اندیشه ختم نبوت و پایان یافتن سلسله رسالت از ضروریات تعالیم اسلامی است. ایمان به پیامبر ملازم با ایمان به خاتمیت اواست و پذیرش اسلام به معنای پذیرش ختم نبوّت است. آیاتی پر شمار از قرآن کریم به صراحت یا اشارت بر این موضوع دلالت دارند.
همه آیاتی که از جهانی بودن دعوت اسلام سخن می‌گویند و کمالش را بیان می‌کنند به گونه‌ای جاودانگی آن را نیز نشان می‌دهند. امّا صریح‌ترین آیه‌ای که در آن از خاتمیت سخن رفته و پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله را پایان دهنده سلسله نبوّت دانسته است، آیه‌ای است که می‌فرماید:
«مَا کانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِن رِّجَالِکمْ وَلکن رَّسُولَ اللّهَ وَخَاتَمَ النَّبِیینَ وَکانَ اللّهُ بِکلِّ شَیءٍ عَلِیماً»[1].
«محمّد پدر هیچ یک از مردان شما نیست، ولی فرستاده خدا و خاتم‌پیامبران است و خدا همواره بر هر چیزی دانا است».
موضوع خاتمیت در روایات هم جایگاهی ویژه دارد[2]. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله بارها این حقیقت را بر زبان می‌آورد و خود را خاتم پیامبران و آخرین طلوع نبوّت معرّفی می‌کرد. امیرمؤمنان علیه‌السلام نیز بر این حقیقت بسیار پای می‌فشارد و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را «ختم کننده صحیفه وحی»[3]، «پایان دهنده سلسله رسالت»[4] و «تمام کننده حجّت خداوند»[5] می‌داند. پس از وفات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله حزن و اندوه بی‌پایان خویش را به زبان آورد و فرمود:
«بِأَبِی أَنْتَ وَاُمِّی لَقَدِ انْقَطَعَ بِمَوْتِک ما لَمْ ینقَطِعْ بموتِ غیرِک مِن النُّبُوَّةِ والإنباء وَأخبار السّماء»[6].
«پدر و مادرم به فدایت، با مرگ تو رشته‌ای برید که در مرگ جز توکس چنان ندید: پایان یافتن دعوت پیامبران و بریدن خبرهای‌آسمان».
[1] احزاب 33 : 40 .
[2] مفاهیم القرآن : 3/148 ـ 179 در این کتاب حدود 135 حدیث در این موضوع گردآوری شده است ؛ بحار الانوار : 11/62 ، باب 2 .
[3] نهج البلاغه : خطبه 133 .
[4] همان : خطبه 1 .
[5] همان : خطبه 91 .
[6] همان : خطبه 226 ؛ بحارالانوار : 22/527 ، باب 2 حدیث 33 .