آشنایی اجمالی با «حدیث طیر»

يكي از دلايل تقدم و افضليت علي (ع) بر صحابه رسول الله و كافه افراد خلق حديثي است صحيح و متواتر به نام حديث طير (مرغ) كه انس بن مالك صحابي و خدمتكار خالص رسول الله روايت نموده و محدثيني شيعي و سني آن را از طرق گوناگون، به اسناد معتبر نقل كرده اند که در ادامه بیشتر با آن آشنا میشویم؛

حدیث طیر

يكي از دلايل تقدم و افضليت علي (ع) بر صحابه رسول الله و كافه افراد خلق حديثي است صحيح و متواتر (الغدير، 3/219) به نام حديث طير (مرغ) كه انس بن مالك صحابي و خدمتكار خالص رسول الله روايت نموده و محدثيني شيعي و سني آن را از طرق گوناگون، به اسناد معتبر نقل كرده اند.

متن حدیث

ابو عبدالرحمن احمد بن شعيب نسائي صاحب صحيح نسائي در خصائص اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب (ع) (51) متن حديث طير را چنين آورده است: «اخبرنا ذكريا بن يحيي قال : اخبرنا مشهر بن عبدالملك عن عيسي بن عمر عن السدي عن انس بن مالك: أن النبي صلي الله عليه و سلم كان عنده طائر فقال: اللهم ائتني بأحب خلقك اليك يأكل معي من هذا الطير. فجاء ابوبكر فرده ثم جاء عمر فرده ثم جاء علي فأذن له»

يعني: زكريا بن يحيي از حسن بن حماد از مسهر بن عبدالملك و مسهر از عيسي بن عمر و او از سدي و سدي از انس بن مالك روايت كرده اند كه: «براي پيغمبر (ص) مرغي آورده بودند. آن حضرت فرمود: خدايا. محبوب ترين خلق خود را نزد من بفرست تا از اين مرغ بخورد. پس ابوبكر آمد ولي پيامبر او را نپذيرفت، بعد عمر آمد. او را هم نپذيرفت ولي وقتي علي آمد اجازه فرمود داخل شود.

علاء الدين علي متقي هندي در كنز العمال في سنن الاقوال و الافعال (15/420 به بعد) حديث انس را با مختصر اختلاف لفظي به سه صورت از ابن عساكر دمشقي روايت كرده است، متن حديث 422 چنين است: عن عمرو بن دينار عن انس قال: كنت مع رسول الله في بستان فاهدي لنا طائر مشوي فقال: اللهم ائتني بأحب الخلق اليك. فجاء علي بن ابي طالب فقلت: رسول الله مشغول. فرجع ثم جاء بعد ساعة و دق الباب ورددته مثل ذلك. ثم قال رسول الله: يا انس افتح له فطال مارددته. فقلت يا رسول الله. كنت اطمع ان يكون رجلا من الانصار. فدخل علي بن ابي طالب فأكل معه من الطير. فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم: المرء يحب قومه ـ

يعني: «عمرو بن دينار از انس بن مالك چنين روايت كرده است: با رسول الله در باغي بوديم. مرغ برياني به ما هديه كردند. پس پيغمبر فرمود: خدايا كسي را كه از همه خلق بيشتر دوست داري نزد من بفرست. پس علي بن ابي طالب بيامد و خواست نزد پيغمبر رود. من گفتم پيغمبر اكنون كاري دارد و مشغول است. پس او برگشت و بعد از ساعتي باز آمد و دق الباب نمود. خواستم مثل دفعه پيش او را برگردانم اما رسول الله فرمود: اي انس در را به روي علي بگشا او را زياد معطل كردي. گفتم اي فرستاده خدا طمع داشتم آن مرد يكي از انصار باشد. پس علي بن ابي طالب درآمد و با پيغمبر از آن مرغ بريان تناول كرد.
پيغمبر (ص) فرمود: انسان قوم خود را دوست دارد» اين حديث را ابن عساكر و ابن النجار روايت كرده اند. در بعض روايات نام اهداء كننده مرغ بريان ام سليم مادر انس بن مالك و در بعض ديگر ام سلمه ام المؤمنين همسر رسول الله (ص) آمده است. بعضي هم به جاي جوجه و مرغ، كبك گفته اند. الفاظ و اشكال گوناگون اين حديث و اسناد آن از طرق اهل سنت به تفصيل در جلد چهارم عبقات الانوار ـ كه تمام كتاب به شرح اين حديث اختصاص دارد ـ و در اعيان الشيعه (1/353) مندرج است.

حديث طير را نه تنها علماي شيعه متواتر و قطعي الصدور مي دانند بلكه گروهي از حافظان و محدثين بزرگ اهل سنت نيز صحت و اعتبار آن را تأييد نموده اند (مقدمه فتح الملك العلي) به علاوه بعض مشاهير شيعه و سني كتابهايي در شرح الفاظ و اسناد اين حديث تأليف كرده اند كه نام بعض ايشان چنين است:

1) ابوجعفر جرير طبري مورخ و محدث مشهور (م 310 ق) به روايت عبقات 4/218؛
2) حافظ ابوالعباس عقده كوفي (م 332 ق) به روايت عبقات 4/218؛
3) حاكم نيشابوري شافعي (م 403/405 ق) مفسر و محدث و مورخ معروف به روايت المستدرك علي الصحيحين 3/130، تاريخ بغداد، 5/473 و طبقات الشافعية، 3/64 تأليف سبكي؛
4) حافظ ابوطاهر حمدان از شاگردان حاكم نيشابوري ـ به روايت مقدمه فتح الملك العلي؛
5) ابوعبدالله ذهبي به روايت مقدمه «فتح الملك العلي» ؛
6) ابوبكر مردويه اصفهاني (م 410 ق) محدث و مفسر و مورخ مشهور، به روايت عبقات 4/5؛
7) حافظ ابونعيم اصفهاني (م 430 ق) جد علامه مجلسي و مورخ و محدث مشهور به روايت عبقات 4/5؛
8) و از همه جامعتر و مهمتر كتاب چهارم از منهج دوم از اثر بزرگ تشيع عبقات الانوار تأليف علامه مير حامد حسين لكنهويي كنتوري نيشابوري است (م 1306 ق) كه اختصاصا درباره اين حديث شريف تأليف شده و اسناد صحت و تواتر آن را از طرق اهل سنت با ذكر نام روات و نقد هر حديث به تفصيل ذكر كرده است.