انواع چهارگانه عذاب

نکته مهم این است که عذاب و آتش در قیامت یک آتش نیست و آن‌گونه که محققین از عرفای بزرگ الهی از آیات و روایات و دعاها استفاده کرده‌اند انسان ممکن است در قیامت به چهار عذاب و آتش دچار شود.

آتش اول "آتش روحی" است که از درون انسان شعله می‌کشد و آن، به علت بریده شدنش از عادت و آن هویتی است که هر‌کس برای خودش ساخته است. این شخص در دنیا پول، مقام، شهرت و امکانات داشته و مثلاً امیر، وزیر، ملک التجار و ثروتمند بوده و راه برای اعمال همه گونه شهوت برایش مهیا بوده است و اکنون بی‌یار و یاور و بدون امکانات شده و در گوشه جهنم افتاده است. همین دور افتادن او از آنچه که داشته خودش آتشی است که از درون او را می‌سوزاند.

 آتش دوم "آتش حسرت" است. این آتش نیز سوز عجیبی دارد. قرآن نقل می‌کند که چشم جهنمی‌ها که به اهل بهشت می‌افتد و می‌بینند که خودشان هم می‌توانسته‌اند بهشتی شوند و نشده‌اند، خود این هم یک آتشی است که آن‌ها را می‌سوزاند. قرآن می‌فرماید که این‌ها فریاد می‌کشند و به اهل بهشت می‌گویند که مقداری آب به ما بدهید: جهنمی‌ها به بهشتی‌ها می‌گویند که کمی آب به ما بدهید و آن‌ها جواب می‌دهند که خدا آن را بر شما حرام کرده است. این هم یک آتش است.

 آتش سوم "عذاب جهنم" است که در آیات متعدد به آن اشاره شده است.

 آتش چهارم که صدرالمتألهین می‌گوید از همه آتش‌ها سوزنده‌تر است، آن است که این آیه به آن اشاره دارد: این آتش، آتش هجر از خداست و شخص جهنمی احساس می‌کند که رابطه او با مولایش قطع شده و مولا به او توجهی ندارد. این نیز عذاب سنگینی است و شما شعرای عارف را دیده‌اید که در هیچ غزلی از گرسنگی و تشنگی و گرمای هوا و نداشتن خانه ناله نکرده‌اند، بلکه تمام ناله آنان از هجر محبوب و معشوق بوده است.