زیارت معصومین علیه‌السلام دارای آداب خاصی است که اگر به صورت کامل رعایت شود زیارت آثار معنوی بسیاری خواهد داشت. آن چه که از زیارت اهل بیت علیه‌السلام و سفارش‌های آن‌ها به دست می‌آید این است که:
اولاً: زائر باید معرفت نسبت به مزور(زیارت کرده شده)[1] داشته باشد و ارزش بیان شده برای زیارات در غالب روایات مشروط به زیارت همراه با معرفت است.
امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«یا بَشِیر مَنْ زارَ قَبْرَ الحُسَینِ بن عَلِی صَلَواتُ اللّهِ عَلَیه عارِفاً بِحَقِّهِ کانَ کمَنْ زارَ اللّهَ فی عَرْشِهِ»[2].
کسی که قبر حسین بن علی علیهماالسلام را همراه با معرفت زیارت کند همانند کسی است که خدا را در عرش زیارت کرده است.
این گونه روایات در باره سایر ائمّه نیز وارد شده است.
سرّ این که توصیه کرده‌اند زیارت زائر با معرفت باشد آن است که آن چه مایه کمال زیارت می‌گردد، معرفت و شناخت مقام و موقعیت مزور است نه اعمال بی‌روح و همراه با غفلت مانند بوسیدنِ صرف و ناآگاهانه ضریح یا در و دیوار، تماشای آثار هنری و.. ثواب‌های اخروی و آثار دنیوی که در روایات آمده، بر زیارت واقعی مترتّب است که ارتباط قلبی با مزور برقرار شود و منشأ تحوّل در زائر گردد، معرفت و آگاهی مقام امام می‌تواند زمینه اطاعت و تسلیم در مقابل اوامر و نواهی مزور را فراهم کند.
حمزة بن حمران از امام صادق علیه‌السلام پرسید منظور از معرفت حق او ـ علی بن موسی الرضا علیه‌السلام- چیست؟ حضرت فرمود:
«یعْلَمُ اَنَّهُ مُفْتَرَضُ الطّاعةِ غَرِیبٌ شهیدٌ...»[3].
این که بداند او واجب الاطاعه، غریب و شهید است.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در نهج البلاغه ضمن بیان درددل‌ها و بیان حقوق متقابل مردم و حکومت می‌فرمایند:
«... حقی که من بر شما دارم این است که: 1 ـ به بیعتی که با من بستید وفادار باشید. 2 ـ در نهان و آشکار ناصح من باشید (خیرخواه من باشید و با من یک رنگ باشید). 3. هنگامی که شما را فرا خواندم اجابت کنید. 4 ـ وقتی شما را به کاری دستور دادم فرمان ببرید[4].
معرفت به حق ائمّه علیهم‌السلام در این کلام علی علیه‌السلام مشخص می‌شود.
ثانیاً: در زمان زیارت با خلوص نیت و رعایت طهارت ظاهری که مقدّمه‌ای برای ایجاد طهارت باطنی است، باید مشرّف به زیارت شود.
مسأله آخر این‌که زائر در طول ایام زیارت دائماً باید خود را در محضر معصوم ببیند. چرا که ما در زیارت اهل بیت، مثلاً زیارت سید الشّهداء علیه‌السلام می‌خوانیم که:
«یا ابا عبداللّه اَشْهَدُ اَنَّک تَشْهَدُ مَقامی وتَسْمَعُ کلامی واَنَّک حَی عِنْدَ رَبِّک تُرزَقُ..»[5].
شهادت می‌دهم که تو مرا می‌بینی کلام مرا می‌شنوی و تو زنده‌ای و نزد پروردگارت روزی می‌خوری.
بنابر این انسان باید دائماً خود را در محضر مزور بداند.
باید سعی و تلاش کرد که زیارت با خلوص نیت باشد و در هنگام رفتن به روضه مقدّسه گام‌ها را کوتاه‌تر برداشتن، به آرامی و وقار سیر کردن، سعی در تحصیل خضوع و شکستگی خاطر نمودن و تفکر در عظمت و جلالت قدر صاحب آن مرقد منوّر برای تحصیل زیارت واقعی می‌تواند مؤثّر باشد.
[1] بحار الانوار : 98/77 ، باب 10 ، حدیث 31 .
[2] بحار الانوار : 99/35 ، باب 4 ، حدیث 17 .
[3] نهج البلاغه : خطبه 34 .
[4] مستدرک الوسائل : 10/345 ، باب 59 .
[5] بحار الانوار : 44/280 ، باب 34 حدیث 9 .