ماه مبارك رمضان، ماه بركت‏ و تقوا

نوشته : حضرت استاد حسین انصاریان

زمان طولانى و مبارك، مجموعه ماه مبارك رمضان است، كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از آن تعبير به ماه بركت كرده است؛

«و هو شهر البركة» «1»

اين ماه، خزانه خير كثير پروردگار است، كه روزه گرفتن، بركتى از بركات آن است اما روزه اى كه پيامبر و ائمه طاهرين بيان كرده اند.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به يكى از همسرانش در وسط روز ماه رمضان فرمود: افطار كن.

عرض كرد: يا رسول اللّه! هنوز كه وسط روز است، زمان زيادى تا افطار مانده است.

فرمود: تو غيبت كردى، از ماه رمضان قطع شدى، تو امروز روزه نيستى، برو افطار كن. چگونه روزه بودى كه پشت سر يك مسلمان حرفى زدى كه به آبروى او لطمه خورد و شخصيت او را شكست؟ آيا تو روزه هستى؟ «2» از بركات ماه رمضان اين است: انسانى كه روزه واقعى بگيرد، يعنى اتصال همه جانبه به ماه رمضان پيدا كند، سلامت و صحت همه جانبه براى او به ارمغان مى آورد، بنابراين پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمودند:

«صوموا تصحوا» «3»

روزه بگيريد، تا سالم شويد. بدن، روح، اخلاق، قلب، اعضا و جوارح شما، بر اثر روزه سالم مى شود.

اين معناى ماه مبارك و خير كثير در ماه مبارك رمضان است. هويت ماه رمضان همين كلام پيامبر صلى الله عليه و آله است.

بركت تقوا در سايه روزه ماه رمضان

از بركات بسيار مهم ماه رمضان كه در قرآن مطرح است:

«كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» «4»

اين لام كه روى كلمه «لعلكم» است، براى خودش نيست، اضافه است، اصل كلمه «علّ» و «علكم» است. اين لام را در ادبيات عرب به آن افزوده اند. اين لام در جملات مثبت عرب، لام علت و سببيت است.

روزه بر شما واجب شده است، چنان كه بر گذشتگان شما هم واجب بود. اين روزه را بگيريد: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» براى اين كه از كانال روزه به كشور تقوا برسيد، يعنى با روزه به جايى برسيد كه ميل شما نسبت به گناه كشته شود. يعنى بعد از عيد فطر صد در صد پاك بمانيد، تا سال بعد كه دوباره ماه رمضان را درك كنيد. آنجا تقواى ماه رمضان بعد هم به شما اضافه مى شود و «نورٌ على نور» مى شود.

روزه بگيريد: «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» براى اين كه رابطه وجود شما با گناه قطع شود و يك نيروى معنوى در شما در برابر گناه ايجاد شود و در مصونيّت كامل قرار بگيريد، كه بعد از ماه مبارك رمضان، هر صحنه دعوت كننده به گناه، با كمترين تلنگر شما شكست بخورد. اين بركت روزه است.

ارزش ايمان

براى دانستن ارزش تقواى كسب شده از روزه، وجود مبارك حضرت رضا عليه السلام از پدر بزرگوارشان، موسى بن جعفر عليه السلام نقل مى كند:

«رَفَعَ إلى رَسُولِ اللّهِ قَوْمٌ فى بَعْضِ غَزَوَاتِهِ»

جمعى از مردم در بعضى از جنگ ها خدمت پيغمبر عظيم الشأن صلى الله عليه و آله، اسلام آوردند

«فقال صلى الله عليه و آله: مَنِ الْقَوْم؟»

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در برابر همه جمعيت جهادگر فرمودند: شما كيستيد؟ از سؤال پيغمبر صلى الله عليه و آله معلوم مى شود كه اين ها در جبهه بودند، ولى اهل مدينه نبودند و در مدينه هم نيامده بودند.

عرض كردند:

«مؤمنون»

يعنى فهميدند كه پيغمبر صلى الله عليه و آله از اسم آنها نمى پرسد.

كجايى هستيد و پدر و مادر شما كيست؟

«مَنِ القَوْمِ؟ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يا رَسُولَ اللّهِ!».

«قال: وَ مَا بَلَغَ مِنْ ايمانِكُمْ؟»

شما كه مى گوييد ما مؤمن هستيم، ايمانتان به كجا رسيده است؟ به اين راحتى نمى شود من قبول كنم كه شما مؤمن هستيد. شما بيان كنيد كه اين ايمان كه از طريق قرآن و تبليغات من كسب كرديد، به چه درجه اى رسيده است؟ عرض كردند:

«الصَّبْرُ عِنْدَ البَلاء»

ما در برابر همه آزمايش هاى خدا و مصائبى كه براى ما پيش مى آيد صبر مى كنيم و از خدا ناراحت نمى شويم، تا كلاس امتحان ما تمام شود و ما به آن نمره عالى برسيم.

«وَالشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخاء»

شكر تمام نعمت هاى رفاهى كه خدا به ما داده است، به جا مى آوريم.

«وَ الرِّضا بِالقَضَاء»

هر حكمى كه خدا در حق ما مى كند، خشنود هستيم. حكم كرده است كه نماز بخوانيد، ما هم نماز مى گزاريم. ما خشنود و راضى هستيم كه در تابستان روزه بگيريم. گفته است كه به جبهه برويد، كه آمده ايم.

رسول خدا صلى الله عليه و آله آنها را امضا كرد:

«فَقَالَ رَسُولُ اللّهِ: حُلَماءُ عُلَماء كادُوا مِنَ الفِقْهِ انْ يَكُونُوا انْبِياء»

اين ها را با اين ويژگى ها حليم و عالِم مى دانم و از اين فهمى كه از ايمان پيدا كرده اند، نزديك مى دانم كه به مقام انبيا عليهم السلام برسند.

توصيه پيامبر صلى الله عليه و آله به مؤمنان

خيلى عجيب است كه پيامبر صلى الله عليه و آله به اين ويژگى ها قناعت نكردند، چون اين ها آراسته به شش حقيقت بودند؛ صبر در بلا، شكر در نعمت، رضاى به «قضاء اللّه»، علم، حلم، فقه. فرمودند:

«فَلا تَبْنُوا ما لاتَسْكُنُون»

خانه اضافه براى خود نسازيد. اگر در نعمت هستيد، همان خانه اى را كه در آن زندگى مى كنيد، به آن قناعت كنيد و مازاد نعمت خدا را با خدا معامله كنيد.

«وَ لا تَجْمَعُوا ما لا تَأْكُلُون»

آنچه را كه در زندگى مصرف نداريد، جمع نكنيد و در انبارها پنهان نكنيد. آن چه را كه نياز نداريد، روى هم انباشته نكنيد.

تقوا، مهمتر از تمام فضائل

ولى مهمتر، از صبر، شكر، رضا، علم، حلم و فقه اين است كه:

«و اتقوا اللّه»

از هر گناهى كه به شما رو مى كند، روى برگردانيد. تقواى الهى را مراعات كنيد.

«الّذى إلَيْهِ تُرْجَعُونَ» «5»

در آينده همگى شما در پيشگاه خدا جمع خواهيد شد و آنجا به ريز و درشت پرونده شما رسيدگى مى كنند. اگر تقوا به خرج ندهيد، همه اين شش فضيلتِ شما را گناه تخريب مى كند و اين كه باتقوا شويد، از بركات ماه رمضان است.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحار الأنوار: 93/ 340، باب 46، حديث 5؛ فضائل الأشهر الثلاثه، شيخ صدوق: 95، حديث 78.

(2)- بحار الأنوار: 93/ 292- 293، باب 36، حديث 16؛ نوادر، اشعرى: 22.

«أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ إِنَّ الصِّيَامَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ إِنَّمَا لِلصَّوْمِ شَرْطٌ يُحْتَاجُ أَنْ يُحْفَظَ حَتَّى يَتِمَّ الصَّوْمُ وَ هُوَ صَمْتُ الدَّاخِلِ أَ مَا تَسْمَعُ مَا قَالَتْ مَرْيَمُ بِنْتُ عِمْرَانَ إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا يَعْنِي صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْكَذِبِ وَ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ وَ لَاتَنَازَعُوا وَ لَاتَحَاسَدُوا وَ لَاتَغْتَابُوا وَ لَاتَمَارَوْا وَ لَاتَكْذِبُوا وَ لَاتَبَاشَرُوا وَ لَاتَخَالَفُوا وَ لَاتَغَاضَبُوا وَ لَاتَسَابُّوا وَ لَاتَشَاتَمُوا وَ لَاتَفَاتَرُوا وَ لَاتَجَادَلُوا وَ لَاتَتَأَذَّوْا وَ لَاتَظْلِمُوا وَ لَاتَسَافَهُوا وَ لَاتَضَاجَرُوا وَ لَاتَغْفُلُوا عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلَاةِ وَ الْزَمُوا الصَّمْتَ وَ السُّكُوتَ وَ الْحِلْمَ وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ وَ مُجَانَبَةَ أَهْلِ الشَّرِّ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ وَ الْكَذِبَ وَ الْفَرْيَ وَ الْخُصُومَةَ وَ ظَنَّ السَّوْءِ وَ الْغِيبَةَ وَ النَّمِيمَةَ وَ كُونُوا مُشْرِفِينَ عَلَى الآْخِرَةِ مُنْتَظِرِينَ لِأَيَّامِكُمْ مُنْتَظِرِينَ لِمَا وَعَدَكُمُ اللَّهُ مُتَزَوِّدِينَ لِلِقَاءِ اللَّهِ وَ عَلَيْكُمُ السَّكِينَةَ وَ الْوَقَارَ وَ الْخُشُوعَ وَ الْخُضُوعَ وَ ذُلَّ الْعَبِيدِ الْخُيَّفِ [الْعَبْدِ الْخَائِفِ ] مِنْ مَوْلَاهُ خَيِّرِينَ خَائِفِينَ رَاجِينَ مَرْعُوبِينَ مَرْهُوبِينَ رَاغِبِينَ رَاهِبِينَ قَدْ طَهَّرْتَ الْقَلْبَ [قَدْ طَهُرَتِ الْقُلُوبُ ] مِنَ الْعُيُوبِ وَ تَقَدَّسَتْ سَرَائِرُكُمْ مِنَ الْخَبَثِ وَ نَظَّفْتَ الْجِسْمَ مِنَ الْقَاذُورَاتِ وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللَّهِ مِنْ عَدَاهُ وَ وَالَيْتَ اللَّهَ فِي صَوْمِكَ بِالصَّمْتِ مِنْ جَمِيعِ الْجِهَاتِ مِمَّا قَدْ نَهَاكَ اللَّهُ عَنْهُ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ وَ خَشِيتَ اللَّهَ حَقَّ خَشْيَتِهِ فِي سِرِّكَ وَ عَلَانِيَتِكَ وَ وَهَبْتَ نَفْسَكَ لِلَّهِ فِي أَيَّامِ صَوْمِكَ وَ فَرَّغْتَ قَلْبَكَ لَهُ وَ نَصَبْتَ نَفْسَكَ لَهُ فِيمَا أَمَرَكَ وَ دَعَاكَ إِلَيْهِ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ كُلَّهُ فَأَنْتَ صَائِمٌ لِلَّهِ بِحَقِيقَةِ صَوْمِهِ صَانِعٌ لَهُ لِمَا أَمَرَكَ وَ كُلَّمَا نَقَصْتَ مِنْهَا شَيْئاً فِيمَا بَيَّنْتُ لَكَ فَقَدْ نَقَصَ مِنْ صَوْمِكَ بِمِقْدَارِ ذَلِكَ وَ إِنَّ أَبِي عليه السلام قَالَ سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله امْرَأَةً تُسَابُّ جَارِيَةً لَهَا وَ هِيَ صَائِمَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله بِطَعَامٍ فَقَالَ لَهَا كُلِي فَقَالَتْ أَنَا صَائِمَةٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ كَيْفَ تَكُونِينَ صَائِمَةً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِيَتَكِ إِنَّ الصَّوْمَ لَيْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكِ حِجَاباً عَنْ سِوَاهُمَا مِنَ الْفَوَاحِشِ مِنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ يُفَطِّرُ الصَّائِمَ مَا أَقَلَّ الصُّوَّامَ وَ أَكْثَرَ الْجُوَّاعَ».

مسند أبى يعلى: 3/ 147، حديث 1576؛ «عبيد مولى رسول الله صلى الله عليه و آله قال ان امرأتين كانتا صائمتين فكانتا تغتابان الناس فدعا رسول الله صلى الله عليه و آله بقدح فقال لهما قيئا فقاءتا قيحا ودما ولحما عبيطا ثم قال ان هاتين صامتا عن الحلال وأفطرتا على الحرام».

(3)- بحار الأنوار: 59/ 267، حديث 46، باب 88؛ الدعوات: 76، حديث 179.

(4)- بقره (2): 183؛ اى اهل ايمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه كه بر پيشينيان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهيزكار شويد.

(5)- كافى: 2/ 48، حديث 4؛ بحار الأنوار: 64/ 285 حديث 7 باب 14؛ «أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ عليه السلام قَالَ رَفَعَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله قَوْمٌ فِي بَعْضِ غَزَوَاتِهِ فَقَالَ صلى الله عليه و آله مَنِ الْقَوْمُ فَقَالُوا مُؤْمِنُونَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ وَ مَا بَلَغَ مِنْ إِيمَانِكُمْ قَالُوا الصَّبْرُ عِنْدَ الْبَلَاءِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ الرَّخَاءِ وَ الرِّضَا بِالْقَضَاءِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه و آله حُلَمَاءُ عُلَمَاءُ كَادُوا مِنَ الْفِقْهِ أَنْ يَكُونُوا أَنْبِيَاءَ إِنْ كُنْتُمْ كَمَا تَصِفُونَ فَلَا تَبْنُوا مَا لَاتَسْكُنُونَ وَ لَاتَجْمَعُوا مَا لَاتَأْكُلُونَ وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ».

مطالب فوق برگرفته شده از کتاب آثار مثبت عمل