مختصری از تاریخ و عقاید یهود (4)

نزول عذاب های الهی بر فرعونیان

گفتار اول : شروع نزول عذاب های 6 گانه الهی بر فرعونیان

پس از شکست سحر ساحران و نقشه های فرعون، افراد بیشتری به موسی می پیوستند و فرعون نیز متقابلا سیاست های سخت تری نسبت به بنی اسرائیل اتخاذ می کرد. بنی اسرائیل و پیروان موسی دائم به او رجوع می کردند و از رنج ها و سختی ها شکایت می کردند و موسی آنان را با وعده ی نابودی قبطیان و فرعون دل گرمی می داد. این چنین بود که خدای متعال فرعونیان را با نزول عذاب های تدریجی قصد بیدار نمودن فرعون و فرعونیان را نمود. مطابق نص قرآن عذاب های نازل شده (قحطی، طوفان، ملخ، آفت گیاهى، قورباغه‌ و خون) بصورت جدا جدا نازل شدند.

اولین عذاب : قحطی

با وخیم تر شدن وضع بنی اسرائیل و وقیح تر شدن فرعون و قبطیان موسی ایشان را نفرین نموده و به خداوند عرضه داشت :«پروردگارا اموالشان را نابود و دل هاشان را سخت گردان که ایمان نیاورند تا وقتی عذاب دردناک را ببینند.» پس خدا دعای او را مستجاب نمود و قحطی را بر مصریان مستولی گرداند. خداوند متعال در سوره اعراف می فرماید: «ما فرعونیان را به خشک سالی و کمبود حاصل دچار کردیم شاید اندرز گیرند» همین قحطی باعث شد محصولات کشاورزی با کاهش گسترده ای مواجه شود. پس با کاهش محصولات و غذا و خوراکی  اسباب مرگ و میر مصریان فراهم شد و اموال و ثروت آن ها در پی تهیه غذا تباه شد.

دومین عذاب : طوفان

پس از آن طوفانی عظیم بر مصریان وارد شد. خانه های فرعونیان را ویران کرد و محل سکونتی در شهر برای آن ها باقی نگذاشت، به حدّی که مجبود شدند از شهر خارج شده و در بیابان چادر بزنند و در آن سکونت کنند، هم چنین زمین های زراعتی آن ها را آب فرا گرفت که تنوانستند در آن سال زراعت کنند، اما توفان مزبور به خانه های بنی اسرائیل و زمین های آن ها هیچ صدمه ای وارد نکرد و قطره ای از آن آب به زمین های ایشان وارد نشد. فرعونیان از این واقعه به تنگ آمده و نزد موسی آمدند و از او خواستند از خدای خود بخواهد تا آن طوفان را برطرف سازد تا آن ها بنی اسرائیل و زندانیان را آزاد کرده و به وی ایمان آورند. هنگامی که موسی دعا کرد و ظوفان برطرف شد، فرعونیان به وعده خود عمل نکرده و به ظلم بر آنان ادامه دادند.

سومین عذاب : قمل (شپش)

در مرحله ی چهارم عذاب «قمل» را بر آنها مسلط ساخت (و القمل). در اینکه منظور از قمل چیست؟ میان مفسران گفتگو است، ولى ظاهر این است که یک نوع آفت نباتى بوده که به غلات آنها افتاد، و همه را فاسد کرد.[1] قمل به عنوان نوعی شپشک، چیزی است که ظاهرا در گیاهان پیدا می‌شود و کشاورزان را فلج می کند.[2]

چهارمین عذاب : ملخ

به دنبال توفان، خدای تعالی در سال دیگر ملخ را بر زراعت و درخت و اموال فرعونیان مسلط کرد که دیگر برگ سبزی به جای نگذاشتند. و وقتی درخت ها و کشاورزی را از بین بردند، به خانه و اثاث آن ها هجوم آوردند و به خوردن درها و لباسهایشان رو کردند. به طوری که فرعونیان را به ستوه آوردند و فرعون نیز سخت درمانده گردید و به موسی گفت: «از پروردگارت بخواه به آن پیمان که با تو نهاده رفتار کند. اگر عذاب را از ما برطرف کنی به تو ایمان آورده و بنی اسرائیل را به همراه تو می فرستیم.» موسی نیز از خدا خواست و ملخ ها رفتند، فرعون خواست تا به وعده خود عمل کند، اما هامان مانع شده و بدین شکل باز هم فرعونیان به عهد خود وفا نکردند و ایمان نیاوردند و از ظلم و آزار بنی اسرائیل دست نکشیدند.

پنجمین عذاب : وزغ

بار دیگر خدای تعالی برای تنبیه فرعونیان، وزغ را بر آن ها مسلط ساخت و هر چه خوراکی و آشامیدنی داشتند، مملوّ از وزغ شد و خانه ها و ظرف هایشان را فراگرفت. دست به هر جامه و خوراکی یا ظرفی که می زدند، وزغ هایی در آن می دیدند و هر غذایی ک می پختند، وزغ ها در آن می ریختند و آن را تباه می ساختند. چون در جایی می نشستند، وزغ ها از لباس سرو صورتشان بالا می رفتند. آن قدر از وزغ ها سختی کشیدند تا به ناچار این بار نزد موسی آمده و از پیمان شکنی های گذشته عذرخواهی کردند و پیمان محکمی بستند که دیگر خلف وعده نکنند، ولی با تمام این احوال وقتی به دعای موسی وزغ ها برطرف شدند، باز هم به وعده خود عمل نکردند.

ششمین عذاب : خون شدن نیل

عذاب بعدی خون شدن آب نیل بود. اما این آب فقط برای فرعونیان و قبطیان تبدیل به خون شده بود. در نقلی است که موسی به کنار رود نیل آمد و عصای خود را به آب زد و همان دم آب نیل برای قبطیان تبدیل به خون شد، ولی برای بنی اسرائیل آب گوارا و زلال بود. هرگاه یکی از قبطیان از آن برمی داشت یا دست بدان می زد خون بود، ولی برای بنی اسرائیل آب بود تا جایی که زنان قبطی نزد زنان بنی اسرائیل آمده و از آن ها می خواستند تا به دست خود ظرف ها را از آب پر کرده و در ظرف آن ها بریزند. زنان بنی اسرائیلی هم ظرف ها را به دست می گرفتند و از آب پر می کردند، ولی به محض آن که آب را در ظرف زنان قبطی می ریختند، تبدیل به خون می شد.

هشت روز تمام دچار این وضع شدند که خوردنی و آشامیدنی آن ها همه خون بود و از شدت تشنگی در شرف هلاکت بودند. خود فرعون برای رفع تشنگی ناچار شد از میوه های تازه استفاده کند، اما چون میوه ها را در دهان می جوید آب آن خون بود.

آیات الهی به صورت عذاب های گوناگون بر فرعونیان فرود آمد، ولی سبب بیداری آن ها نشد و به جای این که با مشاهده آن به موسی ایمان بیاورند و او را تصدیق کنند، به تکذیب او پرداختند و زبان به تمسخر و استهزای آن حضرت گشودند، چنان که قرآن کریم نقل فرموده تا پایان کار او را جادوگر خواندند و خیال می کردند آن چه او می آورد، سحر و جادو است. نتیجه این تمسخرها و تکذیب ها آن شد که در سوره مبارکه قمر می گوید: «همانا فرعونیان را آیات بیم دهنده آمد ولی همه را تکذیب کردند و ما نیز هم چون برگرفتن نیرومند مقتدری گرفتیمشان.»

گفتار دوم: مقایسه عذاب ها بر اساس روایات تورات و قرآن

ترتیب نزول بلاها در قرآن با تورات تفاوت دارد. در گفتار قبل ما با به ترتیب و تشریح مذکور در آیات 130 الی 134 سوره اعراف از قرآن پیش رفتیم و از (فصل7 تا14 سفر خروج) نیز برای تفصیل بیشتر استفاده کردیم. لکن در تورات علاوه بر «عذاب های 6 گانه یادشده در قرآن»، چهار عذاب دیگر نیز وارد شده و بدین ترتیب تورات عذاب های ده گانه ای را به ترتیب زیر ذکر می کند:

اولین عذاب : خون شدن نیل (خروج 7 : 21)

دومین عذاب : وزغ (خروج8 : 6)

سومین عذاب : پشه (خروج8 : 17)

چهارمین عذاب: مگس (خروج8: 24)

پنجمین عذاب : هلاکت مواشی و چهارپایان (خروج9 : 6)

ششمین عذاب : آبله (خروج9 : 10)

هفتمین عذاب: تگرگ (خروج9 : 23)

هشتمین عذاب: ملخ (خروج10 : 14)

نهمین عذاب:  تاریکی زمین (خروج10 : 22)

دهمین عذاب: مرگ نخست زاده فرعون و فرعونیان (خروج12 : 29)

 [1] . تفسیر نمونه ، ذیل تفسیر آیه 133 سوره ی اعراف

[2] . تفسیر تسنیم، ذیل تفسیر آیه 133 سوره ی اعراف

نویسنده : سید ابوالفضل ساقی