فارسی
شنبه 17 آذر 1403 - السبت 4 جمادى الثاني 1446
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

گستره و اقسام‌ عبادات

 اعمال و رفتاری كه از انسان صادر شود، چنانچه بر اساس انگیزه ای الهی و نیّت بندگی و اطاعت و تقرّب بپروردگار باشد، عبادت محسوب می‌گردد، روی این زمینه، عبادات در اسلام وسعت و دایره‌ی وسیعی خواهد داشت، كه اكنون عبادات را در سه قسمت بطور خلاصه مورد بررسی قرار می‌دهیم:
1. عبادات فردی
منظور از این نوع عبادت، اعمال و تكالیفی است، كه بر اساس نیّت بندگی و تقرّب صورت می‌‌گیرد، اما جنبه‌ی فردی دارد، و منافع آن نیز بیشتر و در درجه‌ی اول متوجه خود شخص می‌‌گردد، مانند: روزه، اعتكاف، حج، تحصیل علم، كسب معاش، انتظار فرج، و نیت پاك.
2. عبادات اجتماعی
این نوع عبادات شامل سلسله اعمال و وظایفی می‌‌شود؛ كه در درجه‌ی اول منافع و آثار آن متوجه‌ی افراد اجتماع می‌‌گردد، و این دسته اعمال را باز بدو دسته‌ی وظائف جسمی و بدنی؛ و تكالیف مادّی و مالی می‌‌توان تقسیم نمود:
دسته‌ی اول، وظائف واعمالیست كه مربوط بجسم و فعالیت بدنی انسان است، مانند: جهاد، امر به معروف و نهی از منكر، همكاری دركارهای اجتماعی؛ دفاع از حقوق جامعه، رعایت حقوق پدر و مادر و همسایه و استاد، توّلِی و تَبرِّی، صلح و سازش بین افراد، و خانه داری زن، و دسته‌ی دوم؛ كارهائی كه مربوط بصرف مال و ثروت است، مانند پرداخت خمس؛ زكات؛ انفاق؛ صدقات؛ و سایر حقوق مالی.
3. عبادات خدائی
اگر چه این دسته عبادات، با احكام دو دسته‌ی قبل چندان تفاوتی ندارد؛ و معمولا وظائف خدائی و مردمی انسان درهم آمیخته است؛ اما در عین حال در درجه‌ی اول؛ جهت معنوی و بندگی آن بیشتر مورد توجه است، تا آثار و جهات فردی و اجتماعی آن، مانند: نماز، مناجات، ذكر، دعا، شناخت صفات خدا، تفكّر در نظام خلقت، و آشنائی با اسرار و حكمتهای پروردگار.
اكنون طبق سه دسته بندی فوق، قسمتی از آیات و روایات عبادات فردی را از نظر می‌‌گذرانیم:
1. روزه
درباره‌ی روزه و احكام و شرایط آن در قرآن كریم 13 آیه وجود دارد، كه یكی از آن آیات چنین است:
«كُتِبَ عَلَیْكُمُ الصِّیامُ كَما كُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ».[1]
حكم روزه برای شما مقرّر و نوشته شد، همچنانكه این حكم برای امم قبل از شما هم نوشته شده بود.
2. اعتكاف
اعتكاف یك عبادت اسلامی است، كه طبق شرائطی؛ مانند: سه روز توقّف در مسجد با روزه گرفتن؛ و خودداری از معاشرت های جنسی، باید انجام گیرد، گاهی هم پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بعنوان اِعتكاف ده روز در مسجد می‌‌ماند و در حال عبادت و مناجات بسر می‌‌برد و می‌‌فرمود:
اعتكاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین.[2]
ده روز اعتكاف در ماه رمضان مساوی است با دو حجّ و دو عمره.
3. حجّ
پیرامون عمل حج و شرائط و دستورات آن؛ در قرآن 22 آیه وجود دارد، كه یكی از آن آیات چنین است:
«وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلی كُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ».[3]
ای ابراهیم! اعلام حجّ كن، تا مردم پیاده و سوار؛ از هر نقطه ای دور دست بسوی تو آیند، و به اعمال حجّ و منافع آن دست یابند.
4. علم و دانش
علم و دانش آموختن نیز، از عبادات مسلّم و چشمگیر اسلامی است، و بمنظور ارزش و اهمیت این عبادت، از مادّه‌ی علم و مشتقّات آن، در قرآن كریم 855 مرتبه سخن بمیان آمده است.
پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در بیان دیگر می‌‌فرماید:
فضل العلم احب الیّ من فضل العباده.[4]
برتری و امتیاز علم در نزد من از ارزش وبرتری عبادت بیشتر است.
5. تأمین معاش
تأمین معاش، و تحصیل نیازمندیهای یك زندگی شرافتمندانه و اسلامی، از وظائف و عبادات یك فرد مسلمان بشمار آمده است.
پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:
العباده سبعه اجزاء، افضلها طلب الحلال.[5]
عبادت هفت قسمت است، كه پرفضیلت ترین قسمت آن، بدست آوردن مال و دارائی حلال است.
6. انتظار فرج
انتظار فرج و ظهور امام غائب ـ علیه السّلام ـ و خود را ساختن و برای آمدن امام آماده گشتن و چشم براه تشكیل یك حكومت عادل دوختن نیز از جمله عبادات فردی اسلامی است.
علی ـ علیه السّلام ـ فرمود:
افضل العباده، الصبر و الصمت، و انتظار فرج.[6]
بالاترین عبادت، صبر در جای خود، و سكوت بمورد، و انتظار فرج است.
7. نیت پاك
نیّت پاك و تصمیم باعمال خیر و انسانی، از جمله عبادات فردی است.
شخصی بامام صادق ـ علیه السّلام ـ عرض كرد: قربانت گردم، عبادت چیست؟ امام فرمود:
حسن النیه بالطاعه.[7]
نیت پاك داشتن و تصمیم بر اطاعت، عبادت است.
عبادات اجتماعی
1. نبرد و فداكاری
در قرآن كریم، در مورد نبرد و فداكاری در راه احیای هدفهای اسلامی 32 آیه وارد شده است؛ و جهاد و فداكاری را بهترین و مؤثرترین عبادت اجتماعی اسلام می‌‌توان دانست.
پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:
صبر المسلم فی بعض مواطن الجهاد یوماً واحداً، خیر له من عباده اربعین سنه.[8]
استقامت و پایداری یكروز مسلمان، در بعضی از جبهه های جهاد، برای او بهتر و بالاتر از چهل سال عبادت است.
در بیان دیگر فرمود:
لضربه علی ـ علیه السّلام ـ عمرُ بن عَبْدِوَدّ، افضل من عباده الثقلین[9]
ضربه‌ی شمشیر علی ـ علیه السّلام ـ در جنگ احزاب بر«عمرو بن عبدوَدْ» كه قدرتمندترین پیشوای كفر و اِلحاد، و دشمنترین شخص ضد اسلام و قرآن بود، از عبادت جنّ و انس بالاتر است!
باز فرمود: ای علی! ترا بشارت می‌‌دهم كه اگر عمل امروز ترا (قتل عمرو بن عبدود) با تمام اعمال امت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ مقایسه كنند؛ عمل تو برتری خواهد داشت![10]
2 و 3. امر بمعروف و نهی از منكر
این دو تكلیف، سنگین، از عبادات بزرگ اسلامی است، و عظمت و آثار درخشان آنرا قرآن كریم در 9 آیه بیان می‌‌دارد، و امام باقر ـ علیه السّلام ـ هم درباره‌ی فضیلت و قِداست این دو عبادت بزرگ می‌‌فرماید:
سبیل الانبیاء و منهاج الصالحین، فریضه عظیمه تقام الفرائض، و تؤمن المذاهب؛ و تحل المكاسب؛ و ترد المظالم، و تعمر الارض ... .[11]
امر بمعروف و نهی از منكر، راه و رسم انبیاء، روش صالحان و شایستگان، فریضه و عبادت بزرگی است، كه در سایه‌ی آن واجبات دیگر برقرار می‌‌شود، افكار و عقائد محفوظ می‌‌ماند، كسب و تجارت بر اساس مشروع و حلال قرار می‌‌گیرد، حقوق افراد مظلوم بآنها برمیگردد، و سر انجام پهنه‌ی زمین و محیط جامعه بعمران و پیشرفت می‌گراید.
4. دفاع از حقوق مسلمانان
از نظر اسلام، اهل ایمان و مسلمانان برادر همدیگر محسوب می‌شوند.
قرآن می‌فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَهٌ».[12]
و امام صادق ـ علیه السّلام ـ نیز فرمود:
المسلم اخ المسلم. [13]
اهل ایمان برادر یكدیگر، و مسلمانان نیز برادر همدیگرند. و چون افراد نسبت بهمدیگر برادرند و تمام جوامع اسلامی هم جامعه‌ی واحدی است، در نتیجه تمام افراد هم مسئولیت دارند، از حقوق افراد دیگر كه در واقع برادر آنها حساب می‌شوند، دفاع كنند، و اگر ضربه و لطمه ای بر پیگر فرد یا جامعه ای وارد شود آنرا رفع نمایند، و اگر از این وظیفه‌ی سنگین شانه خالی كردند، و بناله های مظلومان و ستمدیدگان ترتیب اثری ندادند، چنین افرادی مسلمان واقعی و راستین نخواهند بود!
پیغمبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:
من سمع مسلماً ینادی یا للمسلمین، فلم یجبه فلیس بمسلم.[14]
5. كمك به نیازمندان
كمك بنیازمندان و محتاجان جامعه نیز؛ از وظائف حتمی و عبادات چشمگیر اسلامی قرار گرفته است.
پیامبر عالیقدر فرمود:
من مشی فی عون اخیه و منفعته، فله ثواب المجاهدین فی سبیل الله.[15]
6. احسان به پدر و مادر
در قرآن كریم پس از آنكه وظیفه‌ی عبادی انسان در برابر خدا بیان می‌‌گردد، بدنبال آن احسان و خدمت به پدر و مادر بعنوان، یك تكلیف مسلّم و مقدس می‌‌آید؛ و می‌‌فرماید:
«لاَ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً».[16]
جز برای خدا عبادت نكنید، و به پدر و مادر احسان و نیكی نمائید.
این آیه، خدمت به پدر و مادر را كه، واسطه‌ی خلقت او بوده اند یكنوع وظیفه‌ی واجب و عبادت و اطاعت معرفی می‌‌نماید، و حتی رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نگاه محبت آمیز و عطوفانه‌ی اولاد را به پدر و مادر یكنوع عبادت می‌‌شمارد و می‌‌فرماید:
نظر الولد الی والدیه حُباً لهما عباده.[17]
نگاه فرزند به پدر و مادر، در صورتیكه از روی محبت و مودّت باشد؛ عبادت است.
7. خانه داری
صرف نظر از اینكه در خانواده؛ مرد در برابر همسر خویش وظائف سنگینی دارد؛ و می‌بایست همانطور كه رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: برای افراد خانواده اش از هر جهت منشاء فضائل و خوبیها و مهربانیها باشد[18] زن نیز در مورد، خانه داری و شوهر داری، موظّف است، نهایت سعی و كوشش خود را به كار ببرد، و شوهر داری زن در خانه یكنوع جهاد و فداكاری به حساب آمده است:
امام موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ فرمود:
جهاد المرئه حسن التّبعل.[19]
جهاد زن اینست كه در خانواده به طور شایسته شوهر داری نماید.
8. پیمان زنا شوئی
پیوند زنا شوئی و خلقت زن برای مرد در قرآن كریم، از نشانه های قدرت پروردگار عالم به حساب آمده، و نیز«مِیثاقِ غلیظ» یعنی پیمان محكم و استوار محسوب گردیده است.
پی نوشت :
[1] . بقره، 183.
[2] . وسائل الشیعه، ج 7، ص 397.
[3] . حج؛ 27.
[4] . تحف العقول، ص34.
[5] . تحف العقول، ص 143.
[6] . تحف العقول، ص 33 و 142.
[7] . سفینه، ج 2 ص 628.
[8] . الفقه؛ كتاب الجهاد؛ ص16.
[9] . تفسیر منهج؛ ج 7، ص 293.
[10] . تفسیر منهج؛ ج 7، ص 293.
[11] . منهاج الصالحین، ج 1، ص 229.
[12] . حجرات، 10.
[13] . وسائل؛ ج 2؛ ص 228.
[14] . وسائل، ج 2، ص 520.
[15] . وسائل، ج 5، ص 602.
[16] . بنی اسرائیل، 23.
[17] . تحف العقول، ص 37.
[18] . وسائل؛ ج 14، ص 122.
[19] . وسائل، ج 14، ص 116.


منبع : اندیشه قم
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

فرصت‌های طلایی برای استجابت دعا!
آغاز پيدايش نهضت ها
عون بن جعفر
دفاع از مواضع بر حق خويش
دعاى امام حسين (ع) در صحراى عرفات
تأثیر داستان عاشورا بر روایت پردازی هویت ملی ...
فوائد اسماء الله
تاثير نماز بر روي بدن نمازگزار
میان هلهله ازعلی اصغر ذاکری
اگر زینب نبود

بیشترین بازدید این مجموعه

تحصيل دانش براى رشد و تعالى
مال حلال و حرام در قرآن و روايات‏
اسم اعظمی که خضر نبی به علی(ع) آموخت
آثار ایمان به خدا در زندگی
موعودشناسی از دیدگاه حضرت مهدی (ع) (1)
گذری بر فضایل حضرت زهرا سلام الله علیها
شأن نزول سوره هل آتی
سوره ای از قران جهت عشق و محبت
کرامات و معجزات حضرت فاطمه زهرا (س) (2)
متن دعای معراج + ترجمه

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^