قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه

ويژه‏گى عدد چهل‏

منابع:

کتاب : تفسير حكيم    ج‌3        

نوشتہ : استاد حسین انصاریان

 

اهل معرفت، و صاحبدلان پاك طينت، و روش ضميران با بصيرت با تكيه بر آيات قرآن مجيد و روايات براى عدد چهل خصوصيت و ويژگى قائلند، و مى‌گويند: امورى معنوى و حالاتى الهى را مى‌توان پس از چهل شبانه روز خلوص يا پس از چهل شبانه روز خلوت با حق، يا پس از گفتن ذكرى به چهل بار و .... به دست آورد.

فَتَمَّ مِيقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً: «1»

پس براى موسى ميعادگاه پروردگارش به چهل شب پايان يافت.

حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْنِي أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتِي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ ....: «2»

تا زمانى كه انسان به رشد و نيرومندى جسمى و باطنى رسد و به مرحله چهل سالگى قدم بگذارد و بگويد: پروردگارا به من الهام كن تا نعمتت را كه بر من عطا كردى شكرگزارى كنم ...

در منابع حديث قدسى روايت شده كه حضرت حق فرموده:

«خمرت طينة آدم بيدى اربعين صباحاً:» «3»

طينت و گل آدم را در چهل روز به دست قدرت و كرامتم سرشتم.

و از حضرت مولى‌الموحدين على (ع) روايت شده:

«فخلق الله آدم (ع) و بقى اربعين سنة مصوراً .... ثم نفخ فيه الروح:» «4»

خدا آدم را به وجود آورد و چهل سال به صورت پيكر و جسم محض باقى ماند، سپس در آن روح دميد.

از حضرت صادق (ع) روايت شده:

«ان آدم هبط على الصفا و حواء على المروة فمكث آدم اربعين صباحاً ساجداً يبكى على خطيئة و فراقه للجنة:» «5»

آدم بر صفا و حواء بر مروه فرود آمدند، و آدم چهل روز در حال سجده بر خطايش و به خاطر فراق بهشت گريه كرد.

از پيامبر بزرگوار اسلام به سندهاى گوناگون در كتاب‌هاى معتبر روايت شده:

«من اخلص لله اربعين يوما فجر الله ينابيع الحكمة من قلبه على لسانه:» «6»

كسى كه چهل روز براى خدا خالصانه زندگى كند و از هر گناه ظاهرى و باطنى پاك بماند و همه لحظاتش به بندگى خدا بگذرد، از قلبش بر زبانش چشمه‌هاى حكمت جارى شود.

در روايت مهمى از رسول خدا روايت شده:

«من حفظ على امتى اربعين حديثاً ينتفعون بها بعثه الله يوم القيامة فقيها عالما:» «7»

كسى كه به خاطر هدايت امت من چهل حديث حفظ كند (كه با بيان آن چه از طريق ابلاغ چه از جهت اجرا و عمل) امت من از آن بهره‌مند شوند خداوند او را در قيامت دينشناس و آگاه برانگيزد.

زمان بندى ميقات موسى به چهل شب شايد به خاطر اين است كه چهل روز عزلت كامل، و چهل شب عبادت و تهجد و راز و نياز با بى‌نياز آئينه باطن را به اوج صيقل يافتن مى‌رساند و ظرف با عظمت قلب را آماده دريافت وحى مى‌نمايد و سفر «من الحق الى الخلق» را تمام و كامل مى‌كند، و گيرنده وحى را براى هدايت بندگان به درجه ايثار و فداكارى در راه خدا و براى خدا ميرساند، و او را براى تحمل انواع شدايد در راه ابلاغ فرهنگ الهى آماده مى‌سازد، آرى بيدارى شب، و مناجات در آن، و ناليدن عاشقانه و دردمندانه در سحر آن هم به خلوصى كه مركب معنوى رساننده انسان به اوج قرب حق است زمينه افاضه فيوضات الهيه و عنايات ربانيه را به انسان فراهم مى‌آورد و او را تا مقام دريافت وحى كه از اعظم نعمت‌هاى الهى به گيرنده آن و به مردم و ملت و امت اوست بالا مى‌برد، روى اين حساب هنگام شب از بهترين نعمت‌هاى حق و از بهترين الطاف پروردگار به همه انسان‌هاست و اين انسان است كه بايد در همه عمر قدر همه شب‌ها را بداند و ساعات آن را با خواب خوشى بيجا و بخصوص نعوذ بالله با گناه و معصيت نابود نكند و آن را ظرف آتش و عذاب ابدى دوزخ قرار ندهد.

 

راز و نياز شبانه‌

شب موقعيت زمانى بسيار مهمى است كه بايد گفت در ميان نعمت‌ها از نعمت‌هاى عظيم حق است و اگر نبود هيچ جاندارى زنده نمى‌ماند و كره‌ى زمين جز گوى آتشينى كه هر چه در آن بود جز به صورت مذاب نبود رخ نمى‌نمود.

شب در قرآن مجيد و روايات از جايگاه ويژه و خاصى برخوردار است، تا جائى كه كمتر زمانى را ميتوان به قدر و قيمت آن پيدا كرد.

شب زمان مناجات انبياء، و ساعات بهره‌گيرى اولياء از فيوضات حق، و هنگام راز و نياز عاشقان، و ظرف ذكر ذاكران، و خلوت‌گاه عارفان، و بهترين فرصت‌ براى مطالعه دانشمندان، و لحظات پرقيمت بينايان براى راه يافتن به اسرار هستى و حقايق ملكوتى است.

ساعاتى از شب كه در قرآن مجيد از آن تعبير به سحر شده از پربهاترين اوقات روزگار، و وسيله قرب به حق، و هنگام سوز و گداز، و عبادت و تهجد و استغفار و توبه و نردبان رسيدن به كمالات معنوى و منور شدن به نور الهى و دست يافتن به عفو و مغفرت است.

شب نشانه قدرت و حكمت و رحمت و لطف و عنايت حضرت رب‌العزه براى صاحبان مغز و خرد است:

إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ: «8»

بى‌ترديد در آفرينش آسمان‌ها و زمين و آمد و رفت شب و روز نشانه‌هائى براى خردمندان است.

شب مايه آرامش ابدان و ارواح و داروى رفع خستگى و عامل تمدد اعصاب، و سبب استراحت و علّت آماده شدن براى رفتن به پيشگاه محبوب ازل و ابد در سحر و مهيا گشتن براى كارهاى روزانه است:

هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَ النَّهارَ مُبْصِراً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ: «9»

اوست كسى كه شب را براى شما پديد آورد تا در آن بياراميد و روز را نورافشان قرار داد تا در آن به كار و كوشش بپردازيد يقيناً در اين امور براى گروهى كه حقايق را با گوش دل بشنوند نشانه‌هائى از توحيد، قدرت، حكمت، و ربوبيت خداست.

رسول خدا به فرمان واجب حق مأموريت داشت كه بخشى از شب را به تهجد و عبادت و مناجات و راز و نياز بپردازد و از اين طريق شايسته رسيدن به‌ مقام محمود گردد، مقامى كه جز براى او براى احدى از هم‌سفران معنوى‌اش ميسر نشد، مقامى كه از راه تهجد شبانه فقط و فقط ويژه او بود.

وَ مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى‌ أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً: «10»

و پاسى از شب را براى عبادت و بندگى بيدار باش كه اين تهجد شبانه افزون بر همه واجبات ويژه تست، اميد است پروردگارت تو را به سبب اين عبادت ويژه به جايگاهى ستوده برانگيزد.

شب موقعيت عظيم و ويژه‌اى است كه حضرت حق پيامبرش را در آن براى ارائه آياتش به معراج برد، معراجى كه از نعمت‌هاى خاص حق به پيامبر اسلام بود و چنين سفرى با آن كيفيت براى احدى از عباد خدا اتفاق نيفتاد، و اين فقير به توفيق حق به شرط حيات اين حادثه بى‌نظير و منافعش را در شرح و توضيح اولين آيه مباركه اسرا به رشته تحرير خواهيم كشيد.

سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‌ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا: «11»

منزه و پاك است خدائى كه شبى بنده‌اش محمد (عليهما السلام) را از مسجدالحرام به مسجد اقصى كه پيرامونش را بركت داديم حركت داد تا بخشى از نشانه‌هاى عظمت و قدرت و حكمت و ربوبيت خود را به او نشان دهيم.

قرآن مجيد اين كتاب با عظمت، و مايه هدايت، و عين رحمت، و درياى بى‌نهايت حكمت، و جدا كننده ميان حق و باطل، و نور زندگى، و چراغ راه، و داروى درمان، و سبب شرف و كرامت انسان در شب بر قلب مبارك پيامبر نازل شد.

إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ: «12»

ما قرآن را در شب قدر نازل كرديم.

عبادت شبانه كه در خلوت و عزلت، و به خلوص و اخلاص نزديك‌تر صورت مى‌گيرد قطعاً با ديگر عبادات فرق مى‌كند، و از نظر كيفيت سنگين‌تر و با ارزش‌تر است.

إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قِيلًا: «13»

بى‌ترديد عبادت شبانه محكم‌تر و پايدارتر و گفتار در آن استوارتر و درست‌تر است.

سحر كه بخشى از شب است از نظر قميت و ارزش و كيفيت معنوى با هيچ ساعتى قابل مقايسه نيست سحر به فرموده قرآن زمان رهائى و نجات است:

إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْناهُمْ بِسَحَرٍ: «14»

ما به سوى قوم لوط طوفانى سخت كه با خود ريگ و سنگ مى‌آورد فرستاديم در نتيجه همه را به چاه هلاكت انداخت، مگر خاندان لوط را كه به خاطر ايمانشان در وقت سحرگاهان نجات داديم.

استغفار در سحر و طلب آمرزش در آن ساعت كم‌نظير از نشانه‌هاى بندگان واقعى خداست:

الصَّابِرِينَ وَ الصَّادِقِينَ وَ الْقانِتِينَ وَ الْمُنْفِقِينَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ: «15»

بندگان واقعى خدا صبر كنندگان در حوادث و راستگويان و صادقان، و فرمانبرداران و انفاق كنندگان و استغفار كنندگان در سحرها هستند.

إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (45)، آخِذِينَ ما آتاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُحْسِنِينَ (16)، كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ (17)، وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ: «16»

بى‌ترديد پرهيزكاران در بهشت‌ها و چشمه‌سارهايند، آنچه را پروردگارشان به آنان عطا كرده دريافت مى‌كنند زيرا آنان پيش از اين پيوسته نيكوكار بودند، آنان در دنيا اندكى از شب را مى‌خوابيدند و بقيه آن را به عبادت سپرى مى‌كردند و سحرگاهان از خدا درخواست آمرزش مى‌نمودند.

 

پی نوشت ها:

 

 

______________________________

 

(1)- اعراف 142.

(2)- احقاف 15.

(3)- روح البيان ج 1 ص 135.

(4)- صافى ج 1 ص 109.

(5)- صافى ج 1 ص 121.

(6)- بحار ج 67 ص 249.

(7)- بحار ج 2 ص 156.

(8)- آل عمران 190.

(9)- يونس 67.

(10)- اسراء 79.

(11)- اسراء 1.

(12)- قدر 1.

(13)- مزمل 6.

(14)- قمر 34.

(15)- آل عمران 17.

(16)- ذاريات 15- 18.

 


منبع : پایگاه عرفان
  • عبادت
  • چهل حديث
  • چهل روز گناه نکردن
  • چهل
  • چهل شب عبادت
  • اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

    آخرین مطالب


    بیشترین بازدید این مجموعه