات قرآن استفاده مى شود كه يارى و نصرت آنها، نسبت به انسان از اول دنيا شروع شده، و آثار آن در آخرت مشاهده مى شود، افرادى كه از يارى و نصرت آنها محروم هستند و تنها مى مانند، در دنيا و آخرت تنها مى باشند و كسى آنها را كمك نمى كند.

بدترين حالت در دنيا و آخرت

از فرمايش هاى اميرالمؤمنين عليه السلام كه در «نهج البلاغه» در باب حكمت ها وجود دارد، كه تنهايى وحشتناك ترين حالت در دنيا و آخرت مى باشد، «1» البته كسانى كه

______________________________
(1)- نهج البلاغة: حكمت 492؛ «وَ قَالَ عليه السلام: وَ قَدْ رَجَعَ مِنْ صِفِّينَ فَأَشْرَفَ عَلَى الْقُبُورِ بِظَاهِرِ الْكُوفَةِ يَا أَهْلَ الدِّيَارِ الْمُوحِشَةِ وَ الْمَحَالِّ الْمُقْفِرَةِ وَ الْقُبُورِ الْمُظْلِمَةِ يَا أَهْلَ التُّرْبَةِ يَا أَهْلَ الْغُرْبَةِ يَا أَهْلَ الْوَحْدَةِ يَا أَهْلَ الْوَحْشَةِ أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ سَابِقٌ وَ نَحْنُ لَكُمْ تَبَعٌ لَاحِقٌ أَمَّا الدُّورُ فَقَدْ سُكِنَتْ وَ أَمَّا الْأَزْوَاجُ فَقَدْ نُكِحَتْ وَ أَمَّا الْأَمْوَالُ فَقَدْ قُسِمَتْ هَذَا خَبَرُ مَا عِنْدَنَا فَمَا خَبَرُ مَا عِنْدَكُمْ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَمَا [وَ اللَّهِ لَوْ أُذِنَ لَهُمْ فِي الْكَلَامِ لَأَخْبَرُوكُمْ أَنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى.»

تنها مى مانند ممكن است تلخى و زيان اين تنهايى را در دنيا حس نكنند، به خاطر اينكه تعدادى اطرافشان هستند و آنها را از تنهايى ظاهر در مى آورند، مانند، خانواده و دوستانى كه هم اخلاق آنها مى باشند. هنگامى كه بيداران به اين افراد نگاه مى كنند، كاملًا حس مى كنند كه اينها با وجود داشتن خانواده و اطرافيان باز هم تنها هستند. اين نگاه را از آيات سوره تغابن پيدا كرده اند كه پروردگار مى فرمايد:

«إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ» «1»

خيال نكنند كه با داشتن فرزندان و خانواده يار و ياور دارند، آنها دشمن دارند و دشمنى كه در آستين خود، پرورش داده اند.

بايد به اين نكته توجه كرد كه مى فرمايد: «مِنْ أَزْواجِكُمْ» بعضى از همسران و فرزندان، به طور يقين دشمن آنها هستند، اين دشمنى به گونه اى نيست كه بتوانند آن را حس كنند. خدا در قرآن مى فرمايد: به شكلى اين مرد را محاصره مى كنند كه نتواند اين محاصره را بشكند و به سوى خدا، كار خير و عمل صالح حركت كند، آنها خيال مى كنند تنها نيستند، ولى تنهاى تنها هستند.

تواضع ريشه رسيدن به مقامات معنوى

انسان هايى كه مورد يارى، اولياى الهى از جانب پروردگار هستند، اگر در آيات و روايات دقّت شود، متواضعان هستند كه با تواضع خود نسبت به پروردگار نرمى نشان داده اند و برنامه هاى حضرت حق را پذيرفته و قبول كرده اند. تكبّر نكردند و بعد از پذيرفتن هم به اجرا گذاشتند؛ يعنى به هر جايى از مقامات الهيّه كه رسيدند، ريشه اين رسيدن آنها تواضع بوده است، و همچنين به عباد خدا هم تواضع مى كنند. اينها يارانى دارند كه اين ياران به طور پيوسته به آنها يارى مى دهند و اين يارى دادن هم بر آنها واجب است، حقّ تعطيل كردن اين يارى دادن را

______________________________
(1)- تغابن (64): 14؛ «به راستى برخى از همسران و فرزندانتان [به علت بازداشتن شما از اجراى فرمان هاى خدا و پيامبر] دشمن شمايند.»

ندارند.

بنابراين متواضعان عالم، گرچه يك نفر در كنار آنها نباشد و از نظر ظاهر تك و تنها باشند، در محاصره ياران بى ادبى هستند كه آن ياران بى ادب مرتب آنها را يارى مى رسانند، لذا مى بينيم هم در تاريخ و هم در اين روزگار، در مقابل هجوم پرفشار اين همه فساد، از مدار برنامه هاى الهى بيرون نمى روند. معلوم مى شود يارى ياران نمى گذارد كه بيرون بروند، اگر از آن ياران دور و تنها بودند، با حمله اولين فساد، نابود مى شدند.

اگر بخواهم همه ياران را از قرآن براى شما بيان كنم، در يك درس امكان ندارد، لكن آيات و روايات در اين زمينه بسيار زياد است، سه آيه را براى شما انتخاب كرده ام كه اين سه آيه به همديگر متصل است، خداوند متعال در اين آيات يارى اين ياران را به مردم متواضع بيان مى كند، علاوه بر اينكه از توضيح هر سه آيه استفاده مى كنيم متواضعان همرنگ آن ياران هستند و همين همرنگى باعث عشق و عامل يارى رساندن ياران به متواضعان است.

آيات در سوره مباركه غافر است. اين يارى دهندگان از قدرت بالايى برخوردار هستند؛ يعنى من فكر نمى كنم در عالم هستى، قوى تر از اين ياران در ذهن كسى بيايد.

معناى عرش

الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ» «1»

اولًا عرش چيست؟ كلمه عرش به فارسى؛ يعنى كرسى و تخت، خدا در سوره مباركه نمل مى فرمايد:

«أَيُّكُمْ يَأْتِينِي بِعَرْشِها» «2»

______________________________
(1)- غافر (40): 7؛ «فرشتگانى كه عرش راى حمل مى كنند.»

(2)- نمل (27): 38؛ «كدام يك از شما تخت او راى پيش از آنكه همگى به حالت تسليم نزد من آيند، برايم مى آورد؟»

يعنى تخت ملكه سبا، اين لغت عرش كه به معنى كرسى است، اين چه نوع كرسى و تختى است، «الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ» آن فرشتگانى كه قدرت دارند عرش خدا را حمل كنند، اين عرش چيست؟ «1» عرش طبق هدايت و توضيحات اهل بيت عليهم السلام، مقام فرمانروايى پروردگار عالم با علم، حكمت، عدل، ربوبيت، رحمانيت و رحيميت بى نهايتِ او به كلّ آفرينش است.

البته براى ما قابل حسّ نيست، عرش؛ يعنى مقام فرمانروايى حضرت حقّ بر كل هستى با صفات بى نهايت، كه مجرى اين اراده و كارگردان آن، فرشتگان حامل اين فرمانروايى هستند.

«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ» فرشتگان حاملان عرش الهى هستند، تعداد آنها را كسى نمى داند. قرآن هم بيان نكرده است، ولى فرشتگان به قدرى تعدادشان زياد است كه قابل شمارش نيستند، بنا به نقل كتاب «كامل الزيارات» امام صادق عليه السلام مى فرمايد: از روزى كه أبى عبدالله الحسين عليه السلام در كربلا دفن شده اند، هر شب هفتاد هزار فرشته مأمور هستند از اول شب تا صبح به زيارت ايشان بيايند. «2»

به فرشتگان فقط يك بار اجازه داده اند كه به زيارت أبى عبدالله بروند.

ياران خود را مشاهده كنيد بر آنها واجب است، شما را يارى كنند، ياران شما به خاطر تواضع، شما را يارى كردند.

«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ» «4»

اين افراد حاملان عرش و تسبيح گوى خدا و تحميدگو هستند.

______________________________
(1)- الكافى: 1/ 129، باب العرش و الكرسى، حديث 1؛ «سَأَلَ الْجَاثَلِيقُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فَقَالَ أَخْبِرْنِي عَنِ اللَّهِ عز و جل يَحْمِلُ الْعَرْشَ أَمِ الْعَرْشُ يَحْمِلُهُ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام اللَّهُ عز و جل حَامِلُ الْعَرْشِ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا فِيهِمَا وَ مَا بَيْنَهُمَا وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عز و جل إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً قَالَ فَأَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِهِ وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ فَكَيْفَ قَالَ ذَلِكَ وَ قُلْتَ إِنَّهُ يَحْمِلُ الْعَرْشَ وَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام إِنَّ الْعَرْشَ خَلَقَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ أَنْوَارٍ أَرْبَعَةٍ نُورٍ أَحْمَرَ مِنْهُ احْمَرَّتِ الْحُمْرَةُ وَ نُورٍ أَخْضَرَ مِنْهُ اخْضَرَّتِ الْخُضْرَةُ وَ نُورٍ أَصْفَرَ مِنْهُ اصْفَرَّتِ الصُّفْرَةُ وَ نُورٍ أَبْيَضَ مِنْهُ ابْيَضَّ الْبَيَاضُ وَ هُوَ الْعِلْمُ الَّذِي حَمَّلَهُ اللَّهُ الْحَمَلَةَ وَ ذَلِكَ نُورٌ مِنْ عَظَمَتِهِ فَبِعَظَمَتِهِ وَ نُورِهِ أَبْصَرَ قُلُوبُ الْمُؤْمِنِينَ وَ بِعَظَمَتِهِ وَ نُورِهِ عَادَاهُ الْجَاهِلُونَ وَ بِعَظَمَتِهِ وَ نُورِهِ ابْتَغَى مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مِنْ جَمِيعِ خَلَائِقِهِ إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ بِالْأَعْمَالِ الْمُخْتَلِفَةِ وَ الْأَدْيَانِ الْمُشْتَبِهَةِ فَكُلُّ مَحْمُولٍ يَحْمِلُهُ اللَّهُ بِنُورِهِ وَ عَظَمَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ لَايَسْتَطِيعُ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَ لَانَفْعاً وَ لَامَوْتاً وَ لَاحَيَاةً وَ لَانُشُوراً فَكُلُّ شَيْ ءٍ مَحْمُولٌ وَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى الْمُمْسِكُ لَهُمَا أَنْ تَزُولَا وَ الْمُحِيطُ بِهِمَا مِنْ شَيْ ءٍ وَ هُوَ حَيَاةُ كُلِّ شَيْ ءٍ وَ نُورُ كُلِّ شَيْ ءٍ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوّاً كَبِيراً قَالَ لَهُ فَأَخْبِرْنِي عَنِ اللَّهِ عز و جل أَيْنَ هُوَ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام هُوَ هَاهُنَا وَ هَاهُنَا وَ فَوْقُ وَ تَحْتُ وَ مُحِيطٌ بِنَا وَ مَعَنَا وَ هُوَ قَوْلُهُ ما يَكُونُ مِنْ نَجْوى ثَلاثَةٍ إِلَّا هُوَ رابِعُهُمْ وَ لا خَمْسَةٍ إِلَّا هُوَ سادِسُهُمْ وَ لا أَدْنى مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْثَرَ إِلَّا هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ ما كانُوا فَالْكُرْسِيُّ مُحِيطٌ بِالسَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ مَا بَيْنَهُمَا وَ مَا تَحْتَ الثَّرَى وَ إِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَ أَخْفَى وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ فَالَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ هُمُ الْعُلَمَاءُ الَّذِينَ حَمَّلَهُمُ اللَّهُ عِلْمَهُ وَ لَيْسَ يَخْرُجُ عَنْ هَذِهِ الْأَرْبَعَةِ شَيْ ءٌ خَلَقَ اللَّهُ فِي مَلَكُوتِهِ الَّذِي أَرَاهُ اللَّهُ أَصْفِيَاءَهُ وَ أَرَاهُ خَلِيلَهُ عليه السلام فَقَالَ وَ كَذلِكَ نُرِي إِبْراهِيمَ مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ وَ كَيْفَ يَحْمِلُ حَمَلَةُ الْعَرْشِ اللَّهَ وَ بِحَيَاتِهِ حَيِيَتْ قُلُوبُهُمْ وَ بِنُورِهِ اهْتَدَوْا إِلَى مَعْرِفَتِهِ.»

و نيز در الكافى: 1/ 132، حديث 3؛ «الْفُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فَقَالَ يَا فُضَيْلُ كُلُّ شَيْ ءٍ فِي الْكُرْسِيِّ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ كُلُّ شَيْ ءٍ فِي الْكُرْسِيِ.»

(2)- كامل الزيارات: 121، الباب الثاني و الأربعون؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ وَكَّلَ اللَّهُ بِقَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عليه السلام سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ يَعْبُدُونَ اللَّهَ عِنْدَهُ الصَّلَاةُ الْوَاحِدَةُ مِنْ صَلَاةِ أَحَدِهِمْ تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةٍ مِنْ صَلَاةِ الآْدَمِيِّينَ يَكُونُ ثَوَابُ صَلَاتِهِمْ لِزُوَّارِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عليه السلام وَ عَلَى قَاتِلِهِ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ أَبَدَ الآْبِدِين.»

و نيز در مسند الإمام الرضا عليه السلام: 2/ 249، باب 4، حديث 27؛ «عن الرّضا عليه السلام قال: من زار قبر الحسين عليه السلام فقد حجّ و اعتمر، قال: قلت: يطرح عنه حجّة الإسلام قال: لا، هي حجّة الضّعيف حتى يقوى و يحجّ إلى بيت اللّه الحرام، أما علمت أنّ البيت يطوف به كلّ يوم سبعون ألف ملك حتى إذا أدركهم الليل صعدوا و نزلوا غيرهم فطافوا بالبيت حتّى الصبّاح، و إنّ الحسين عليه السلام لأكرم على اللّه من البيت و أنّه في وقت كل صلواة لينزل عليه سبعون ألف ملك، شعث غبر لا تقع عليهم النوبة إلى يوم القيمة.»

(3)- باباطاهر عريان.

(4)- غافر (40): 7؛ «فرشتگانى كه عرش را حمل مى كنند و آنان كه پيرامون آن هستند، همراه سپاس و ستايش، پروردگارشان را تسبيح مى گويند.»

شما «الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ» هستيد؛ يعنى شما اين تشابه را با فرشتگان عرش داريد؛ زيرا بهترين عضو بدن خود را، روى خاك گذاشته ايد و در هر ركعت نماز دو مرتبه مى گوييد، «سبحان ربى الاعلى و بحمده»، يعنى به خدا عرض كرديد كه ما در خاكسارى كامل، تو را تسبيح و حمد مى كنيم.

«وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ» «1»

ملائكه عرش و مقامات بعد از آن، به پروردگار ايمان دارند، چند سال است كه مؤمن هستيد. ما قصد قهر كردن با خدا، پيغمبر و قرآن را نداريم، اين هم يك شباهت شما با ملائكه عرش است.

مسبّحين، تحميدكنندگان و مؤمنان واقعى به شما يارى مى رسانند:

«وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا»

يعنى از پروردگار درخواست مى كنند خدايا! اهل ايمان را كه به ما شباهت دارند، در آمرزش خود غرق كن.

«رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً» «2»

پروردگارا! تو علم و رحمت خود را در تمام هستى قرار دادى و هستى را با علم و رحمت خود گسترش دادى، تو به مؤمنان و به گناهان انسان ها آگاه هستى. آنها را بيامرز، آيا دعاى ملائكه عرش مستجاب است؟

ظرايف آيه را متذكر نمى شوم، زيرا ما ظرفيت ياد گرفتن اين اسرار نداريم. حافظ مى گويد:

آسوده شبى بايد و خوش مهتابى «3» خداوند بايد به ما ظرفيت فهم برخى از اسرار را بدهد؛ زيرا ظرفيت بسيار مهم است.

______________________________
(1)- غافر (40): 7؛ «و به او ايمان دارند و براى اهل ايمان آمرزش مى طلبند.»

(2)- غافر (40): 7؛ «پروردگارا! از روى رحمت و دانش همه چيز را فرا گرفته اى.»

(3)- حافظ شيرازى.

اسم اعظم و ظرفيت دانستن آن

شخصى به استاد خود گفت: اسم اعظم را به من ياد بده، گفت: تلاش كن تا تو را ياد دهم، بعد از مدتى گفت: اسم اعظم را به من ياد بده، دوباره گفت: تلاش كن تا ياد تو دهم، بعد از مدتى به استاد خود گفت: من دارم پير مى شوم، تو هم دارى مى ميرى، اسم اعظم را به من ياد بده. استاد گفت: اين جعبه را به روستاى پايين ببر و به مشهدى حسن بده، در مسير راه، با خود گفت: در جعبه را باز كنم و ببينم درون آن چيست؟ در جعبه را باز كرد، پرنده اى در جعبه بود، بيرون پريد و پرواز كرد، جعبه را نزد مشهدى حسن نبرد، برگشت و به استاد خود گفت: جعبه را بگير، استاد گفت: چه كار كردى؟ شاگرد گفت: در جعبه را باز كردم، پرنده از جعبه بيرون پريد، استاد گفت: تو ظرفيت نگه داشتن يك پرنده را نداشتى، آن هم امانت بود، آيا ظرفيت اسم اعظم را دارى؟

بعضى از آيات قرآن پر از سرّ است و نمى شود اسرار آن را فاش كرد.

تقاضاى فرشتگان عرش «1»

از پروردگار با گردن كج و عذرخواهى مى گويد:

«فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا» «2»

خدايا! عده اى گناهكار بودند و توبه كردند.

«وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ»

در راه تو قرار گرفتند و ديگر در راه شيطان نيستند،

«وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ»

خدايا از تو درخواست مى كنم آنها را بيامرز و از افتادن در عذاب جهنم آنها را

______________________________
(1)- بحار الأنوار: 17/ 55؛ «وَ عَنْ وَهْبٍ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ الْعَرْشَ وَ الْكُرْسِيَّ مِنْ نُورِهِ وَ الْعَرْشُ مُلْتَصِقٌ بِالْكُرْسِيِّ وَ الْمَلَائِكَةُ فِي جَوْفِ الْكُرْسِيِّ وَ حَوْلَ الْعَرْشِ أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ نَهَرٌ مِنْ نُورٍ يَتَلَأْلَأُ وَ نَهَرٌ مِنْ نَارٍ تَتَلَظَّى وَ نَهَرٌ مِنْ ثَلْجٍ أَبْيَضَ تَلْتَمِعُ مِنْهُ الْأَبْصَارُ وَ نَهَرٌ مِنْ مَاءٍ وَ الْمَلَائِكَةُ قِيَامٌ فِي تِلْكَ الْأَنْهَارِ يُسَبِّحُونَ اللَّهَ وَ لِلْعَرْشِ أَلْسِنَةٌ بِعَدَدِ أَلْسِنَةِ الْخَلْقِ كُلِّهِمْ فَهُوَ يُسَبِّحُ اللَّهَ وَ يَذْكُرُهُ بِتِلْكَ الْأَلْسِنَةِ.» و نيز در بحار الأنوار: 55/ 21؛ «وَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِي قَوْلِهِ وَ يَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمانِيَةٌ قَالَ يُقَالُ ثَمَانِيَةُ صُفُوفٍ مِنَ الْمَلَائِكَةِ لَايَعْلَمُ عِدَّتَهُمْ إِلَّا اللَّهُ وَ يُقَالُ ثَمَانِيَةُ أَمْلَاكٍ رُءُوسُهُمْ تَحْتَ الْعَرْشِ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ أَقْدَامُهُمْ فِي الْأَرْضِ السُّفْلَى وَ لَهُمْ قُرُونٌ كَقُرُونِ الْوَعْلَةِ مَا بَيْنَ أَصْلِ قَرْنِ أَحَدِهِمْ إِلَى مُنْتَهَاهُ خَمْسُمِائَةِ عَامٍ.»

(2)- غافر (40): 7؛ «پس آنان را كه توبه كرده اند و راه تو را پيروى نموده اند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگه دار.»

حفظ كن. اين يارى تا قيامت ادامه دارد.

«رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ»

خدايا! به مردم مؤمن و به توبه كنندگان وعده دادى كه اينها را در بهشت هاى ابدى ببرى، ما از تو مى خواهيم اينها را وارد بهشت كنى و خودت هم به آنها وعده دادى، اينها دو تكيه گاه دارند، يكى وعده تو است كه از آن تخلّف نمى شود، ديگرى هم درخواست ما است.

خدايا! اينها را در بهشت تنها مگذار، اينها در دنيا با پدر، مادر، همسرشان و فرزندان انس داشتند، خدايا!

«وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ»

پدران آنها را در بهشت كنار دست آنان قرار بده،

«وَ أَزْواجِهِمْ»

همسران خوب آنها را هم كنارشان قرار بده.

«وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ»

نسل صالحشان از اولاد بى واسطه تا هر چه بچه تا قيامت از آنها به دنيا مى آيد، آنها را هم در بهشت نزد آنها قرار بده.

«وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» «1»

«عزيز»؛ يعنى تو خدايى هستى كه قدرت دارى اين كار را براى آنها انجام بدهى، و تو حكيم هستى و كار بيهوده نمى كنى.

«وَ قِهِمُ السَّيِّئاتِ »

______________________________
(1)- غافر (40): 8؛ «پروردگارا! و آنان راى در بهشت هاى جاودانى كه به آنان و به شايستگان از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده اى در آور؛ يقينا تو تواناى شكست ناپذير و حكيمى.»

خدايا از ترسيدن و شك كردن در محشر، و اينكه در درون خود مى گويند: كه كار ما به كجا خواهد انجاميد، اينها را از اين مسائل دور نگاه دار كه وقتى وارد قيامت مى شوند، يقين صد در صد كنند كه رنج و ناراحتى نخواهند داشت و به بهشت مى روند.

«وَ مَنْ تَقِ السَّيِّئاتِ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمْتَهُ»

خدايا! هر كس را از قبر وارد محشر مى كنى، بدون هيچگونه نگرانى رحمت خود را نصيب او كردى.

ظاهراً آخر آيه مربوط به پروردگار مى باشد و حرف فرشتگان عرش نيست، خدا مى فرمايد: من همه دعاهاى شما را در حقّ مردم مؤمن و تائبان براى دنيا و آخرت آنها قبول كردم، فرشتگان، مؤمنان و تائبان بدانيد،

«وَ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» «1»

از جانب من كار عظيمى براى شما انجام گرفته است.

تنها نگرانى كه براى بعضى افراد وجود دارد در شب و روز جمعه برطرف مى شود و شما در قيامت، هيچ مشكلى نخواهيد داشت.

دو مشكل مهم در تكاليف

انسان در دو مسأله مشكل پيدا مى كند يكى دينِ مالى به مردم، كه به اختيار خود ادا نكرده باشد، «2» پول، جنس، زمين و مال مردم را گرفته و پس نداده است، اين موارد از اين سه آيه خارج هستند، مگر اينكه با مردم تسويه حساب كند تا بتواند وارد اين سه آيه شود، مسأله اى در صريح قرآن وجود دارد كه در اين مسأله وسوسه گران نامرد خلاف آيه، وسوسه مى كنند، به پيغمبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام بدهكار

______________________________
(1)- غافر (40): 9؛ «و آنان را از عقوبت ها نگه دار، و هر كه را در آن روز از عقوبت ها نگه دارى بى ترديد او را مورد رحمت قرار داده اى؛ و اين همان كاميابى بزرگ است.»

(2)- تهذيب الأحكام: 6/ 203، حديث 11؛ «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عليه السلام قَالَ مَنْ أَقْرَضَ رَجُلًا وَرِقاً فَلَا يَشْتَرِطْ إِلَّا مِثْلَهَا فَإِنْ جُوزِيَ أَجْوَدَ مِنْهَا فَلْيَقْبَلْ وَ لَايَأْخُذْ أَحَدٌ مِنْكُمْ رُكُوبَ دَابَّةٍ أَوْ عَارِيَّةَ مَتَاعٍ يَشْتَرِطُهُ مِنْ أَجْلِ قَرْضِ وَرِقِهِ.»

و نيز در تهذيب الأحكام: 6/ 384، حديث 257؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَكُونُ عِنْدَهُ الْمَالُ لِلْأَيْتَامِ فَلَا يَقْضِيهِمْ حَتَّى يَهْلِكُوا فَيَأْتِيهِ وَارِثُهُمْ أَوْ وَكِيلُهُمْ فَيُصَالِحُهُ عَلَى أَنْ يَضَعَ بَعْضَهُ وَ يَأْخُذَ بَعْضَهُ وَ يُبْرِئَهُ مِمَّا كَانَ عَلَيْهِ أَ يَبْرَأُ مِنْهُ قَالَ نَعَمْ وَ عَنِ الرَّجُلِ يَكُونُ لِلرَّجُلِ عِنْدَهُ الْمَالُ إِمَّا بَيْعٌ وَ إِمَّا قَرْضٌ فَيَمُوتُ وَ لَمْ يَقْضِهِ إِيَّاهُ فَيَتْرُكُ أَيْتَاماً صِغَاراً فَيَبْقَى لَهُمْ عَلَيْهِ لَايَقْضِيهِمْ أَ يَكُونُ مِمَّنْ يَأْكُلُ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْماً قَالَ لَاإِذَا كَانَ نَوَى أَنْ يُؤَدِّيَ إِلَيْهِمْ.»

وسائل الشيعة: 16/ 390، حديث 218421؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ أَيُّمَا مُؤْمِنٍ حَبَسَ مُؤْمِناً عَنْ مَالِهِ وَ هُوَ مُحْتَاجٌ إِلَيْهِ لَمْ يُذِقْهُ اللَّهُ مِنْ طَعَامِ الْجَنَّةِ وَ لَايَشْرَبُ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ.»

است، بدهكارى مالى است. خدا اسم آن را خمس گذاشت، امام زمان عليه السلام مى فرمايد: بدهكاران خمس در قيامت با خشم ما روبه رو خواهند شد.

اگر كسى اين دو مشكل را دارد در همين دنيا آن را برطرف كند، كه در قيامت راه براى ما باز شود. با نبود اين دو مشكل، به آيات قرآن قسم، همه شما اهل نجات هستيد.

«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْ ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَ قِهِمْ عَذابَ الْجَحِيمِ* رَبَّنا وَ أَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ» «1»

گفتار خدا را مشاهده كنيد. از فرمايش اميرالمؤمنين لذّت ببريد.

«اللهمّ ومن أرادنى بسوء فأرده» «2» من از ديگران دو مطلب را ياد گرفتم، هر وقت گدا درِ خانه خدا مى رود خدا به او نمى فرمايد: چه آوردى، مى گويد: چه مى خواهى؟ خدا كه از گدا چيزى نمى خواهد. خدا در قرآن مى فرمايد:

«رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ» «3»

اما مطلب دوم اين بود، كه يك شب در مسجد جامع شهر همدان، دعاى كميل مى خواندم، خيلى جلسه آتشينى بود در دعاى كميل، گفتم:

«من تقرّب الىّ شبراً تقرّبتُ اليه ذراعاً» «4» هر كس يك قدم، به طرف من بيايد، من ده قدم به طرف تو مى آيم، آن شخص به من گفت: شما اين گونه نگو، گفتم: چه بگويم، گفت: بگو خدايا! اين يك قدم را

______________________________
(1)- غافر (40): 7- 8؛ «فرشتگانى كه عرش را حمل مى كنند و آنان كه پيرامون آن هستند، همراه سپاس و ستايش، پروردگارشان را تسبيح مى گويند و به او ايمان دارند و براى اهل ايمان آمرزش مى طلبند، [و مى گويند:] پروردگارا! از روى رحمت و دانش همه چيز را فرا گرفته اى، پس آنان را كه توبه كرده اند و راه تو را پيروى نموده اند بيامرز، و آنان را از عذاب دوزخ نگه دار.* پروردگارا! و آنان را در بهشت هاى جاودانى كه به آنان و به شايستگان از پدران و همسران و فرزندانشان وعده داده اى در آور؛ يقيناً تو تواناى شكست ناپذير و حكيمى.»

(2)- دعاى كميل.

(3)- بقره (2): 201؛ «پروردگارا! به ما در دنيا نيكى و در آخرت هم نيكى عطا كن، و ما را از عذاب آتش نگاه دار.»

(4)- مستدرك الوسائل: 298/ 5، حديث 4- 5910؛ «الشَّيْخُ أَبُو الْفُتُوحِ فِي تَفْسِيرِهِ، إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَنْزَلَ فِي بَعْضِ كُتُبِهِ الْمُنْزَلَةِ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي فَلْيَظُنَّ بِي مَا شَاءَ وَ أَنَا مَعَ عَبْدِي إِذَا ذَكَرَنِي فَمَنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي وَ مَنْ ذَكَرَنِي فِي مَلَإٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلَإٍ خَيْرٍ مِنْهُ وَ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ شِبْراً تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعاً وَ مَنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعاً تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعاً وَ مَنْ أَتَانِي مَشْياً أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً وَ مَنْ أَتَانِي بِقِرَابِ الْأَرْضِ خَطِيئَةً أَتَيْتُهُ بِمِثْلِهَا مَغْفِرَةً مَا لَمْ يُشْرِكْ بِي شَيْئا.»

هم نمى توانم به طرف تو بيايم، بگو: اين يك قدم را هم تو به طرف ما بيا.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته