بيان حقايقى از حيات نورانى ابراهيم، و ارائه گوشه‌اى از كوشش‌هاى خالصانه او، از قبيل آزمايشش به تكاليف سنگين بدنى، روحى، مالى، خانوادگى و اجتماعى، و سرفراز بيرون آمدن از ميدان اجراى همه تكاليف، و رسيدنش به مقام با عظمت امامت و پيشوائى بر ناس، و ساخته شدن كعبه به دست او و اسماعيل، و درخواست‌هاى حكيمانه‌اش از حضرت حق، به خصوص تعليم گرفتن مناسك حج و از همه مهم‌تر تسليم بودنش در برابر خداى مهربان و همه احكام و فرمان‌هاى او، و تجلى توحيد ذاتى و صفاتى و افعالى در اعماق جان و قلبش و اين كه آئين او آئين فطرى و حنيف بود، و كمترين شائبه شركى در حيات پاكش و زندگى نورانى‌اش وجود نداشت، مسلمانان را آماده تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه كرد، تا پس از سيزده سال در مكه و حدود هيجده ماه در مدينه كه روى براى نماز به سوى بيت‌المقدس داشتند، روى وجود و حقيقت خود را به سوى كعبه كنند، تا براى هميشه از غير خدا و اوهام و خيالات بى‌پايه، و عادات و رسوم بى‌مايه و هر چه بوى شرك دارد برگردند و تسليم اراده و فرمان و خواسته او كه در بيت و مناسكش جلوه‌گر است شوند خبر از تغيير قبله چه براى اهل كتاب كه مى‌پنداشتند قبله عبادت براى هميشه بيت‌المقدس است، و چه براى مسلمانان كه از شرّ افتخار فروشى اهل كتاب كه مى‌گفتند قبله عبادات شما قبله ماست خبر بسيار مهم و در عين حال جنجال سازى بود.
رأى سبك مغزان در برابر حكم حق
و اين خبر ديگرى بود كه حضرت حق در اختيار مؤمنان قرار داد كه در آينده‌اى نزديك، پس از تغيير قبله در برابر چون و چراى سفيهان كه مردمى كج سليقه و سبك رأى، و گرفتار جمود فكرى و نارسائى و كوتاهى انديشه‌اند قرار خواهيد گرفت اعتراض به حكم حضرت حق كه بر اساس حكمت و مصلحت است، و در آن خير دنيا و آخرت بندگان منظور شده، و اشكال تراشى در برابر تغيير حكمى به وسيله خداوند، محصول تلخ سفاهت و سبك مغزى است، و اين سبك مغزى و سفاهت مانع دل دادن به حكم خدا، و عبادت و بندگى صحيح و سدّ خطرناكى است كه نمى‌گذارد انسان تسليم اراده حق شود.
انسان‌هائى كه از معرفت و آگاهى گرچه اندك باشد، و از پختگى عقل و تجربه و انصاف و تواضع و فروتنى برخوردارند نسبت به احكام الهى گرچه بنا به مصلحتى تغيير كند تسليم محض هستند و هيچگونه اعتراضى به آن ندارند.
در اين آيه شريفه خداوند بزرگ مسلمانان را از موضعگيرى سفيهان در برابر تغيير قبله و تبليغات سوء و خطرناكشان خبر ميدهد، تا آماده ايستادن در برابر آنان و پيشگيرى از گفتارها و آراء سنحيفشان باشند. و نگذارند سخنان شيطانى و مطالب آنان در قلب ضعيفان از امت اسلامى تأثير سوء بگذارد.
همه جهات هستى از خداست
در آيه شريفه در جمله مله المشرق و المغرب دست مايهاى براى جواب به سفيهان در اختيار مسلمانان قرار ميدهد، كه اولًا خداوند مالك مشرق و مغرب همه جهات است، و ثانياً حضرت او فعّال ما يشاء است و در ارائه حكم ثابت يا حكم قابل تغيير داراى اختيار است و احدى در برنامههاى او نفوذ ندارد، سالها مصلحت دانسته قبله عبادت پيامبر و مسلمانان بيت المقدس باشد، و سپس اراده حكيمانه، و مصلحت خواهى‌اش، و رحمت و لطف واسعه‌اش اقتضا كرده قبله
عبادت را از بيت‌المقدس به سوى كعبه برگرداند، و احدى را نمى‌رسد كه به خواست او و اراده عالمانه‌اش و لطف ويژه‌اش به محمد (عليهما السلام) بنده‌خاصش اعتراض كند، و اگر كسى به اعتراض برخيزد دليل بر سفيه بودن او و سبك مغزى وى است.
ذات او و رحمت و ربوبيت او و اراده حضرتش محدود به جهتى نيست، تغيير قبله در حقيقت تغيير از جهتى به سوى جهت ديگر است، كه هر دو جهت در مالكيت خدا و در احاطه رحمت و ربوبيت اوست.
بس كه هست از همه رو و ز همه سو راه به تو- به تو برگردد اگر راهروى برگردد.
برگرفته شده از:
کتاب : تفسير حكيم جلد چهارم
نوشته : استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان