تفسير آيه 64 سوره نساء
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً
هيچ پيامبر ى را نفرستاديم مگر آن كه به اذن خدا از او اطاعت شود، و اگر آنان هنگامى كه با مراجعه به طاغوت به خود ستم كردند نزد تو مى آمدند، و از خدا آمرزش مى خواستند و پيامبر هم براى آنان طلب آمرزش مى كرد، يقيناً خدا را بسيار توبه پذير و مهربان مى يافتند.
شرح و توضيح
در آيه شريفه دو محور را مى بينيم: 1- اطاعت از غيرخدا به اذن خدا واجب است 2- گناه مراجعه به طاغوت در صورت توبه موجب آمرزش است.
اطاعت از غيرخدا به اذن خدا
عقل با اين كه گوهر بى نظير و بسيار گران بهائى است، و بخشى از تمدن عظيم انسانى، و كشف بسيارى از مجهولات، از پرتو فعاليت و بكارگيرى اوست، ولى دلالت و هدايت او مطلق نيست، و قدرت ندارد در همه زمينه ها به ويژه مسائل تربيتى و معنوى به انسان كمك دهد، و انسان را به رشد لازم و تكامل مورد نياز برساند، لذا نياز به بعثت انبياء و ارسال رسل در حيات بشر رخ نشان مى دهد، و خداوند مهربان كه هرگونه نياز انسان را پاسخ مى دهد، پيامبران را براى تربيت كامل انسان و رساندنش به اوج كمال و تضمين خير دنيا و آخرت او همراه با علم و حكمت و بصيرت و قوانين لازم به سوى انسان فرستاد و اجازه داد از آنان اطاعت كنند، و اطاعت از آنان را در طول اطاعت خود و بلكه هماهنگ و هم عرض اطاعت خويش قرار داد.
هر روشى و هر سنتى و هر شكلى از زندگى و هر حكومتى و هر نوع قضاوت و داورى كه برابر با قوانين و مقررات الهى كه مبلغش پيامبران خدا هستند نباشد قطعاً فاقد مشروعيت است، و جز خسارت و زيان براى دولت و ملّت نخواهد داشت، و اين مسئله اى است كه در طول تاريخ به تجربه ثابت شده است.
اين سخن درستى نيست كه كسى بگويد فقط اطاعت از خدا واجب است، و اطاعت از غير او كار صحيحى نيست، زيرا غير خدا اگر پيامبران باشند به حكم حضرت حق اطاعت از آنان واجب و مايه تأمين خير دنيا و آخرت مردم است و روى گردانى از انبياء و فرهنگ آنان نشانه نفاق، و سبب ستم بر خويشتن است.
مراجعه به طاغوت گناهى قابل توبه است
از گناهانى كه از نظر قرآن در صورت ادامه يافتنش تا لحظه مرگ توبه اى براى آن نمى باشد گناه شرك، و نيز گناهى است كه تا ديدن آثار مرگ و مقدمات پس از مرگ تداوم يابد، چنانچه فرصت توبه و جبران گذشته فراهم باشد، توبه قابل تحقق است و آمرزش و رحمت حق نسبت به آن قطعى است.
راستى توجه به لطف خداوند نسبت به انسان تا كجاست كه اگر منافقى روى از قرآن بگرداند، و به داورى و حاكميت طاغوت گردن نهد و سبب ظلم و ستم بر خويش گردد به محضر پيامبر آيد و با توبه واقعى از خدا درخواست آمرزش نمايد، و رهبر بزرگوار اسلام هم براى او آمرزش بخواهد خداوند را توبه پذير و رحيم خواهد يافت.
توبه روى گرداندان از حاكميت پيامبر، يا جانشين به حق او كه اولوالامر است، با روى آوردن به پيامبر و قبول حاكميت او تحقق مى يابد.
كسى كه از حاكميت پيامبر اعراض نمايد و فقط به پيشگاه خدا توبه كند، توبه او پذيرفته نخواهد داشت، قبول توبه چنين شخصى منوط به اين است كه علاوه برتوبه در پيشگاه حق در محضر پيامبر عزيز اسلام هم توبه صورت گيرد، و رضايت آن حضرت جلب شود، و پيامبر براى او از خداوند آمرزش بخواهد.
در هر صورت براى همه كس و در هر زمانى راه توبه براى اهل گناه باز است، و اگر كسى حتى منافق اقدام به توبه واقعى كند آمرزش و مغفرت حق نصيب او خواهد شد.
كسى كه به حقيقت در پيشگاه حق توبه كند، و زمينه جلب رضايت پيامبر و جانشينان به حق او را فراهم نمايد در دورن خود آمرزش و رحمت خدا را از بركت سبك شدنش به خاطر توبه حس خواهد كرد و شايد معناى لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً همين باشد.
مطالب فوق برگرفته شده از:
کتاب : تفسير حكيم جلد هشتم
نوشته :استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان