دعا، راز و نیاز نیازمند با حضرت بی‌نیاز و مناجات عاشقانه تهیدست با خدای بی انباز و سخن گفتن عبد با زبان آشکار و نهان با مولای سبب‌ساز و نهایتاً درخواست فقیری ضعیف از توانمندی غنی است.
دعا، درخواست خیر دنیا و آخرت از منبع کمالات و چشمه فیوضات و جامع اسماء و صفات است.
دعا، ناله پرسوز عاشق به پیشگاه معشوق و اظهار حاجت به درگاه محبوب و امید به یافتن مطلوب و زمینه‌ساز رسیدن به مقصود است. دعا، سؤال مسکین از مالک وجود و گدایی مستکین از عالم غیب و شهود و اعلام نیاز ناتوان به تواناست.
دعا، اتصال بی‌نوا به توانگر، بر خاک نشستن ذلیل در پیشگاه عزیز و ناتوان در محضر نیرومند و عبد در برابر حق و نیستی مقابل هستی و حقیر در آستانه کبیر و محدود در حضور نامحدود است.
دعا، عبادتی بس گران، عملی فوق‌العاده با ارزش، کاری بسیار استوار، روشی نیکو، منشی والا و کوششی الهی و انسانی است.
دعا، اتصال بی‌نهایت کوچک به بی‌نهایت بزرگ، ارتباط مخلوق با خالق، عامل درمان روح، علاج نفس، شفای قلب، سلامت تن، نورانیت عقل و نشانه شخصیت ملکوتی انسان است.
دعا، بر اساس روایات، برترین عبادت، نردبان سعادت، علت سلامت و محبوب‌ترین کار در پیشگاه حضرت رب و سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمان‌ها و زمین است.
دعا، کلید کامیابی، راه رهایی، فزونی‌بخش روزی، اسلحه پیامبران، برگرداننده قضا و قدر، سبب جلب رحمت حق، وسیله آمرزش، دروازه توبه، مایه جوشش فیوضات الهیه و درمان دردهای فکری و درونی و جسمی است. (اصول کافی، ج2 ص 339-341)
دعا عملی الهی، تکلیفی اسلامی، عبادتی کم‌نظیر، حقیقتی بی‌قرین، دوست همه ایام به ویژه زمان گرفتاری، یار و مددکار روزگار تنهایی، پشتیبان انسان به هنگام بی‌نوایی و منبع حقایق و برکات الهی است.
از پیامبر بزرگوار و رسول با کرامت اسلام و امامان معصوم و صدیقه کبری فاطمه زهرا (علیهم‌السلام) دعاهایی در چهارچوب زیباترین مضامین و برترین مفاهیم، همراه با جاذبیت و نورانیت و صورت و سیرتی عرشی صادر شده که خوشبختانه علمای بزرگ شیعه و دانشمندان با کرامت مدرسه اهل‌بیت و بینایان راه هدایت، دوره به دوره و زمان به زمان آن‌ها را در کتاب‌هایی ویژه به نام کتاب دعا گردآورده‌اند که هر یک از آن کتاب‌ها که در زمینه دعا تدوین شده حاوی عالی‌ترین مسائل اعتقادی، اخلاقی، علمی، سیاسی، اجتماعی، خانوادگی، فردی و دنیایی و آخرتی است و در زمان خاص خود و اوقات ویژه دعا به ویژه در روزها و شب‌های متبرک و مخصوصاً هنگام سحر راهنمای اهل‌حال به سوی حق و دلیل گم گشتگان به جانب هدایت و برآورنده حاجات نیازمندان و شفای درد دردمندان است.
1.
هنگامی که نوبت نورافشانی و بیان حقایق و تربیت نفوس به عالم فرزانه، محدث مخلص، عابد با کرامت، مرحوم ثقه‌المحدثین شیخ عباس قمی رسید، از کتاب‌های دعای پیش از خود و منابع حدیث، کتابی به نام «مفاتیح‌الجنان» که الحق مفاتیح‌الجنان است فراهم ساخت که مناجاتیان را از دیگر کتاب‌ها بی‌نیاز نمود.
مفاتیح خانه به خانه، قریه به قریه، شهر به شهر، کشور به کشور، حرم به حرم را تسخیر کرد و چنانکه سزاوارش بود همه جا در کنار قرآن مجید قرار گرفت و جلوه نمودن این کتاب به این صورت، مایه از پاکی و درستی و خلوص مؤلفش گرفت.
2.
مرحوم شیخ عباس بنا به روایت بزرگان علت تجلی کتابش را همه جا در کنار قرآن بر این پایه می‌دانست که پس از پایان تألیفش، ثوابش را به روح با عظمت ریشه‌ی ارزش‌ها و آیینه‌ی صفات انبیا، حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) هدیه نموده است.
3.
فرزند بزرگوار آن مرحوم حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین حاج شیخ محسن محدث زاده به این جانب فرمود: پدرم همه این کتاب را با وضو نوشت و همواره ظرفی آب در زمان تألیف این کتاب در کنارش بود تا در صورت لزوم تجدید وضو نماید.
4.
نواده‌ی فرزانه‌ی کم‌نظیر، عارف معارف الهیه حضرت خمینی به این فقیر فرمود: شخصی درست‌کار و اهل دعا به آن جناب گفت: ذکری از اساتید گذشته به شما رسیده و شما از برکت آن مدارج معنوی و سلوک روحی را به انجام رسانیدید، اگر مصلحت می‌دانید در اختیارم بگذارید، خمینی بزرگ و مناجاتی در پاسخ او یک کلمه فرمود و آن این بود: «مفاتیح‌الجنان».
5.
مفاتیح، سفره معنوی گسترده‌ای است که هر نوع رزق و روزی عرشی و آسمانی در آن قرار دارد، هر نیازمندی می‌تواند به اندازه نیاز جان و قلبش از آن بهره‌مند شود.
برای گروهی بی‌خبر و تهیدست از معنویت چه جای ایراد است که می‌گویند: کسی نمی‌تواند به این کتاب گرچه ساعات روز و شبش چند برابر گردد عمل کند! مگر از اهل دعا دعوت شده که روز و شب خود را به خواندن این کتاب اختصاص دهند؟! مفاتیح منبع فیوضات ربانیه است، بر هر انسانی لازم است به اندازه طاقتش و به مقدار اندکی از ساعات روز و شبش برای تصفیه جانش و درمان درهای درونش و به خاطر اتصال به دعا از آن استفاده کند.
گروهی به ادعای خودشان روشنفکر و شبه روشنفکر از ثواب‌های مقرر شده برای دعاها و زیارت‌هایی که در مفاتیح است و نیز آثاری که برای برخی از دعاها بیان شده در شگفتی و ناباوری‌اند و شاید آن ثواب‌ها و آثار را قبول نداشته باشند، باید به آنان گفت: شما خدا را نشناخته‌اید و از اجر عظیم و پاداش بی‌حساب او که از خزانه بی‌نهایتش به گدایان درگاهش عطا می‌شود بی‌خبر هستید و خیال می‌کنید خزانه عنایات و الطاف او محدود است، خیالی که با کفر برابر است!
چه جای شگفتی و ناباوری است اگر ذات بی‌نهایت او بخواهد از خزانه بی‌نهایت خود پاداش بی‌نهایت به بنده مناجاتی‌اش بپردازد و نتیجه دعایش را در آثار ظاهری تحقق دهد؟!
6.
اهل دعا باید بدانند که برای استحباب دعا لازم است شرایطی را رعایت کنند، شرایطی که در معتبرترین کتاب‌های حدیث از زبان معصومان روایت شده است از جمله:
طهارت ظاهری به خصوص داشتن وضو و طهارت باطنی مانند خالی بودن شکم از لقمه حرام، پاک بودن قلب از ریا، حسد، کبر، غرور، کینه، نفاق، شهرت خواهی و خالی بودن فضای زندگی از حقوق مالی مردم و اشک و فروتنی و تواضع بردن به عرصه دعا و خواندن دعا در دل شب به ویژه هنگام سحر.
7.
از آنجا که مفاتیح‌الجنان مقبول اهل ایمان واقع شد و کمتر جایی است که از آن خالی باشد و شبانه روز هزاران مرد و زن مؤمن در منازل و مساجد و مشاهد مشرفه به آن مراجعه می‌کنند و فهم و درک بخش مهمی از متن فارسی آن که انشایی علمی و غیرمأنوس دارد، برای گروهی از برادران و خواهران مناجاتی به ویژه جوانان اهل دل مشکل است؛ به توفیق حق و با اجازه حضرت حجت‌الاسلام و المسلیمن جناب آقای حاج شیخ محسن محدث زاده، فرزند با کرامت مرحوم محدث قمی تمام متن فارسی را به سبکی روان و قلم روز و در خور فهم همگان برگرداندم و با لطف پروردگار متن همه دعاها را به نثری ساده ترجمه نمودم.
این فقیر که جز به خدمت به علوم اهل‌بیت نخواستم و نمی‌خواهم برنامه‌ای داشته باشم در مدتی که مشغول این حقیقت معنوی بودم راه را با وضو و گاهی با اشک چشم و تضرع به درگاه حضرت محبوب به توفیق محبوب طی کردم و نسبت به این عمل اندک چشم داشت پاداشی ندارم، چنانچه نزد خدا پاداشی برای آن مقرر باشد آن را به روح با عظمت پیشوای شهیدان، سرور عاشقان، اسوه کریمان، چراغ قلب عارفان، شافع روز جزا، حضرت ابوعبدالله الحسین (علیه‌السلام) تقدیم می‌دارم و از همه خوانندگان ملتمسانه درخواست دارم در هر جایی از این کتاب استفاده معنوی بردند من و پدر و مادرم و به ویژه همسرم و فرزندانم را که زمینه خدمت ناچیزم را به کتاب خدا و عترت فراهم نمودند، دعا کنند و در مشاهد مشرفه به خصوص حرم حضرت سیدالشهداء و حضرت رضا(علیهماالسلام) چه در حیات و چه در مماتم از طلب مغفرت از پیشگاه حق برای این تهیدست دریغ ننمایند.
فقیر: حسین انصاریان