عَنْ أَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ : رَأسُ طاعَةِ اللّهِ الصَّبْرُ وَالرِّضا عَنِ اللّهِ فيما أَحَبَّ الْعَبْدُ أَوْ كَرِهَ . وَلا يَرْضى عَبْدٌ عَنِ اللّهِ فيما أَحَبَّ إلاّ كانَ خَيْراً لَهُ فيما أَحَبَّ أَوْ كَرِه .
امام صادق عليه السلام فرمود : اوج فرمان بردن از خدا صبر است و رضاى از خدا نسبت به آنچه بنده او را دوست دارد يا كراهت و هيچ بنده اى از خدا راضى نباشد در آنچه دوست يا بد دارد مگر اين كه براى او بهتر است ، هم در آنچه خوش دارد و هم در آنچه بد دارد .عَنْ أَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ : إنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللّهِ أَرْضاهُمْ بِقَضاءِ اللّهِ .امام صادق عليه السلام فرمود : به راستى داناترين مردم به خدا راضى ترين آنان است به قضاى حق . عَنْ أَبى الْحَسَنِ الأَوَّلِ عليه السلام قالَ : يَنْبَغى لِمَنْ عَقَلَ عَنِ اللّهِ أَنْ لا يَسْتَبْطِئَهُ فى رِزْقِهِ وَلا يَتِّهِمَهُ فى قَضائِهِ . موسى بن جعفر عليه السلام فرمود : هركه خدا را شناخته ، سزاوار است او را در رساندن روزيش به كُندى منسوب نكند و او را در حكم و قضايش متهم نداند . قالَ أَبُو عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ : عَبْدِىَ الْمُؤْمِنَ لا اَصْرفُهُ فى شَىْ ءٍ إِلاّ جَعَلْتُهُ خَيْراً لَهُ ، فَلْيَرضِ بِقَضائى ، وَلْيَصْبِرْ عَلى بَلائى ، وَلْيَشْكُرْ نَعْمائى ، أَكْتُبْهُ يا مُحَمَّدُ مِنَ الصِّدِّيقينَ عِنْدى .امام صادق عليه السلام فرمود : خداوند فرمود : بنده مؤمنم را به هيچ چيز برنگردانم جز آن كه آن را خير او سازم . بايد به قضايم راضى باشد و بر بلايم صبر كند و نعمت هايم را شكر نمايد ، تا او را اى محمّد از صدّيقان نزد خود بنويسم .امام صادق عليه السلام مى فرمايد :خداوند به موسى بن عمران فرمود : هيچ آفريده اى نزد من محبوب تر از بنده مؤمن نيست . به راستى من او را براى آنچه خير اوست گرفتار مى كنم و عافيت مى دهم براى آنچه به نفع اوست ، بدى ها را از وى دريغ مى دارم باز براى خير او .من به آنچه بنده ام به آن اصلاح مى شود داناترم . بايد بر بلاى من صبر كند و به نعمت هايم شكر نمايد و به قضايم راضى باشد ، تا او را نزد خود در گروه صدّيقان نويسم ، زمانى كه به رضايم كار كرده و امرم را اطاعت كند .عَنْ أَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ : عَجِبْتُ لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ لا يَقْضى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ قَضاءً إِلاّ كانَ خَيْراً لَهُ ، وَإِنْ قُرِّضَ بِالْمقاريضِ كانَ خَيْراً لَهُ ، وَإِنْ مَلَكَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَمَغارِبَها كانَ خَيْراً لَهُ .امام صادق عليه السلام فرمود : در شگفتم از مرد مسلمان ، خداوند چيزى براى او مقدّر نكند مگر به خير او ، اگر با قيچى او را قطعه قطعه كنند خير اوست ، اگر مشارق و مغارب را هم مالك شود خير اوست . عَنْ أَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ : أَحَقُّ خَلْقِ اللّهِ أَنْ يُسَلِّمَ لِما قَضَى اللّهُ عَزَّوَجَلَّ مَنْ عَرَفَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ . وَمَنْ رَضِىَ بِالْقَضا أَتى عَلَيْهِ القَضَاءُ وَعَظَّمَ اللّهُ أَجْرَهُ ، وَمَنْ سَخِطَ الْقَضاءَ مَضى عَلَيْهِ الْقَضاءُ وَأَحْبَطَ اللّهُ أَجْرَهُ.
امام باقر عليه السلام فرمود : سزاوارترين خلق خدا كه تسليم شود بدانچه خداى عزّوجلّ مقدّر كرده است ، كسى است كه خدا را شناخته . هركه راضى به قضاست ، قضا بر سر او آيد و خدا اجر بزرگ دهد و هركه از قضا راضى نباشد ، قضا بر او بگذرد ، ولى خدا اجرش را ساقط كند .قالَ عَلىُّ بنُ الْحُسَيْنِ عليهماالسلام : الزُّهْدُ عَشَرَةُ أَجْزاءٍ ، أَعْلى دَرَجَةِ الزُّهْدِ أَدْنى دَرَجَةِ الْوَرَعِ وَأَعْلى دَرَجَةِ الْوَرَعِ أدْنى دَرَجَةِ الْيَقينِ ، وَأَعْلى دَرَجَةِ اليَقينِ أَدْنى دَرَجَةِ الرِّضا .امام چهارم عليه السلام فرمود : زهد ده جزء است : بالاترين درجه زهد كم ترين درجه ورع و بالاترين درجه ورع كم ترين درجه يقين و بالاترين درجه يقين كم ترين درجه رضاست .
لَقَى الْحَسَنُ بْنُ عَلِىَّ عليهماالسلام عَبْدَاللّهِ بنِ جَعْفَرَ فَقالَ : يا عَبْدَاللّهِ ! كَيْفَ يَكُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِناً وَهُوَ يَسْخَطُ قِسْمَهُ ، وَيُحَقِّرُ مَنْزِلَتَهُ ، وَالْحاكِمُ عَلَيْهِ اللّهُ ، وَأَنَا الضّامِنُ لِمَنْ لَمْ يَهْجُسْ فى قَلْبِهِ إِلاّ الرِّضا أَنْ يَدْعُوَ اللّهَ فَيُسْتَجابُ لَهُ[ .
امام مجتبى عليه السلام به عبداللّه بن جعفر برخورد و به او فرمود : چگونه مؤمن مؤمن است ، با اين كه از قيمت مقدر خود خشمگين است و خود را زبون يابد ، با اين كه آنچه با اوست مقدر خداست ، من ضامنم هركه در پندار قلبش جز رضا نباشد ، هر دعايى به درگاه خدا كند مستجاب شود . عَنْ أَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ : قُلْتُ لَهُ : بِأَىِّ شَىْ ءٍ يَعْلَمُ الْمُؤْمِنُ بِأَنَّهُ مُؤْمِنٌ ؟ قالَ :بِالتَّسْليمِ للّهِ ، وَالرِّضا فيما وَرَدَ عَلَيْهِ مِنْ سُرورٍ أَوْ سَخَطٍ .
راوى مى گويد : به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : چگونه مؤمن بداند مؤمن است ؟ فرمود : با تسليم در برابر خدا و رضا به آنچه بر او وارد آيد ، چه مايه شادى و چه خشم . عَنِ الْبَزَنْطى قالَ : سَمِعْتُ الرِّضا عليه السلام يَقُولُ : الإِيمانُ أَرْبَعَةُ أَرْكان : التَّوكُّلُ عَلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ ، وَالرِّضا بِقَضائِهِ ، وَالتَّسْليمِ لِأَمْرِ اللّهِ ، وَالتَّفْويضِ إِلَى اللّهِ . قالَ عَبْدٌ صالِحٌ : وَأُفَوِّضُ أَمْرى إِلَى اللّهِ . فَوَقاهُ اللّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا .بزنطى مى گويد : حضرت رضا عليه السلام فرمود : ايمان چهار ركن است : تكيه بر خداى عزوجل ، رضايت به قضا ، تسليم به فرمان خدا ، واگذاردن امر به او .بنده شايسته گفت : امرم را به خدا واگذاشتم . خداوند از آنچه بدى بود او را حفظ كرد . عَنِ الصَّادِقِ عليه السلام : ثِقْ بِاللّهِ تَكُنْ مُؤْمِناً ، وَارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ لَكَ تَكُنْ غَنِيّاً .امام صادق عليه السلام فرمود : متّكى به خدا باش مؤمن باشى ، به داده خدا راضى باش غنى باشى . عَنِ الرِّضا عَنْ آبائِهِ عليهم السلام قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ : قالَ اللّهُ جَلَّ جَلالُهُ : مَنْ لَمْ يَرْضَ بِقَضائى وَلَمْ يُؤمِنْ بِقَدَرِى ، فَلْيَلْتَمِسْ إِلهاً غَيْرى .حضرت رضا از اجداد گرامى اش عليهماالسلام از نبىّ اكرم صلى الله عليه و آله از خداى بزرگ نقل مى كند : كسى كه به قضايم راضى نيست و ايمان به تقدير من ندارد ، خدايى غير از من بخواهد !!
عَنْ أَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ : العَبْدُ بَيْنَ ثَلاثَةٍ : بَلاءٍ وَقَضاءٍ وَنِعْمَةٍ ، فَعَلَيْهِ فى الْبَلاءِ مِنَ اللّهِ الصَّبْرُ فريضَةٌ ، وَعَلَيْهِ فى الْقَضاءِ مِنَ اللّهِ التَّسْليمُ فَريضَةٌ ، وَعَلَيْهِ فى النِّعْمَةِ مِنَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ الشُّكْرُ فريضَةٌ.امام باقر عليه السلام فرمود : بنده بين سه چيز است : بلا ، قضا و نعمت . در بلايى كه از طرف حق به او مى رسد صبر واجب است و در قضا الهى تسليم لازم است و در نعمت حق تعالى شكر فرض است . قالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه و آله : ثلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ جَمَعَ اللّهُ لَهُ خَيْرَ الدُّنْيا وَالآخِرَةِ : الرِّضا بِالْقَضاءِ ، وَالصَّبْرُ عِنْدَ البَلاءِ ، وَالدُّعاءِ عِنْدَ الشِّدَّةِ وَالرَّخاءِ .پيامبر بزرگ صلى الله عليه و آله فرمود : اگر اين سه چيز در هركس باشد ، خداوند خير دنيا و آخرت را براى او جمع كرده : رضايت به قضا ، استقامت به وقت بلا ، دعا در وقت سختى و راحتى .در متون اسلامى آمده :امام باقر عليه السلام به ديدار جابر بن عبداللّه آمده ، در حالى كه جابر نزديك بر مرگ بود . فرمود : چگونه اى ؟ عرض كرد : مرض را بهتر از سلامت ، فقر را بهتر از غنى ، موت را بهتر از حيات مى خواهم . حضرت فرمود : ما اين گونه نيستيم ، بلكه راضى به قضاى حقّيم !
يكى درد و يكى درمان پسندد يكى وصل و يكى هجران پسندد
من از درمان و درد و وصل و هجران پسندم آنچه را جانان پسندد
و به قول فيض كاشانى آن مست باده ازل :
گر كُشى و گر بخشى هرچه مى كنى خوب است كشتن از تو مى زيبد بخشش از تو محبوب است
گر نوازى از لطفم و رگدازى از قهرم هرچه مى كنى نيكوست التفات مطلوب است
دم به دم زنى برهم آن دو زلف خم در خم عالمى كنى ويران شيوه تو آشوب است
يوسف زمانى تو زبده جهانى تو هركه قدر تو دانست در غم تو يعقوب است
دل به عشق ده زاهد دل فسردگى عيب است حق به هيچ نستاند آن دلى كه معيوب است
وه چه مى كند با دل ناله دردآلود در غمش بنال اى « فيض » ناله تو مرغوب است
منبع : برگرفته از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان