نور حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام در سوره ی بلد، هم به صورت ظاهری درخشش دارد و هم به صورت باطنی؛ یعنی هم در تفسیر ظاهری این آیات می توان امام حسین علیه السلام را مصداق بارزی برای برخی آیات معرفی کرد و هم در تفسیر باطنی آیات که لایمسهُ الا المُطهرون؛ دست کسی جز پاکیزگان بدان نرسد می توان حضور پرنور حضرت را درک و مشاهده کرد.
در تفسیر ظاهری این سوره باید گفت: سه آیه ی آغازین این سوره، دو سوگند خداوندی است که در پی این دو سوگند، یک مطلب مهم و کلیدی برای زندگی بشر بیان می شود. یکی از این دو سوگند، سوگند به پدر و فرزندش است: «و والدٍ و ما وَلَد». این که منظور از این پدر و فرزند کیست، چند معنا در کتب تفسیر پیشنهاد شده است:
1. منظور از «والد» ابراهیم خلیل و منظور از «ولد» اسماعیل ذبیح علیهماالسلام است.
2. منظور، آدم علیه السلام و فرزندانش مى باشد.
3. منظور، آدم و پیامبرانى هستند كه از دودمان او برخاسته اند.
4. منظور، هر پدر و فرزندى است؛ چرا كه مسأله ی تولد و تداوم نسل انسانى، از شگفت انگیزترین بدایع خلقت است.(1)
اصحاب میمنه و یاران رستگاری تنها کسانی هستند که در ایمان خود صبورند و دیگران را نیز به صبر و بردباری سفارش می کنند و آنان را با خود در صبر ورزیدن همراه می کنند.
5. منظور از والد، امام علی علیه السلام و منظور از ولد، امام حسن و امام حسین و سایر امامان علیهم السلام هستند. در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است: «در این سخن خداوند «سوگند به والد و ولد » والد، علی بن ابیطالب است و ولد، حسن و حسین علیهم السلام.» و در روایتی دیگر از ایشان نقل شده است: «قسم به والد و ولد، یعنی علی و امامانی که از او متولد شده اند.»(2)
مطلب مهمی که خدا برایش سوگند می خورد
اما آن مطلب مهمی که خداوند برای اثباتش این چنین قسم یاد می کند، این است: «همانا ما انسان را در رنج و سختی آفریدیم!»
خداوند می فرماید: ای انسان، این که می بینی زندگی ات سراسر رنج و سختی است، نه به خاطر این است که کنترل امور از دست خارج شده و آشفتگی و بی نظمی بر عالم حاکم شده است؛ خیر! عالم آفرینش در نظام احسن تدبیر می شود و رنج ها و سختی ها یک پدیده ی برنامه ریزی شده و بایسته برای رشد انسان است. بدون رنج، انسان، انسان نمی شود.
قافله سالار کاروان انسانی در جاده ی رنج و سختی، حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است که به انواع مصیبت ها و بلاهای سنگین و سهمگین مبتلا شد و با صبر جمیل خود، زیباترین صحنه های رندی و بلاکشی را ترسیم فرمود.
نازپرود تنعّم نبَرَد راه به دوست عاشقی شیوه ی رندان بلاکش باشد!
در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است: «در این سخن خداوند «سوگند به والد و ولد » والد، علی بن ابیطالب است و ولد، حسن و حسین علیهم السلام.» و در روایتی دیگر از ایشان نقل شده است: «قسم به والد و ولد، یعنی علی و امامانی که از او متولد شده اند.»
سختی ها را تحمل نکرد؛ بلکه با تمام وجود نوشید و مستانه در شدیدترین لحظه های ابتلایش با دلدار نجوا کرد: «الهی رضاً برضاک صبراً علی بلائک؛ خدای من، راضی ام به رضای تو و صبورم بر بلای تو!»
خواهر آسمانی اش نیز چون خودش رند و بلاکش بود که آن همه درد و محنت را جز زیبایی و جمال ندید و با طنین «ما رأیت الا جمیلاً» تکلیف مدعیان عشق و مستی را برای همیشه روشن کرد.
منم که شهره ی شهرم به عشق ورزیدن منم که دیده نیالوده ام به بد دیدن!
آیات سوره ی بلد در ادامه، جایگاه بندگی انسان را بیان می کند و این که او رها و افسارگسیخته نیست و پیوسته تحت نظر است. بعد از بیان برخی از نعمت های مهم مانند چشم و زبان، تبیین می کند که انسان بر سر یک دو راهی قرار دارد و باید با انتخاب راه درست، از گردنه های صعب عبور کند تا به سعادت ابدی نائل شود.
بعد از آن، در آیات 17 و 18 دوباره صحبت از صبر است و بردباری و این که اصحاب میمنه و یاران رستگاری تنها کسانی هستند که در ایمان خود صبورند و دیگران را نیز به صبر و بردباری سفارش می کنند و آنان را با خود در صبر ورزیدن همراه می کنند. این قسمت از سوره نیز آن صحنه ی کربلا را تداعی می کند که حضرت اباعبدالله علیه السلام به یاران عاشقش فرمود: «صبر و مقاومت کنید ای بزرگ زادگان، چرا که مرگ، تنها پلی است که شما را از رنج و سختی عبور می دهد و به سوی بهشت پهناور و نعمت های همیشگی می رساند.»(3)
اما در تفسیر باطنی این سوره نیز با استناد به اشارت های حدیثی، می بینیم که ردپاهایی خیره کننده از حضرت حسین علیه السلام مشاهده می شود. به چند نمونه از این احادیث اشاره می کنیم و تبیین و توضیح آن را به اهلش وا می گذاریم:
امام باقر علیه السلام در تبیین این آیه «آیا ما برای او چشم و زبان و دو لب قرار نداده ایم؟» می فرماید: «چشم» رسول خدا است و «زبان» امیرالمومنین و «دو لب»، حسن و حسین علیهم السلام. (4)
در روایتی دیگر، اضافه می فرماید: «هَدَیناهُ النَّجدَین (ما او را به دو بلندی هدایت کردیم) منظور از آن، هدایت به سوی ولایت امام حسن و امام حسین علیهماالسلام است.»(5)
پی نوشت ها:
1. تفسیر نمونه، ج 27، ص 9
2. البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص، 662
3. نفس المهموم، ص 135
4. البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص، 662
5. همان
حامد شاد
منبع : تبیان