دعاى پيامبران در قرآن‏

منابع مقاله:

کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد هفتم

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

دعاى يوسف عليه السلام

يوسف عزيز در تاريك خانه زندان به محضر مبارك حضرت ربّ الارباب عرضه داشت:

قَالَ رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ الَىَّ مِمَا يَدْعُونَنى إلَيْهِ وَ إلّاتَصْرِفْ عَنّى كَيْدَهُنَّ أصْبُ إلَيْهِنَّ وَ أكُنْ مِنَ الْجاهِلينَ* فَاسْتَجابَ لَهُ رَبُّهُ فَصَرَفَ عَنْهُ كَيْدَهُنَّ إنَّهُ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ» «1»

يوسف گفت: پروردگارا! زندان نزد من محبوب تر است از عملى كه مرا به آن مى خوانند، و اگر نيرنگشان را از من نگردانى به آنان رغبت مى كنم و از نادانان مى شوم.* پس پروردگارش خواسته اش را اجابت كرد و نيرنگ زنان را از او بگردانيد؛ زيرا خدا شنوا و داناست.

دعاى نوح عليه السلام

وَ نُوحاً إذْ نادى مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَنَجَّيْناهُ وَ أهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظيمِ» «2»

و نوح را [ياد كن ] هنگامى كه پيش از اين [پيامبران ياد شده ] ندا كرد:

[پروردگارا! مرا از اين قوم فاسد و تبهكار نجات بخش.] پس ندايش را اجابت كرديم، و او و خانواده اش را از آن اندوه بزرگ نجات داديم.

دعاى ايوب عليه السلام

وَ أَيُّوبَ إذْنادى رَبَّهُ أَنّى مَسَّنِىَ الضُّرُّ وَ أنْتَ أرْحَمُ الرّاحِمينَ* فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَكَشَفْنا ما بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَ آتَيْناهُ أهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ ذِكْرى لِلْعابِدينَ» «3»

و ايوب را [ياد كن ] هنگامى كه پروردگارش را ندا داد كه مرا آسيب و سختى رسيده و تو مهربان ترين مهربانانى.* پس ندايش را اجابت كرديم و آنچه از آسيب و سختى به او بود برطرف نموديم، و خانواده اش را [كه در حادثه ها از دستش رفته بودند] و مانندشان را همراه با آنان به او عطا كرديم كه رحمتى از سوى ما و مايه پند و تذكرى براى عبادت كنندگان بود.

(مؤلف)

دعاى يونس عليه السلام

از دعاى يونس كه در تاريكى هاى دريا در شكم ماهى گرفتار بود و راه حلّى جز دعا نداشت بدينگونه در قرآن مجيد ياد مى كند:

وَذَا النُّونِ إذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ أَن لَن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادَى فِى الظُّلُمَاتِ أَن لَّا إِلهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ* فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَكَذلِكَ نُنْجِى الْمُؤْمِنِينَ» «4»

و صاحب ماهى [حضرت يونس ] را [ياد كن ] زمانى كه خشمناك [از ميان قومش ] رفت و گمان كرد كه ما [زندگى را] بر او تنگ نخواهيم گرفت، پس در تاريكى ها [ى شب، زير آب، و دل ماهى ] ندا داد كه معبودى جز تو نيست تو از هر عيب و نقصى منزّهى، همانا من از ستمكارانم.* پس ندايش را اجابت كرديم و از اندوه نجاتش داديم؛ و اين گونه مؤمنان را نجات مى دهيم.

دعاى زكريا عليه السلام

زكريا به وقت پيرى از نداشتن فرزند در اندوه عجيبى به سر مى برد، حل اين مشكل رنج دهنده را جز از طريق دعا نديد، به پيشگاه حضرت حق روى آورد.

وَزَكَرِيَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنِي فَرْداً وَأَنتَ خَيْرُ الْوَارِثِينَ* فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيَى وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَباً وَرَهَباً وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ» «5»

و زكريا را [ياد كن ] زمانى كه پروردگارش را ندا داد: پروردگارا! مرا تنها [و بى فرزند] مگذار؛ و تو بهترين وارثانى.* پس [نداى ] او را اجابت كرديم و يحيى را به او بخشيديم و نازايى همسرش را براى وى اصلاح نموديم، آنان همواره در كارهاى خير مى شتافتند، و ما را از روى اميد و بيم مى خواندند، و پيوسته در برابر ما فروتن بودند.

دعا در كلام رسول خدا صلى الله عليه و آله

تمام انسان ها به دعا نيازمندند، چرا كه در زندگى همه آنان مشكلات و بن بست هايى پيش مى آيد كه راه حلّى جز دعا و نيايش ندارد.

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود:

الدُّعاءُ جُنْدٌ مِنْ أَجْنادِ اللَّه مُجَنَّدٌ يَرُدُّ الْقَضاءَ بَعْدَ أنْ يُبْرَمَ. «6»

دعا سپاهى از سپاهيان مجهّز حضرت حق است و به اندازه اى قدرت دارد كه قضاى محتوم را دفع مى كند.

و آن حضرت فرمود:

الدُّعاءَ بَيْنَ الْأذانِ وَالْإقامَةِ لايُرَدُّ. «7»

دعا بين اذان و اقامه در طريق استجابت است و از جانب حق مردود نمى شود.

الدُّعاءُ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ. «8»

دعا اسلحه مؤمن است.

الدَّاعى وَ الْمُؤَمِّنُ فِى الْأجْرِ شَريكانِ. «9»

آن كه دعا مى كند و آن كه آمين مى گويد در پاداش شريكند.

الدُّعاءُ مِفْتاحُ الرَّحْمَةِ، وَ الْوُضُوءُ مِفْتاحُ الصَّلاةِ، وَ الصَّلاةُ مِفْتاحُ الْجَنَّةِ. «10»

دعا كليد رحمت و وضو كليد نماز و نماز كليد بهشت است.

الدُّعاءُ هُوَ الْعِبادَةُ. «11»

دعا همان عبادت است.

الدُّعاءُ يَرُدُّ الْبَلاءَ. «12»

دعا دفع كننده بلا است.

الدُّعاءُ يَرُدُّ الْقَضاءَ. «13»

دعا دفع كننده قضاست.

الدُّعاءُ يَنْفَعُ مِمّا نَزَلَ وَ مِمّا لَمْ يَنْزِلْ، فَعَلَيْكُمْ عِبادَ اللّهِ بِالدُّعاءِ. «14»

دعا درباره آنچه به سرتان آمده و نيامده نافع است، بندگان حق در هر برنامه اى برشما باد به دعا.

الدُّعاءُ مُخُّ الْعِبادَةِ. «15»

دعا مغز عبادت است.

دعا در كلام بزرگان

صاحب رساله «نور على نور» درباره دعا مى فرمايد:

دعا كليد عطاى و وسيله قرب الى اللَّه تعالى و مخ عبادت و حيات روح و روح حيات است.

دعا كوبه باب رحمت رحيميه و سبب فتوح بركات شرح صدر و نور و ضياى سرّ است.

دعا موجب رسوخ حبّ ذكر الهى در دل و منزِّه نفس از رين شواغل است.

دعا توشه سالكان حرم كبرياى لايزال و شعار عاشقان قبله جمال و دثار عارفان كعبه جلال است.

دعا سير شهودى و كشف وجودى اهل كمال و تنها رابطه انسان با خداى متعال است.

دعا معراج عروج نفس ناطقه به اوج وحدت و ولوج به ملكوت عزّت است.

دعا مرقات ارتقاى انسان به مقام ولايت و رفرف اعتلاى وى به مرتبت خلّت است.

دعا واسطه اسم اعظم گرديدن انسان و دست يافتن به كنوز قرآن و دارا شدن رموز تصرف طبايع اجرام و اركان است. دعا كاسر قلب و جابر آن به أنَا عِنْدَ الْمُنْكَسِرَةِ قلُوبُهُمْ» «16» است.

يعنى دل از ذكر و دعا شكسته شود و دل شكسته درست ترين و ارزنده ترين كالاى بازار هستى است كه خدا در دل شكسته است.

دعا، ياد دوست در دل راندن و نام او به زبان آوردن و در خلوت با او جشن ساختن و در وحدت با او نجوى گفتن و شيرين زبانى كردن است.

«دل بى دعا بها ندارد و دل بى بها، بها ندارد».

قُلْ ما يَعْبَؤُ بِكُمْ رَبّى لَوْلا دُعاؤُكُمْ» «17»

بگو: اگر دعايتان نباشد پروردگارم به شما ارجى ننهد.

صادق آل محمد صلى الله عليه و آله فرمود:

عَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ فَانَّكُمْ لاتَقْرَبُونَ بِمِثْلِهِ. «18»

بر شما باد به دعا كه شما همانند آن براى رسيدن به مقام قرب حق، چيزى نداريد.

جمود عين و خمول لسان از كوردلى است، هر چند كه محبت و عشق اساس ذكر و دعايند، ولى در آغاز از ذكر و مناجات و دعا محبت به بار آيد و در انجام، محبت، ذكر و دعا و سوز و گداز مى آورد.

باباى شوريده حال دامن الوند مى فرمايد:

(باباطاهر عريان)

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- يوسف (12): 33- 34.

(2)- انبياء (21): 76.

(3)- انبياء (21): 83- 84. (4)- انبياء (21): 87- 88.

(5)- انبياء (21): 89- 90.

(6)- الجامع الصغير: 1/ 655، حديث 4263؛ كنز العمال: 2/ 63، حديث 3119.

(7)- بحار الأنوار: 90/ 348، باب 21، ذيل حديث 14؛ الدّعوات، راوندى: 36، حديث 87؛ مفتاح الفلاح: 46

(8)- الكافى: 2/ 468، حديث 1؛ وسائل الشيعة: 7/ 38، باب 8، حديث 8654.

(9)- مستدرك الوسائل: 5/ 340، باب 37؛ حديث 5775؛ الجعفريات: 31.

(10)- كنز العمال: 2/ 62، حديث 3116؛ فيض القدير: 3/ 722، حديث 4257.

(11)- مستدرك الوسائل: 5/ 160، باب 1، حديث 5558؛ بحار الأنوار: 90/ 300، باب 6، ذيل حديث 37.

(12)- وسائل الشيعة: 7/ 43، باب 9، حديث 8670؛ بحار الأنوار: 91/ 89، باب 31، حديث 1.

(13)- نهج الفصاحة: 95، حديث 446؛ مستدرك الوسائل: 5/ 177، باب 6، حديث 5610؛ بحار الأنوار: 90/ 296، باب 16، ذيل حديث 23.

(14)- كنز العمال: 2/ 63، حديث 3122؛ المستدرك على الصحيحين: 1/ 493.

(15)- وسائل الشيعة: 7/ 27، باب 2، حديث 8615: بحار الأنوار: 90/ 300، باب 16، ذيل حديث 37.

(16)- «من پيش دل هاى شكسته هستم.» منية المريد: 123، فصل فى فضل العلم من الآثار.

(17)- فرقان (25): 77.

(18)- الكافى: 2/ 467، حديث 6؛ وسائل الشيعة: 7/ 30، باب 3، حديث 8627.