مرگ و عالم آخرت - جلسه هجدهم (1) - (متن کامل + عناوین)

مفلحون در قرآن

اثر سبكى و سنگينى اعمال   

تهران، مسجد حضرت امير رمضان 1383

الحمدلله رب العالمين و صلّى الله على جميع الانبياء والمرسلين و صلّ على محمد و آله الطاهرين.

  قرآن مجيد در سوره هاى مباركه اعراف ، انبيا ، لقمان و غاشيه مى فرمايد : وزن اعمال مردم ، كه در روز قيامت ارزيابى مى شود ، يا سنگين است و يا سبك ، كه اين تفاوت وزنى از نظر نتيجه و اثر كاملاً با يكديگر فرق مى كنند . سرانجام كسانى كه اعمال آنها داراى وزن سنگينى است ، با سرانجام كسانى كه اعمال سبك وزن دارند ، مختلف است .(427)

 اما در سوره مباركه اعراف ، آيه هفتم ، به اين كيفيت اعمال سنگين را ارزيابى مى كند ؛

 » وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَن ثَقُلَتْ مَوَ زِينُهُ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ «(428)

 كلمه »ثقل « به معناى سنگين ، گران و با ارزش است .

 در روايت بسيار مهمى كه شيعه و سنى در كتاب هاى خود نقل كرده اند ، كه پيغمبر صلى الله عليه وآله فرموده اند :

  » انّى تارك فيكم الثقلين «(429)

  ثقل به همين معناست . من دو چيز وزين ، سنگين ، با ارزش و گرانبها را در ميان شما مى گذارم ؛ قرآن و اهل بيت عليهم السلام .

 منظور قرآن از سبكى و سنگينى اعمال

 اين سبك و سنگينيى كه در قرآن مجيد مى فرمايد ، سبك و سنگينى عنصرى ، ظاهرى ، آشكار ، جسمى و مادى نيست ، بلكه معنوى است . ما در اصطلاحات فارسى خود نيز اين معنا را داريم : فلانى خيلى شخص سبكى است ؛ يعنى بى ادب و بى تربيت است . يا مى گوييم : فلانى شخص سنگين و رنگينى است ، منظور ما اين نيست كه وزن بدن عنصرى و فيزيكى او سنگين است ، بلكه منظور ما اين است كه او انسانى با ادب ، با تربيت و وزينى است .

 خيلى از جملات در زبان ها به معناى ظاهر حمل نمى شوند و مردم در ذهن خود آن را به معناى ظاهر حمل نمى كنند . زبان شناس و فهيم هستند ، لذا مى دانند كه منظور از سبكى و سنگينى در محاورات و گفتگوهاى روزمره چيست .

 اگر در زبان فارسى بگويند : فلانى مانند شير است . همه متوجه مى شوند كه منظور اين نيست كه يال ، كوپال و دم دارد ، بلكه يعنى انسان شجاع ، قوى و پردل و جرأتى است .

 دارندگان اعمال سنگين

 اين كه خدا در قرآن مجيد مى فرمايد :

  »فَأَمَّا مَن ثَقُلَتْ مَوَ زِينُهُ «(430)

  منظور خدا از اعمال سنگين ، اعمالى است كه واقعاً ارزش معنوى ، الهى و ملكوتى دارند . خداوند متعال به او نعمت آبرو داده است ، مردم به خاطر آبرويى كه در نزد خدا دارد ، به او خيلى احترام مى كنند ، او نيز آبروى خود را در حلّ مشكلات مردم و بازكردن گره از كار آنها خرج مى كند . اين همان عمل سنگين و »ثَقُلَتْ مَوَ زِينُهُ « است .

 يا خداوند به او نعمت مال و ثروت داده است ، او نيز به اندازه شأن خود و خانواده اش مال را مصرف مى كند . به فرموده پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله از ثروتش چهار گونه استفاده مى كند : خانه ، مركب ، خوراك ، پوشاك و هر چه كه به اين چهار مسأله مربوط است ، به زندگى او نيز مربوط است : دامادى فرزند ، عروسى دختر ، سفر زيارتى و سياحتى . بعد مى بيند كه از اموال خود اضافه دارد ؛ يعنى خانه ، مركب ، خوراك و پوشاكش تأمين است ، سياحت و زيارت رفته است ، باز خيلى اضافه دارد . اين اضافه را به مدرسه ، درمانگاه ، حلّ مشكل مردم ، ساختن پل و جاده و كارهاى خير ديگر اختصاص مى دهد . اين عمل جزء » ثَقُلَتْ مَوَ زِينُهُ « است .

 دارندگان اعمال سبك

 اما سلسله اى از برنامه ها هست كه به تعبير پيغمبر اكرم صلى الله عليه وآله »سفساف « هستند ؛ يعنى اعمال زشت ، زيانبار ، بد و اعمالى كه دل مردم را مى سوزاند ، حق آنها را پايمال مى كند ، خانواده را در مضيقه قرار مى دهد و آبروريزى مى كند .(431)

 تعبير خدا در قرآن مجيد از اين اعمال :

 » وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَ زِينُهُ «(432)

 اعمال سبك ، ارزش ندارند كه خدا به آن بها دهد . تمام اعمالى كه انعكاس آنها عاقبت به خود عمل كننده برمى گردد :

 » وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا «(433)

 مفلحون در قرآن

 در آيه شريفه مى فرمايد : سرانجام زنان و مردانى كه داراى اعمال وزين ، با ارزش و سنگين هستند :

 » فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ «(434)

 اينان گروه »مفلحون« هستند . مفلح يعنى چه ؟ در ايران قديم به زارع و كشاورز »فلّاح «(435) مى گفتند . فلاح ؛ يعنى انسانى كه روى زمين كار مى كند . جاده ها را هموار مى كند ، آشغال ها ، سنگ ها و كلوخ هاى زمين را جمع و شيارهاى آن را پر مى كند ، تا دانه اى كه در آن قرار مى دهد ، رشد كند .

 چند هكتار زمين را با كمك آفتاب و زمينِ داراى خاك نرم و مستعدّ به زمينى تبديل مى كند كه وقتى دانه را مى پاشد ، آن دانه به مانع رشد بر نمى خورد و بعد از چند ماه ، زمين مانند پارچه سبزى از گياه بسيار زيبا و نشاطآور پر مى شود .

 »فلّاح « ؛ يعنى برطرف كننده مانع ، كسى كه اعمال وزين ، سنگين و با ارزش انجام مى دهد .

 چهار نعمت آخرتى در انتظار مفلحون

  1 - حيات بى مرگ

 خدا در قرآن مى فرمايد : اينان جزء »مفلحون« هستند ؛ يعنى تمام زمينه ها و جاده هاى بين خود و چهار نعمت آخرتى را هموار مى كند تا به آنها برسد .

 آن چهار نعمت آخرتى چيست ؟ طبق آيات و روايات ، نخست حيات بى مرگ است ؛ چون حيات ما حياتى است كه زلفش به مرگ گره خورده است . وقتى انسان در فضاى آن حيات به ياد مرگ مى افتد ، كسل و ناراحت مى شود . نمى خواهد بميرد و رابطه اش را با آنچه كه با آن انس برقرار كرده از بين ببرد . مى خواهد ابدى و جاودان باشد . خداوند متعال به اين گونه انسان ها كه مى خواهند ابدى و جاويد باشند ، بعد از انتقال به عالم بعد ، بلافاصله حيات بى مرگ مى دهد .

 ابديت در بهشت و دوزخ

 سؤال : آيا دوزخيان با سوختن در دوزخ نابود مى شوند ؟ نه ، بلكه براى ابد مى مانند . اين معناى حيات بى مرگ است . آيا آنها حيات بى مرگ دارند ؟ جواب اين است كه خدا در قرآن مجيد مى فرمايد : زندگى و حيات دوزخيان ، زندگى و حيات واقعى نيست .

 در دنيا ، كسى كه چند نوع گرفتارى دارد ، مى گويد : زندگى من زندگى نيست . خدا در قرآن مى فرمايد :

 » لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحْيَى «(436)

 آنجا نه مرگ دارند و نه زندگى . اين زندگيى كه انسان در گودال از تاريكى متراكم ، با بوى بد و افراد ناهماهنگ باشد ، همه با يكديگر دشمن هستند ، آتش فراوان و عذاب الهى هست ، اين چه زندگيى است ؟ قرآن نيز مى فرمايد : آن زندگى نيست .(437)

 زندگى واقعى براى پنج طايفه

 زندگى ، زندگى پاكان است . روز قيامت ، در بهشت پنج طايفه هستند كه همه با يكديگرند :

  » وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ «(438)

  مطيعان خدا و پيغمبر صلى الله عليه وآله طايفه نخست هستند :

  » أُوْلَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ «(439)

  انبيا عليهم السلام طايفه دوم هستند :

  » مِّنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَآءِ وَالصَّلِحِينَ «(440)

  سومين تا پنجمين طايفه به شمار مى آيند . همين پنج گروه در بهشت داراى زندگى واقعى و حقيقى هستند .

  تعبيرات دين از زندگى دنيا

 طبق آيات ، خداوند زندگى اينجا را زندگى واقعى نمى داند ، بلكه زندگى موقتى مى داند كه به خواب خيلى كوتاهى تشبيه كرده كه همه چيز آن از دست رفتنى است .

 اسم آن زندگى نيست ، بلكه سفر است . زندگى، آن حقيقتى است كه انسان هميشه در فضايش باشد ، او را از آن جدا و منقطع نكنند . درد ، ترس ، غصّه ، حزن ، رنج و درگيرى در آن نباشد . حيات واقعى در آخرت است . زندگى اينجا شبيه خواب است :

 » كما تنامون تموتون «(441)