«ویل» در لغت به مواردی گفته می‌شود که فرد یا افرادی به هلاکت بیفتند و شخصی به حال آن‌ها متأسف شود و معنی عذاب و بدبختی را می‌دهد و به گفته بعضی مفهومی شدیدتر از عذاب دارد .
گروهی گفته‌اند : «ویل» چاه یا درّه‌ای در دوزخ است ولی منظور این گویندگان این نیست که در لغت به این معنی آمده بلکه در حقیقت بیان یک مصداق است .
این تعبیر در قرآن کریم 27 مرتبه در موارد مختلفی از جمله درباره کفّار[1] ، مشرکان[2] دروغگویان[3] ، تکذیب کنندگان[4] ، گنهکاران[5] ، کم فروشان[6] ، عیب جویان[7] ظالمان[8] و نماز گزاران بی‌خبر[9] به کار رفته است ولی بیشترین مورد استعمال آن در قرآن مجید در مورد تکذیب کنندگان است از جمله در سوره مرسلات این جمله ده بار تکرار شده است :
« فَوَیلٌ یوْمَئِذٍ لِلْمُکذِّبِینَ » .
وای در آن روز بر تکذیب کنندگان .
در روایتی از امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام نقل شده که فرمودند :
« قالَ رَسُولُ اللّه ذاتُ یومٍ یا علی انّ جبرئیل أَخْبَرَنی إنَّ اُمَّتی تَغْدُر بک مِن بَعْدی فَوَیلٌ ثُمَّ ویلٌ لَهُم ـ ثلاث مرّات ـ قُلْتُ یا رسولَ اللّه ! وما ویلٌ ؟ قال : وادٍ فی جهنّم أَکثَرُ أهلِه مُعادُوک والقاتِلُون لِذُریتک والناکثونَ لِبَیعَتِک . . . »[10] .
« روزی پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند : علی جان جبرئیل مرا خبر کرد که امّت من با تو بی‌وفایی می‌کنند بعد از من وای بر آنان وای بر آنان . از پیامبر پرسیدم ویل چیست ؟ حضرت فرمودند : یک وادی در جهنّم است که اکثر اهل آن دشمنان تو و قاتلین ذریه تو و کسانی هستند که بیعت با تو را شکستند . . . » .
[1] « قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکمْ یوحَی إِلَی أَنَّمَا إِلهُکمْ إِلهٌ وَاحِدٌ فَاسْتَقِیمُوا إِلَیهِ وَاسْتَغْفِرُوهُ وَوَیلٌ لِلْمُشْرِکینَ »فصّلت 41 : 6 .
[2] « وَیلٌ لِکلِّ أَفَّاک أَثِیمٍ » جاثیه 45 : 7 .
[3] « وَیلٌ یوْمَئِذٍ لِلْمُکذِّبِینَ » مرسلات 77 : 15 .
[4] « فَوَیلٌ لِلَّذِینَ یکتُبُونَ الْکتَابَ بِأَیدِیهِمْ ثُمَّ یقُولُونَ هَذَا مِنْ عِنْدِ اللّه‌ِ لِیشْتَرُوا بِهِ ثَمَناً قَلِیلاً فَوَیلٌ لَهُمْ مِمَّا کتَبَتْ أَیدِیهِمْ وَوَیلٌ لَهُمْ مِمَّا یکسِبُونَ » بقره 2 : 79 .
[5] « وَیلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ » مطفّفین 83 : 1 .
[6] « وَیلٌ لِکلِّ هُمَزَةٍ لُّمَزَةٍ » همزه 104 : 1 .
[7] « فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِنْ بَینِهِمْ فَوَیلٌ لِلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْ عَذَابِ یوْمٍ أَلِیمٍ » زخرف 43 : 65 .
[8] « فَوَیلٌ لِلْمُصَلِّینَ » ماعون 107 : 4 .
[9] سفینة البحار : 8/613 ؛ تفسیر فرات کوفی : 215 ـ 216 ، حدیث 288 ؛ بحار الأنوار : 8/312 ، باب 25 ، حدیث 82 .
[10] ابراهیم 14 : 48 .