گناهان كبيره

 إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيماً.

اگر از گناهان بزرگ و كبيره‏اى كه از آنها نهى مى‏شويد دورى كنيد و دامن به آنها آلوده ننمائيد گناهان كوچك شما را محو مى‏كنيم و شما را به جايگاهى ارزشمند و نيكو مى‏آوريم.

آيه‏ى شريفه از آيات بسيار قابل توجه قرآن مجيد است، كه گناهان را به دو بخش تقسيم كرده است: گناهان كبيره و سيئآت، و اعلام نموده اگر از كبائر اجتناب نمائيد، سيئات از پرونده‏ى شما محو مى‏شود، و به عنايت و رحمت حق در جايگاه كريمانه‏اى وارد خواهيد شد، در اين جا لازم است تا جائى كه اقتضا دارد به گناهان كبيره و آثار آن در فرد و خانواده و جامعه بپردازم تا با روشن شدن مصاديق كبيره سيئات معلوم شود.

اولًا از روايات بسيار مهم كه برخى از آن‏ها جزء روايات صحيحه است، به خصوص از روايات نقل شده از حضرت صادق و موسى بن جعفر به صراحت استفاده مى‏شود كه منظور از گناهان كبيره در قرآن مجيد گناهانى است كه خداوند به مرتكب آن‏ها وعده‏ى آتش داده است:

«الكبائر كلّ ما اوعد الله عليه النار:»

صاحب كتاب فقهى ماندگار و جاويدان عروة الوثقى علامه فهّام مرحوم سيدكاظم يزدى كه بحث‏هاى مهم علماى حديث و فقهاى بزرگ را در رابطه با گناهان كبيره مطالعه نموده و در ردّ ايراد علمى آنان دقت كرده نهايتاً به اين نتيجه رسيده كه درباره‏ى شناخت كبائر اين گونه از نظر علمى و فقهى فتوا دهد.

«المعصية هى كل معصية و رد النص بكونه كبيرة. كجملة من المعاصى المذكورة فى محلها، او ورد التوعيد عليها فى الكتاب او السنة صريحاً او ضمناً، او ورد فى الكتاب او السنة كونه اعظم من احدى الكبائر المنصوصة او الموعود عليها بالنار او كان عظيمة فى انفس اهل الشرع:»

1- گناه كبيره هر گناهى است كه از جانب شرع به كبيره بودنش تصريح شده، مانند پاره‏اى از گناهان كه در كتاب‏ها روايتى با تكيه بر ورايات صحيحه ذكر شده است.

2- گناه كبيره گناهى است در قرآن مجيد يا روايت به آن به طور شفاف و روشن يا به صورت كنايه و ضمنى به آن وعده آتش و عذاب داده شده است.

3- گناه كبيره گناهى است كه در قرآن و روايت از آن به عنوان گناهى بزرگ‏تر از كبيره ياد شده است.

4- گناه كبيره گناهى است كه نزد اهل ايمان و پاى‏بندان به شريعت اسلاميه كبيره شمرده شده به طورى كه انسان يقين حاصل كند كه گفته مؤمنان و اهل شرع ريشه در گفتار معصوم دارد.

صريح‏ترين روايتى كه از روايات محكم و استوار است، و يكى از قديمى‏ترين كتاب‏هاى حديث، كتاب با ارزش عيون اخبار الرضا، تدوين عالم بزرگ و محدّث مورد وثوق علما و فقها شيخ صدوق نقل كرده است، روايتى است كه حضرت عبدالعظيم حسنى از حضرت جواد از حضرت رضا از حضرت موسى بن جعفر عليهم السلام نقل كرده است كه موسى بن جعفر مى‏فرمايد:

عمرو بن عبيد به محضر مبارك حضرت صادق (ع) مشرف شد و پس از سلام و نشستن نزد آن حضرت اين آيه را قرائت كرد:

الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ ....

سپس ساكت شد، حضرت صادق (ع) به او فرمود: علت سكوتت چيست؟ عرضه داشت دوست دارم كبائر را از طريق آيات قرآن بشناسم حضرت فرمود: بزرگ‏ترين گناه در ميان كبائر شريك قرار دادن براى خداست: خداوند مى‏فرمايد:

مَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ:

و هر كس براى خدا شريكى به عنوان معبود قرار دهد، قطعاً خداوند بهشت را بر او حرام مى‏سازد.

و بعد از شرك به حق نااميدى از رحمت خداست، كه خداوند نسبت به آن مى‏فرمايد:

لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكافِرُونَ:

و از رحمت خداوند جز كافران نااميد نمى‏شوند.

سپس احساس امن از عذاب خداست، خداوند مى‏فرمايد:

فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخاسِرُونَ:

و از عذاب خدا جز كافران خود را در امان نمى‏دانند و از كبائر عاق پدر و مادر شدن است، خداى سبحان عاق را سركش و بدبخت قرار داده است:

جَبَّاراً شَقِيًّا:

و كشتن انسانى كه خداوند جانش را محترم دانسته مگر اين كه كشتنش بر اساس حق مانند قصاص باشد، خداند بزرگ درباره‏ى عذاب قاتل مى‏فرمايد:

فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فِيها:

پس كيفر او دوزخ است در حالى كه در آن جاودانه است.

و از گناهان كبيره تهمت زدن به پاكدامن است، خداوند مى‏فرمايد:

لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ:

آنان كه به زنان پاك‏دامن مؤمن تهمت زنا بزنند در دنيا و آخرت مورد لعنت هستند و براى آنان عذاب بزرگى مقرر است.

و ديگر خوردن مال يتيم به صورتى ظالمانه است، خداوند درباره‏ى خورندگان مال يتيم مى‏فرمايد:

إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً:

خورندگان مال يتيم جز اين نيست كه در شكم‏هايشان آتش مى‏خورند، و به زودى در آتش فروزان درآيند.

از گناهان كبيره فرار از ميدان جهاد است، در اين زمينه خداوند مى‏فرمايد:

وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتالٍ أَوْ مُتَحَيِّزاً إِلى‏ فِئَةٍ فَقَدْ باءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ: «3»

و هر كس در هنگامه‏ى جنگ و جهاد در راه خدا به آنان پشت كند و راه فرار در پيش بگيرد، سزاوار خشمى سنگين از جانب خدا گردد، و جايگاهش دوزخ است و دوزخ بازگشت‏گاه بدى است مگر اين كه گريزش براى انتخاب محلّى ديگر جهت ادامه نبرد با دشمن يا پيوستن به جمعى تازه نفس از مجاهدان براى حمله به دشمن باشد.

و ديگر خوردن ربا و تصرف در مال ربوى است چرا كه خداوند بزرگ مى‏فرمايد:

الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ:

كسانى كه رباخوار هستند، در ميان مردم جهت امر معيشتشان در تكاپو نيستند، مگر مانند تكاپوى كسى كه شيطان او را با تماس خود دچار اختلال روانى كرده است.

از گناهان بزرگ جادوگرى و سحر است، خداوند متعال مى‏فرمايد:

وَ لَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَراهُ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ:

قطعاً يهود مى‏دانستند، هر كس خريدار سحر و جادو باشد، و جهت زيان زدن به مردم وارد اين كار شوند، هيچ بهره‏اى از رحمت خدا در آخرت ندارند.

از ديگر گناهان كبيره زناست، خداوند درباره‏ى آن مى‏فرمايد:

وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثاماً (68) يُضاعَفْ لَهُ الْعَذابُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً:

و هر كس مرتكب زنا شود، به كيفر سختى برسد، عذابش روز قيامت دو چندان شود، و در آن با خوار و سرشكستگى جاودانه خواهد بود.

از ديگر گناهان كبيره سوگند دروغ است، خداوند نسبت به آن مى‏گويد:

الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ ....

كسانى كه پيمان خدا را [كه توحيد و نبوت و امامت و قرآن است‏] براى رسيدن به مقاصد مادى به بهائى اندك مى‏فروشند براى آنان در آخرت هيچ بهره‏اى نخواهد بود.

از گناهان كبيره خيانت به مردم و كينه‏ورزى به برادران ايمانى است خداوند مى‏فرمايد:

وَ مَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِما غَلَّ يَوْمَ الْقِيامَةِ:

و هر كس خيانت كند روز قيامت همراه آنچه به آن خيانت كرده بيابد.

از گناه كبيره نپرداختن زكات واجب است، زيرا خداند متعال فرموده است:

فَتُكْوى‏ بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ:

پس پيشانى و پهلو و پشتشان را با ثروتى كه به آن بخل ورزيدند و در آتش دورخ گداخته شده داغ كنند.

از گناهان كبيره شهادت به ناحق و كتمان شهادت است، خداوند مى‏فرمايد:

وَ مَنْ يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ:

و كسى كه شهادت را كتمان كند تا حق به حق‏دار نرسد قطعاً قلبش گناهكار است.

از گناهان كبيره نوشيدن هر نوع مستكننده است خداوند از آن چنان كه از پرستش بتان نهى كرده است به شدت نهى نموده است.

از كبائر ترك نماز از روى عمد است و نيز از معاصى كبيره هر چيزى است كه خداوند از آن به عنوان فريضه ياد كرده است، دليل كبيره بودنش اين است كه رسول خدا فرمود:

«من ترك الصلاة متعمداً فقد برء من ذمة الله و ذمة رسوله:»

كسى كه نماز را از روى عمد ترك كند از امان خدا و پيامبرش بيرون رفته است.

از كبائر شكستن عهد و پيمان و قطع رحم است چرا كه خداوند بزرگ درباره‏ى مرتكبين اين دو گناه مى‏فرمايد:

لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ:*

براى آنان لعنت و فرجام و دشوار بد سراى آخرت است.

امام هفتم مى‏فرمايد: عمرو بن عبيد در حالى كه فريادش به گريه بلند بود از محضر امام صادق بيرون رفت و در وقت رفتن گفت: كسى كه بدون رجوع به شما اهل بيت فتوا دهد، و با شما در فضيلت و دانش به نزاع برخيزد به نابودى و هلاكت دچار شده است.

و نيز در روايتى كه صدوق در عيون اخبار الرضا نقل مى‏كند مى‏گويد فضل بن شاذان از حضرت رضا روايت مى‏كند كه آن حضرت در نامه‏اى به مأمون عباسى گناهان كبيره را به اين صورت برشمردند:

قتل نفس محترمه، زنا، سرقت، خوردن مشروب مستكننده، عاق والدين، فرار از جنگ، خوردن مال يتيم به ظلم، خوردن ميته و خون و گوشت خوك و قربانى شده براى بتان بدون ضرورت، خوردن ربا، خوردن حرام، قمار، كم‏فروشى، تهمت به زنان پاكدامن مؤمن، لواط، نااميدى از رحمت خدا، احساس امنيت از عذاب حق، دل‏سردى از مهر و رحمت پروردگار، كمك به ستمكاران، ميل و رغبت به ظالمان، سوگند دروغ حبس حقوق ديگران بدون تنگدستى و فقر مالى، دروغ، كبر، اسراف، تبذير، خيانت، دروغ، كبر، اسراف، تبذير، خيانت، سبك شمردن فريضه‏ى حج، جنگ با اولياء خدا، اشتغال به امور بيهوده و بى‏فايده، پافشارى بر گناه.

براى هر يك از گناهان كبيره و آثار دنيوى و اخروى آن آياتى در قرآن مجيد و روايات مهمى در كتب حديث است، كه رجوع به آن آيات و روايات شما را با حقايقى بسيار با ارزش آشنا مى‏كند، كه معرفت به آن آيات و روايات هم سازنده و هم بازدارنده است.

پس از بيان برخى از گناهان، و توضيح برخى از حقوق زنان و اشاره به مال حرام و باطل و بيان توبه و رحمت خدا دوباره مردان را نسبت به حقوق زنان و راه‏حل اختلاف ميان زن و شوهر توجه مى‏دهد.