هالووين" و ارتباط آن با "ريشه‌هاي شيطان پرستي": جشن سنتي يا جنگ با دين و اخلاق؟
هر سال از غروب آخرين روز اكتبر (31 اكتبر) تا سحرگاه اول نوامبر، مراسم ويژه‌اي موسوم به "هالووين" (Halloween party) در برخي كشورهاي غربي به ويژه ايالات متحده آمريكا برگزار مي‌شود. براي اينكه از تمامي ابعاد و جنبه‌هاي مرموز اين جشن مطلع شويد، با اين گزارش همراه باشيد.
*** پيشينه و قدمت
برگزاري جشن سنتي "هالووين" در آخرين شب ماه اكتبر، از دو هزار سال پيش در كشورهاي غربي رواج داشته و بيان‌كننده اعتقاد گذشتگان به ارواح و جهان پس از مرگ است.
اين مراسم را براي نخستين بار، سال‌ها پيش از ميلاد مسيح (ع) قومي كاتوليك ساكن ايرلند و فرانسه اجرا كردند. افراد در آستانه سال جديد ميلادي ( آنان نوامبر را به جاي دسامبر آخرين ماه ميلادي مي‌دانستند)، همه آشنايان و دوستان به ياد ارواح مردگان، دور هم سر سفره‌اي جمع مي‌شدند و با برپايي آتش، غذاهايشان را با يكديگر تقسيم مي‌كردند.
آنان بر اين باور بودند كه در این شب راه میان دو جهان باز می‌شود تا ارواح درگذشتگان‌شان نیز در جمعشان حاضر شوند و ارتزاق کنند؛ پس کسانی که با سخاوت بیشتری در این جشن شرکت می‌کردند، مورد شفاعت درگذشتگان نزد خداوند قرار گرفته و تا پایان آن سال از گزند بدی‌ها و بلاها در امان می‌ماندند.
رسم بر اين بود كه پس از اين دورهم جمع شدن، كشيش‌ها در شب زنده‌داري اين شب، وقايع آينده را پيشگويي كرده و با نماز و دعا، ارواح مقدس را از جهنم به بهشت هدايت مي‌كردند.
قرن‌ها گذشت و تاريخ سرزمين‌هاي غربي دستخوش جنگ‌ها و تحولاتي شد كه طي آن، عقايد و سنت‌هاي دين مسيحيت نيز دگرگون گرديد.
در اين ميان، سنت "هالووين" نيز تغيير ماهيت داد و نه تنها شكل برپايي اين مراسم، بلكه فلسفه آن هم رنگ و بوي ديگري گرفت:
کم‌کم «شب همه مقدسین» دیگر تنها متعلق به ارواح پاک نبود بلکه شیاطین، ارواح خبیثه، اجنّه و ديوها را نیز در این جشن حاضر می‌دانستند. از این رو برخی از مردم در جشن هالووین لباس‌های عجیب و ترسناک پوشیدند تا در برابر ارواح گناهکار ایستادگی کنند و به شکلی نمادین آنها را ترسانده و از میان خود برانند.
با وقوع مهاجرت‌ها از ايرلند به آمريكا و از آمريكا به ساير نقاط دنيا در قرن نوزدهم و بيستم، روي "مذهبي و قدسي" هالووين (All Hallows Day) رفته رفته جاي خود را به روي "شيطاني" آن (All Saints Day) داد.
"جيمز فريزر" (James Frazar) منتقد و نژادشناس مذهبي در كتاب خود "شاخه زرين" هالووين را «جشنواره مردگان كافر با دستمايه‌هايي از مسيحيت» مي‌خواند. وي همچنين ابراز تأسف مي‌كند از اينكه در آستانه مقدس‌ترين مراسم كليسا كه به تبرّك روحانيون مسيحي و يادبود درگذشتگان اختصاص دارد، شاهد چهره‌هاي شيطاني، ارواح خبيث و جادوگران هستيم.
*** ريشه‌هاي شيطان پرستي كم كم آشكار شدند
"آنتوان لاوي" (Anton Lavey) متولد ۱۹۳۰ مؤسس و کاهن اعظم کلیسای شیطان، نویسنده کتاب "انجیل شیطانی" و بنیان‌گذار شیطان‌پرستی لاوینی است.
وي در سال ۱۹۶۶ در حالی که سر خود را (به عنوان رسم آئین جدید) تراشیده بود، بنیان‌گذاری کلیسای شیطان را اعلام کرد، همان سال را سال اول "عهد شیطان" و خود را نيز کاهن اعظم کلیسای شیطان نامید. "لاوي" در کتاب انجیل شیطانی به بيان تعالیم کلیسای شیطان، آئین پرستش، رسوم و تشریفات دینی پرستش شیطان و... مي‌پردازد و شیطان را فرمانروای زمین معرفي مي‌كند.
جالب اينجاست كه روز مرگ "لاوی" با روز مراسم قدّيسين مسيح در قرون گذشته، كه اكنون به مراسم "هالووين" تغييرماهيت داده، مصادف شده است.
*** تمسخر تمام اديان الهي و نمادهاي مذهبي
اكنون ده‌ها سال است كه هالووين، به جشني براي پرستش شيطان، مضحكه كردن دين و مورد اهانت قرار دادن راهبه‌هاي مسيحي تبديل گرديده است.
بي‌قيدي تام جنسي، مصرف موادمخدر و افراط در مشروبات الكلي، از جمله ستون‌هاي شيطاني است كه "لاوي" براي اولين بار بنا نهاد.
نوع نگاه ضدّديني و شيطان‌پرستانه جشن‌هاي "هالووين"، انزجار و مخالفت كليسا، صاحبان اديان گوناگون و اخلاق‌مداران را برانگيخته است. اسقف اعظم، "ولفگانگ هوبر" (Wolfgang Huber) رئيس شوراي ايالتي كليساهاي پروتستان آلمان، آداب و رسوم هالووين را "بسيار پوچ" دانسته و مي‌گويد:
«هالووين، مثل ويروسي خطرناك از آمريكا آمد و به ما تحميل شد. بعيد مي‌دانم كه به اين زودي‌ها بتوان به اين سرگرمي بي‌محتوا پايان داد.»
"لودويگ شيك" (Ludwig Schick) اسقف اعظم شهر بامبرگ آلمان درباره برگزاري جشن‌هاي هالووين به شيوه‌هاي امروزي، به پورتال خبري كاتوليك‌هاي جهان گفت:
«شيطان‌گرايي و ارتباط با جن و ارواح در هالووين، باعث نابودي ارزش‌ها مي‌شود. ما نبايد اجازه دهيم بي‌فرهنگي شيطاني، فرهنگ مسيحي‌مان را له كند. من از تمام خانواده‌ها، معلّمين مدارس، مسئولان تربيتي و مربيان مهدكودك‌ها مي‌خواهم جلوي جشن‌هاي هالوويني را بگيرند. "جشن قدّيسين" از قرن‌ها پيش در مسيحيت ريشه داشته و قرار بوده پيام‌هاي مهمي مانند كرامت، جايگاه ابدي انسان، مرگ، رستاخيز و... را به هم‌كيشان ما انتقال دهد. اين اعمال، از وحشت مرگ در دل‌هاي بشر مي‌كاست اما تفكر هالووين، يك بسته شيطاني است كه نگاه نوستالژيك به اين جشن را نابود كرده است.»
كليساي كاتوليك در لهستان نيز با شيطاني خواندن هالووين، در سايت خود نوشت: «ترويج هالووين، جوانان را به فساد مي‌كشاند. ابداع‌كننده شيطان‌پرستي مدرن، "آنتون لاوي" شب هالووين را بزرگترين جشن پرستش شيطان مي‌دانست و ما بايد نسبت به آداب شيطاني اين جشن هوشيار باشيم.»
*** عناصر كليدي و نمادهاي رايج در هالووين از نگاه منتقدان
هرچند ممكن است "هالووين"، ظاهراً جشني شاد، مهيّج و ترسناك به نظر بيايد اما در اصل، خرافات و جادو از عوامل كليدي در فلسفه جشن‌هاي هالووين محسوب مي‌شوند:
خون: در متون آنگلوساكسون، نوامبر، ماه خون ('Blod-monath') ناميده شده، چون مردم در گذشته و در ماه "نوامبر" براي صرفه‌جويي در مصرف علوفه، مجبور مي‌شدند چهارپايان بسياري را ذبح كنند.
يكي از انواع لباسها، گريم و لوازمي كه به طور معمول در جشن‌هاي هالووين استفاده مي‌شوند، مرتبط با بيماران داراي مشكلات روحي است كه در اين جشن منجر به استهزاء آنان مي‌شود. اين مسئله به ويژه در سال‌هاي اخير سبب شده تا موج اعتراض و انتقاد از سوي افراد برجسته به راه بيفتد.
همه از تو فرار مي‌كنند، از ترس لباس بيماران رواني!!!
تبليغ هالووين در سايت خريد آمازون: "لباس‌هاي بخش ديوانگان: "Psycho Ward Costume"
روزنامه "زود دويچه سايتونگ" سپتامبر 2013 در گزارشي با عنوان «جشن با تمسخر بيماران» نوشت:
لباس‌هايي كه مختص نمايش بيماران روحي هستند، به طور زنجيروار و گسترده مورد اعتراض مشتريان، خانواده‌ها و سازمان‌هاي درماني قرار گرفته‌اند كه در زمينه مداواي مشكلات و آسيب‌هاي روحي- رواني فعاليت دارند.
"آلستير كمپ بل" (Alistair Campbell) سخنگوي سابق دولت انگليس كه مدتي در گذشته به مشكل روحي مبتلا شده بود، گفت: «وقتي شركت‌هاي بزرگي مانند "Asda"، "Tesco" و "آمازون" چنين تبليغات تمسخرآميزي دارند، اين يعني ما هنوز در دوران جهالت و تاريكي‌ها به سر مي‌بريم.»
"استن كاليمور" (Stan Collymore) فوتباليست مشهور كه مدتي دچار افسردگي شده بود، گفت: «شماها هنوز نمي‌دانيد كه خيلي از آدمها براي فرار از همين تحقيرها و توهين‌ها دست به خودكشي مي‌زنند؟»
حتي عده‌اي از اعضاي انجمن‌هاي پزشكي و روانپزشكي اروپا (با مركزيت انگليس) طي شكايتي خواستار توقف فروش اين لباسها و قرار دادن جريمه براي توهين‌كنندگان به بيماران روانشناختي در شب "هالووين" شدند.
*** كودكان و نوجوانان در جشن پرستش شيطان!
يكي از رسوم رايج در اين شب، پوشاندن لباس‌هايي از پوست حيوانات و گريم‌هايي مانند جادوگران و هيولاها بر تن كودكان و نوجوانان است.
در عين حال، رسانه‌هاي تبليغاتي همواره براي شناساندن "هالووين" به كودكان و زنده نگهداشتن اين سنت شيطنت‌آميز در ميان جوانان دست به هيجان‌آفريني‌هاي جذاب و گسترده‌اي مي‌زنند. به طور مثال رسم "trick-or-treat" بدين معناست كه بچه‌ها با ظاهري كه گفته شد، گروهي به در خانه مردم مي‌روند و از آنها خوراكي يا هديه مي‌خواهند. اگر صاحبخانه از اين هديه خودداري كند مورد آزار و اذيت كودكان و نوجوانان قرار مي‌گيرد.
"زيگريد كيكينگردر" (Sigrid Kickingereder) رئيس "مركز كاتوليك‌هاي جوان اتريش" (KJS) القاي ترس‌هاي سهمگين هالوويني در كودكان را بسيار آسيب‌زننده خواند و 10 اكتبر 2013 در مصاحبه‌اي كه به مناسبت "هالووين پارتي" منتشر شد گفت:
«اين مدل سرگرمي كه از آمريكا به كشور ما وارد شده، به قيمت آسيب به سلامت جسمي و روحي فرزندان ما تمام مي‌شود. در اين شب، داستان‌هاي ترسناك تعريف و فيلم‌هاي وحشتناك و مشمئزكننده تماشا مي‌كنند، در حالي كه كودكان و نوجوانان هم در بين بزرگسالان هستند. مرز ميان هيجان ترس با وحشت واقعي اغلب بسيار باريك است. به جاي وحشت‌ها و تمسخرهايي كه در هالووين اتريش انجام مي‌شود، بايد به مرگ و برخورد مسئولانه با رستاخيز پرداخت. يعني مثلاً پيشنهاد مي‌شود كه والدين به همراه كودكان به آرامگاه‌ها بروند و درباره جهان پس از مرگ صحبت كنند.»
"كيكينگردر" ضمن مخالفت تند با رسم "نيمه‌شب كوبيدن در خانه‌ها براي گرفتن خوراكي"، گفت: «من از والدين مي‌خواهم كه جلوي حمله فرزندانشان به ديگران را بگيرند و نگذارند آنها بخاطر گرفتن شكلات و خوراكي با غريبه‌ها بحث و درگيري ايجاد كنند. اين رفتار، با آموزش احترام به انسان‌ها در تناقض است.»
انجام بازي‌هايي كه آدمكشي، آشاميدن خون مقتول و موميايي شدن را تمرين مي‌دهد، يعني كه نوجوانان به قيمت تزريق هيجان، به اعمال مشمئزكننده‌اي دست بزنند.
بسياري معتقدند اين قبيل جشن‌ها مي‌تواند تأثيرات مخربي بر روح و روان كودك بگذارد. موضوع درگير كردن ذهن خام كودك با خرافات و توهمات شيطاني، باعث شده تا در سال‌هاي اخير روانشناسان تربيتي، نسبت به شركت دادن كودكان و نوجوانان در جشن‌هاي خشونت‌آميز "هالووين" هشدار دهند.
*** نفوذ "هالووين‌گرايي" در عرصه هنر
هنر نقاشي و مجسمه‌سازي، تأثيرات بسياري از فلسفه "هالووين" گرفته است.
اما بيش از همه در صنعت فيلمسازي، يكي از تم‌هاي اصلي در سينماي وحشت دنيا، "هالووين" است. اصلي‌ترين اين فيلم‌ها "هالووين" ساخته «جان كارپنتر» در سال 1978 بود كه توانست طرفداران بسياري را نيز به خود جذب كند. پس از اين، تا سال 2004 حدود ده فيلم سينمايي كه موضوع اصلي‌شان جشن هالووين بود، به روي پرده رفت.
*** هالووين در كشورهاي مختلف دنيا
امروزه گسترش فرهنگ آمريكايي در پيكره يك "جشن مذهبي" باعث تولد صنعت عظيم تجاري شده است. آمريكا در سال 2010 ميلياردها دلار و انگليس، مبلغ 200 ميليون پوند براي خريد لوازم مورد نياز جشن "هالووين" خرج كرده‌اند. آماري از اين قبيل، باعث شده كه رابطه عجيبي ميان جشن‌هاي "هالووين" با اقتصاد سرمايه‌داري برقرار شود.
اگرچه "هالووين" در بسياري از كشورهاي آمريكايي و اروپايي سابقه ديرينه‌اي دارد، اما در محافل علمي، روانشناسي تربيتي، فرهنگي و مخصوصاً مسيحي- مذهبي منتقدان فراواني دارد.
روزنامه آلماني "وست دويچه سايتونگ" با انتقاد شديد از تحريف رسوم قديمي مسيحيت نوشت: «معني واقعي ايام در مسيحيت، تغيير كرده است. مسيحيان پروتستان درصددند سنت "هالووين" را مخصوصاً براي نسل جوان، دوباره از نو احياء كنند.»
در كشورهاي اسپانيا، فرانسه، مكزيك و برزيل، گستردگي و عمق برگزاري اين آداب و رسوم شيطان‌پرستانه، بيش از ساير نقاط است.
كشورهاي معدودي نظير ايرلند و اسكاتلند هم هستند كه "هالووين" در آنها همچنانیکی از روزهای مذهبی و محترم به شمار می‌رود و با برگزاری این جشن کم‌کم به استقبال کریسمس و میلاد عیسی می‌روند.