گروه ادب: بیان معارف، آن هم به گونه‌ای که همواره مخاطب تازگی آن را احساس کند، یکی از سختی‌هایی است که در امر سخنرانی برای اقشار مختلف وجود دارد؛ چرا که برای رسیدن به این مقصود، باید مقدمه، مثال، استناد به آیات و روایات و نتیجه‌گیری به‌درستی مطرح شود که استاد حسین انصاریان در این حوزه توانمند ظاهر شده‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، استاد حسین انصاریان چهره‌ای موفق در امر ابلاغ رسالت الهی در جامعه هستند. اینکه مخاطبان ایشان بعد از مراسم حالت معنوی خاص پیدا می‌کنند خود از عنایات خداوند متعال است. این رسانه با حجت‌الاسلام والمسلمین نوراللهیان، رئیس سابق سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور در همین باره گفت‌وگویی انجام داده است که متن آن از نظرتان می‌گذرد؛
ـ درباره شخصیت علمی استاد برایمان صحبت کنید.
درباره پیشینه آشنایی خود با استاد حسین انصاریان عنوان کرد: زمان آشنایی من با استاد انصاریان به زمان بسیار قدیم بر می‌گردد. من در ابتدای طلبگی و در اواخر دهه چهل، برای خود در هر زمینه‌ای، الگویی را برای رسیدن به آن انتخاب کردم. برای نمونه، مرحوم علامه امینی در عرصه تحقیق الگوی من بود. باید گفت که استاد انصاریان الگوی من برای سخنرانی و خطابه بود. آشنایی با ایشان به بیش از چهل سال پیش باز می‌گردد.
قرآن کریم می‌فرماید: «يُؤْتِي الْحِکْمَةَ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً کَثيراً»؛ ابلاغ در آیه شریفه «یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللهِ»، از ماده باء لام غین (بلوغ، بلیغ، بلاغت و ابلاغ) مفهومی بسیار لطیف دارد. همچنین آنان که رسالت‌های الهی را به مردم می‌رسانند، مورد تمجید قرآن قرار گرفتهاند. استاد حسین انصاریان از خدا می‌ترسند و بغیر از خدا نیز از هیچ کس نمی‌هراسند.
در زیارت پیامبر اکرم(ص) در روز شنبه و نیز در زیارت‌های ایشان از دور یا نزدیک آمده است که «اَشْهَدُ اَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ رِسالاتِ رَبِّكَ؛ ای پیامبر، تو رسالت‌های پروردگار را ابلاغ کردی.» هر کسی نیز در این مجموعه قرار بگیرد، باید بداند که در مسیر ایشان در حال گام برداشتن است. رسالت نبی و اوصیای ایشان ابلاغ رسالات الهی است. البته پیامبر(ص) رسالت خود را از وحی و ورثه ایشان از زبان پیامبر دریافت می‌کنند. استاد حاج حسین انصاریان چهره‌ای موفق در امر ابلاغ رسالت الهی در جامعه هستند. باید عاملی از غیب اثر کند تا خطابه ایشان، این چنین پرمخاطب و مؤثر باشد. بیشتر افرادی که در جلسات سخنرانی‌های ایشان شرکت می‌کنند، پس از پایان، حالت توجه، توبه، گریه و حس معنوی ایمان را در خود حس می‌کنند.
این اتفاقی نیست که بتوان آن را با قوانین دنیوی تفسیر کرد. به طور حتم عاملی از غیب تأثیر می‌کند که این چنین در شب‌های قدر، بسیاری از مردم یا خود را به جلسات احیای استاد رسانیده و یا پای رسانه از آن فیض می‌برند. توجه مردم به ارتباطی که استاد انصاریان، میان این عالم و عالم بالا ایجاد می‌کنند بی‌نظیر است. البته توانایی فرد نیز در اجرای فن خطابه، خود تأثیر بسزایی دارد. درباره استاد باید اذعان کرد که ایشان به راستی در این امر توانا و هنرمند هستند. لحن کلام، واژه‌هایی که به استخدام می‌گیرند، چگونگی ورود به موضوع و خروج از آن و دسته‌بندی مطالبی که همه از آیات و روایات برگرفته شده، از مواردی است که سبب برتری سخنرانی ایشان شده است. ایشان حتی برای عتاب از لطیف‌ترین بیان‌ها بهره می‌گیرند و آن را در قالبی مثل حکایت یا خاطره مطرح می‌کنند.
ـ رعایت چه مواردی را در موفقیت استاد در طی مسیر قرآن و اهل بیت(ع) موثر می‌دانید؟
با تکیه بر دو اصل، می‌توان در ابلاغ رسالات الهی در مسیر انبیاء به صورت موفق گام برداشت؛ نخست، اتکا به کتاب و سنت است که با بیان آیات و روایات در سخنرانی، ثقلین باید جلوه‌گر باشد. درباره استاد انصاریان باید گفت که ایشان از چنین سرمایه بزرگ معارفی برخوردار هستند. ایشان با ورود به عرصه ترجمه و شرح کتب، آثاری مانند ترجمه قرآن، شرح صحیفه سجادیه و ترجمه نهج‌البلاغه را از خود به یادگار گذاشته‌اند. ترجمه قرآن یکی از اثرهای فاخر ایشان است. یکی از برجستگان عرصه قرآن، درباره ترجمه استاد انصاریان می‌گفت که ترجمه ایشان بسیار خوب است و برداشت‌های لطیفی در آن بسیار به چشم می‌خورد.
شرح صحیفه سجادیه که از آثار ایشان است، به راستی خود دانشنامه‌ای دینی به شمار می‌آید. از آنجا که من پیرامون این کتاب و نیز تلاشی که استاد در این راستا کرده‌اند، کار کرده‌ام، می‌خواهم در این زمینه مطالبی را بیان کنم. نخست این که کتاب صحیفه سجادیه اثری است که کاتب آن امام معصوم، راوی آن امام معصوم و انشاءکننده آن نیز امام معصوم است. امام محمدباقر(ع) در مقدمه این کتاب می‌فرمایند که «هذا خط أبی و املأ جدی بمشهد منی»؛ ایشان با سوگند یاد کردن، سه امام معصوم را دخیل در ایجاد این اثر معرفی می‌کنند. تاکنون برای شرح یا ترجمه صحیفه سجادیه که چهارده قرن است با عنوان انجیل اهل بیت(ع) و زبور آل محمد(ص) شناخته می‌شود، چند ترجمه انگلیسی و چند شرح دیگر به سرانجام رسیده است؛ از برجستگان این شروح، اثری است که استاد انصاریان برای آن کوشیده و شاید هنوز نیز ادامه داشته باشد.
خطابه‌ای که از آیات و روایات غنی برخوردار بوده و با فهم صحیح از قرآن و آگاهی از نظرات مفسران، ادبا، فقها و دیگر متون و مجامع روایی همراه است، سرشار از نکات و معارف دینی خواهد بود. چنین خطابه‌ای هم برای عوام سودمند است و هم خواص از آن بهره‌ها می‌برند. ده‌ها سال است که استاد انصاریان سخنرانی‌هایی در برترین سطح خطابه دارند. شاید بتوان گفت که ممتاز‌ترین و نیز بی‌نظیرترین خطیب کشور، ایشان است. پیش‌تر، مرحوم شیخ محمود حلبی، حاج محمدتقی فلسفی و آقاشیخ محمدتقی آملی، فیلسوف، فقیه و متخلق، سخنرانانی برجسته بودند. پس از ایشان نیز افرادی همچون شهید مطهری در این عرصه پیشتاز بودند، اما معتقدم، هم‌اکنون استاد انصاریان در این عرصه پیشتاز هستند. چرا که مرتبه خطابه استاد انصاریان، بسیار رفیع است؛ هم در محتوا، هم در شیوه بیان.
متأسفانه ما طلبه‌ها، حرمت رسانه منبر را نگاه نداشتیم. منبر امروزه بسیار نزول کرده و از مرتبه حقیقی خودش فاصله گرفته است. شاید یکی از کم‌رغبت‌انگیزترین رسانه‌ها برای جوانان، گوش فرا دادن به رسانه منبر است. چرا با مطالعه کم و بازگویی مطالب تکراری، از نفوذ سخن کاسته شده است؟ این افراد حس تغییر را احساس نمی‌کنند، تنها به این دلیل است که حرمت رسانه منبر خدشه‌دار شده است. این در حالی است که اصل تبلیغ دین از طریق منبر صورت می‌گیرد. مقام منبر پیامبر(ص)، منبر امیر مؤمنان(ع)، منبر تدریس امام صادق(ع) در مسجد کوفه یا مدینه، همه نمادی است برای رسانه‌ای که بهترین، ناب‌ترین، تأثیرگذارترین و تازه‌ترین معارف را به همگان تعلیم می‌دهد؛ معارفی که دل‌ها را به یاد خدا جلب می‌کند.
ـ موفقیت یک خطیب در منبر نیازمند بهره‌مندی از چه ویژگی‌هایی است؟
حجت‌الاسلام نوراللهیان یادآور شد: این که امروزه در مناسبتی که پیش‌تر سخنرانی در آن با استقبال بی‌نظیر مردم روبه‌رو می‌شد، تنها شمار اندکی حضور پیدا می‌کنند، نشانه تضعیف این رسانه است. البته دلایلی نیز دارد؛ تلویزیون، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و مانند آن افراد را به خود سرگرم کرده است. به طور کلی، وضعیت رسانه منبر، وضعیتی نگران‌کننده است. البته باید گفت که اگر امروز، اشخاصی مانند مرحوم فلسفی یا مرحوم فخرالدین حجازی و یا استاد محمدتقی شریعتی حضور داشتند، به طور حتم رسانه منبر پررونق‌تر بود.
هنگامی که مرحوم علامه امینی در مدرسه نواب به مدت سیزده شب سخنرانی می‌کردند، آیت‌الله میلانی که از مراجع تقلید بودند، در آستانه در می‌ایستادند؛ در حالی که باید در صدر مجلس می‌نشستند، اما تنها برای این که ایشان صاحب جلسه بودند و باید شرکت‌کنندگان را اداره می‌کردند، کنار در می‌ایستادند. یکی از هنرهای استاد انصاریان این است که ایشان توانسته با تکیه بر کتاب و سنت و با برداشت‌های درست از آن، معارف و حکمت‌ها را مطرح کند. بیان معارف، آن هم به گونه‌ای که همواره مخاطب تازگی آن را حس کند، یکی از سختی‌های سخنرانی است؛ چرا که برای رسیدن به این مقصود، باید مقدمه، مثال، استناد به آیات و روایات و نیز نتیجه‌گیری به درستی در جای خود مطرح شود. شاید این امر برای مدتی اندک دشوار ننماید، اما باید گفت که ده‌ها سال سخنرانی با رعایت چارچوب آن، برای بیان تعالیم دینی، جز با عنایت پروردگار ممکن نخواهد بود.
بلندای هدایت‌گری را می‌توان از سخن پیامبر اکرم(ص) دریافت. پیامبر اکرم(ص) در آنجا که امیر مؤمنان(ع) راهی سرزمین یمن برای ابلاغ رسالات الهی بود، این چنین فرمودند که «لَأن يَهدي اللّهُ على يَدَيكَ رجُلاً خَيرٌ لَكَ مِمّا طَلَعَت علَيهِ الشَّمسُ؛ ارزش هدایت یک نفر، از هر چه که خورشید بر آن بتابد، بهتر است». استاد انصاریان در عرصه ابلاغ رسالات خداوندی و نیز انذار و احیای دل‌ها با یاد خدا، قرآن و معارف وحیانی از جوانی تلاش کرده‌اند. به راستی ایشان در این سال‌های طولانی نیز موفق بوده‌اند. همچنین، ایشان با کوشش بسیار در بیان معارف دینی، حرمت منبر را که رسانه پیامبر اسلام(ص) است نگاه داشتند. هر چند بسیاری دیگر با مطالعه کم، بیان مطالب تکراری و بی‌توجهی به مرتبه این رسانه، بدان جفا کرده و حرمت آن را نگاه نداشتند. امیدوارم، تلاش‌های ایشان در دو عالم از استاد دست‌گیری کند.
یکی از اشتباه‌هایی که برخی از افراد در رسانه منبر مرتکب شدند، این است که از این رسانه برای نزاع‌های سیاسی برخاسته از سلیقه‌ها و اندیشه‌های شخصی بهره جستند. این که شخص یا جناحی که مورد پسند شخصی است، تأیید و جناح دیگر مردود می‌شود. مردم به تدریج با شعور خود به بی‌پایگی این رفتارها پی می‌برند و همین امر سبب فاصله گرفتن آنان شده و در نتیجه از قدرت این رسانه کاسته می‌شود، اما استاد انصاریان با فهم خود، همواره در مسیر اصیل انقلاب و مرحوم امام خمینی اندیشیده و حرکت کرده است. دعوت از همگان برای حضور در جبهه‌ها، تأیید اصل انقلاب، گرامی داشتن یاد شهدا، احترام به بزرگان نظام و انقلاب و از این دست اصول سیاسی اسلام، از تلاش‌های سیاسی و حکیمانه ایشان است. یکی از آفت‌های افرادی که خود را بلندگوی دولت‌ها می‌کنند، این است که پس از تغییر دولت، آنان باید کلام خود را به سلیقه دولت تازه تغییر دهند. تنوع سخنان ایشان بهت‌آور است؛ ۳۰ سال سخنرانی در روزهای ماه رمضان، در یک مسجد و با پخش آن مراسم در رسانه ملی، بدون تکراری بودن مطالب، به راستی وصف‌ناپذیر است. استاد پس از آن مراسم نیز در مساجد و حسینیه‌های دیگر سخنرانی می‌کنند، بدون این که نکته‌ای تکرار شود.
حاج حسین انصاریان در بیشتر شهرستان‌های کشور سخنرانی کرده‌اند. ایشان سخنرانی خود را از جوانی و در روستاها و سپس در شهرها آغاز کردند؛ سخنرانی‌هایی خوب که گاه آوازه‌اش با چند جلسه در شهر می‌پیچید. به گونه‌ای که در زمان سخنرانی ایشان، مردم به سوی مسجد ایشان سرازیر می‌شدند. پس از انقلاب اسلامی، ایشان به چهره‌ای شناخته شده تبدیل شدند و از بیرون مرزها نیز از ایشان برای سخنرانی دعوت می‌کردند؛ از اروپا، آفریقا و چند کشور آسیایی از ایشان دعوت شد و ایشان نیز در آنجا سخنرانی‌هایی عالی برای ایرانیان به زبان فارسی ایراد کردند. چند بار در سفرهای حج با ایشان همراه بودم. ایشان سخنرانی‌هایی بسیار تأثیرگذار در منا و نیز در مکه و مدینه داشتند.
ـ به عقیده شما چه ویژگی در منابر استاد وجود دارد که مخاطبان آنها بسیار هستند؟
وی در ادامه بیان کرد: پس از انقلاب اسلامی با پخش مراسم سخنرانی‌های ایشان از رسانه ملی، مخاطبان ایشان از چند هزار نفر به چند میلیون نفر رسید. بسیاری از مردم در زمان پخش مراسم، گیرنده‌های خود را روشن کرده و پای سخنان ایشان می‌نشینند. در حقیقت، ایشان یکی از خطیبان مؤثر کشور است. ایشان کسی است که خداوند هدایت مردم را در گفتارش قرار داده است. زمینه توبه بسیاری از افراد و سوق پیدا کردن آنها به سوی خدا در سخنرانی‌های ایشان وجود دارد. مطالبی که بیان می‌کنند، زمینه‌ساز تقویت مبانی و اصول دینی است؛ در طول این چند ۱۰ سال، چه بسیار اشک‌ها که در مصیبت‌خوانی‌های ایشان ریخته شده است. باید اقرار کرد که ایشان مرد خداست.
ایشان در ابعاد گوناگون همچون فنون خطابه، تشخیص شرایط زمانی، معارف قرآن، حدیث و عرفان توانمند هستند. استاد، خود محدث است؛ من، یکی از اجازه‌های حدیثی ایشان را که مرحوم علامه شیخ‌عزیزالله عطاردی و مرحوم میرزا خلیل کمره‌ای آن را در چند صفحه صادر کرده‌اند، دیده‌ام. علاوه بر این، ایشان اجازه‌ای نیز از شیخ آقابزرگ، آیت‌الله میلانی و آیت‌الله خویی گرفتهاند. استاد از علامه امینی نیز به صورت شفاهی و از علمای سنی‌مذهب دشت خوارزم نیز اجازه دارند. موضوع اجازه در نقل روایت اهمیتی ویژه دارد؛ چرا که باید دانست، روایت نقل شده از چه مجرایی به معصوم منتسب است.
من معتقدم که دستی از غیب ایشان را حمایت می‌کند؛ برخی بزرگان نیز به این امر اذعان دارند. ایشان در سخنرانی‌های خود هرگز به رضایت مخاطبان یا صاحب جلسه نمی‌اندیشند. آنچه که برای ایشان اهمیت دارد، این است که رضایت خداوند در گفته‌هایشان باشد. از این رو، هنگامی که برای تألیف شرح «مصباح الشریعة» اقدام می‌کنند، بسیار عالی می‌نویسند. باید گفت که «مصباح الشریعة» مجموعه کامل سیر و سلوک عرفانی است که کمتر کسی می‌تواند ادعای شرح آن را داشته باشد، اما با این همه، استاد انصاریان این کار را در چند جلد به پایان رسانیده‌اند.
دفتری در آستان قدس رضوی (بخش مخطوطات) وجود دارد که بزرگانی که از کتابخانه خطی آستان قدس دیدن کرده‌اند، یادداشتی در آن به یادگار گذاشته‌اند. بیشتر مراجع گذشته، دانایان و دانشمندان در آن جمله‌ای نوشته‌اند. یکی از آن دست‌نوشته‌ها، متعلق به استاد انصاریان است. شاید تاریخ آن به بیش از چهل سال پیش باز گردد. ایشان در آن نوشته آورده‌اند که در ابتدای طلبگی، به مشهد آمدم و حضرت امام رضا(ع) را سوگند دادم که چند چیز به من عنایت فرما؛ ایشان در آن یادداشت سوگند می‌خورند که حضرت همه را به ایشان عطا کرده است؛ یکی این که از ایشان خواسته بودند مرثیه‌خوان باشند؛ هم خود بگریند و هم دیگران را بگریانند. آیا به راستی ذکر مصیبت‌های ایشان این‌چنین که خود خواسته‌اند، سوزناک و پُرحُزن نیست؟ استاد انصاریان به راستی کاروان دل‌ها را در مرثیه‌خوانی‌های خود از همان مراسم به کربلا می‌برند. ایشان به گفته‌های خود معتقد است؛ از این رو، خود می‌گرید و دیگران را نیز می‌گریاند.
ـ درباره ویژگی‌های شخصیتی استاد بگویید.
می‌توان تمام اجازه‌نامه‌ها یا دست‌نوشته‌ها یا پاسخ‌های کتبی ایشان و یا نامه‌هایی را که استاد برای دیگران نوشته‌اند یا دوستداران ایشان برای استاد نوشته‌اند، در کتابی جمع کرد. من معتقدم که باید ارتباط‌های ایشان با مصری‌ها، مراکشی‌ها، تونسی‌ها، اندونزی‌ها و مالزیایی‌ها مورد توجه قرار گیرد. افرادی که از نزدیک شاهد ارتباط‌های بین‌المللی استاد بوده‌اند، از نگرش استاد به اوضاع فراتر از مرزها به خوبی آگاه هستند. ایشان که مَنِشی اخلاقی دارند، خطابه‌شان نیز اخلاق‌محور است. من در سنین نوجوانی، یک‌بار به ایشان عرض کردم که آیا اگر شما در حوزه باقی می‌ماندید و خود را در تهران گرفتار خطابه نمی‌کردید، بهتر نبود؟ آیا به جای تردد بین این مجلس و آن مجلس سخنرانی، با ادامه تحصیل و فعالیت‌های علمی در حوزه، به مرتبه والاتری در دانش دینی نمی‌رسیدید؟ آیا می‌دانید اگر چنین بودید، سخنرانی‌هایتان تا چه اندازه فراگیرتر، پرمستمع‌تر و مؤثرتر بود؟ ایشان لبخندی زدند و در پاسخی کوتاه گفتند که آقاجان! همه کتاب‌ها و درس‌ها را خوانده‌ام.
استاد انصاریان اهل شهر خوانسار هستند. خوانسار، در اصالت شیعی است و شیعیانی اصیل و معروف دارد. بزرگانی که در گذشته‌های دور در این شهر زندگی می‌کردند، بسیار هستند؛ حاج‌آقا جمال خوانساری، حاج‌آقا حسین خوانساری (شارح غررالحکم و از شاگردان مرحوم علامه مجلسی) و مرحوم حاج‌آقا ابن‌الرضا از جمله آن‌هاست. خاندان انصاریان نیز خود یکی از سلسله پرافتخار این منطقه است؛ برای نمونه، شیخ محمدتقی انصاریان (صاحب امتیاز انتشارات انصاریان) خود قریب چهل سال است که به ابلاغ دستورات الهی مشغول است. ایشان خود در درس و صحبت‌های خصوصی علامه طباطبایی و آیت‌الله العظمی بروجردی و دیگر بزرگان شرکت می‌کرد. ایشان به زبان‌های مختلف دنیا، شریعت اسلام را تبلیغ و کتاب‌های بسیاری را به زبان‌های گوناگون ترجمه و منتشر کرده است. ایشان پسرعموی استاد انصاریان و فرزندشان نیز عروس استاد است. همچنین، آقای رضا انصاریان که صلوات خاصه امام رضا(ع) با صدای دلنشین ایشان، آشنای همگان است، پسرعموی استاد هستند. ایشان در زمان حیاتش، پس از سخنرانی استاد انصاریان، مرثیه می‌خواند و حضار را می‌گریاند.
انفاق یکی دیگر از ویژگی‌های اخلاقی استاد انصاریان است. یکی دیگر از سجایای اخلاقی استاد، انفاق است که بنده بارها شاهد آن بوده‌ام. برای مثال، من را فرا می‌خواندند و مبلغی را که برای یک دهه سخنرانی هدیه گرفته بودند، به من می‌دادند و از من می‌خواستند تا بدون این که کسی باخبر شود، این مبلغ را به شخصی که خود معرفی می‌کردند، برسانم. این اتفاق بارها تکرار شده است. البته این اقدام، تنها انفاق مالی است. علاوه بر این، ایشان به انفاق حکمت‌های الهی و نشر آن در جامعه پرداخته‌اند. ایشان حکیمانه‌ترین معارف دین را انفاق می‌کنند. استاد انصاریان بذر علم و محبت اهل بیت(ع) را در دل‌ها می‌کارند. این نشانگر آن است که آیه شریفه «وَ مَن يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتىِ خَيرًا كَثِيرًا» درباره ایشان صادق است. به طور کلی، از هر جنبه شخصیتی ایشان که سخن گفته شود، ایشان شایسته تجلیل و تکریم است و بزرگان حوزه باید به این مهم اقدام کنند.
منبع : ایکنا