عبادت كيفي، نه كمّي

امام صادق (علیه السلام) مي‌فرمايد:

کسي در جزيره‌اي، قبل از پيامبر اسلام، خيلي عبادت مي‌کرد؛ اما عبادت کمّي، نه عبادت کيفي. خدا در قرآن اسم فرشتگانی را که حاضر و ناظر بر اعمال انسان و نويسندة اعمال هستند، کرام الکاتبين ناميده است.

يكي از فرشتگان به پروردگار عالم گفت: من مثل اين آدم، کم ديده‌ام که تو را عبادت کند. خسته نمي‌شود؛ بسیار عبادت مي‌کند. مي‌خواهي چه مزدي به او بدهي؟ خداوند فرمود: من پرده را کنار مي‌زنم و پاداش او را مي‌دهم. اين فرشته وقتي که نگاه به پاداش عابد کرد، غرق در شگفتي شد. گفت: خدايا مزد او بايد بسيار باشد، چرا عبادتش را بي‌ارزش قلمداد کردي؟

فقيري به حضرت امام حسين (علیه السلام) گفت: گرفتارم، کمکم کن. حضرت فرمود: چقدر مي‌خواهي؟ گفت هزاردينار. امام فرمودند: به اندازه فهم و معرفتت امتحانت مي‌کنم و بعد کمکت مي‌کنم.

گفت: يا ابن رسول الله! شما درياي دانش هستي و من آدم معمولي‌ای هستم. امام از او امتحان گرفت و قبول هم شد.

حضرت خيلي از او خشنود شد و به او فرمود، تو آدم با معرفتي هستي و فرمود:

«المعروف بقدر المعرفة»

توجه خدا به بندگانش به اندازة فهم و معرفت آنان است.

فرشته گفت: خدايا! چرا پاداش عبادت او اندك است؟ خطاب رسيد: اي فرشته، برو کنار عابد و فلسفة عبادتش را سؤال کن! انسان بايد نسبت به خدايي که برايش نماز مي‌خواند، معرفت و اخلاص هم داشته باشد؛ آن‌گاه پاداشش در قرآن (بغيرحساب) است. يعني پاداش خدا به اين عبادت، غيرقابل شمارش است.

فرشته کنار عابد رفت و گفت: جناب عابد خيلي عبادت مي‌کني. می‌توانی علت عبادت خود را به من بگويي؟ گفت: بله. عابد به او گفت: هر سال زمين اين جزيره پر از گياه مفيد است. بهار و تابستان مي‌آيد و اين سرسبزي است و وقتي که پاييز مي‌رسد تمام اين سبزه زار زرد مي‌شود و زمستان هم مي‌ريزد و خار و خاشاک مي‌شود. حيف نيست؟! فرشته گفت: چرا حيف است. آن‌گاه عابد گفت: من خدا را بسيار عبادت مي‌کنم تا يک روزي از من خوشنود شود و الاغي را بفرستد و من او را بچرانم که اين علف‌ها نابود نشود. خداوند فرمود: معرفت او به عبادت این است.