باسمه تعالی
محضر مرجع عالی‌قدر حضرت ایت‌الله العظمی خامنه‌ای
با عنایت الهی مؤمنان موفق به برپایی سنت اعتکاف شده‌اند که آوازه‌ی خوبی نزد افراد جامعه داشته است. ولی مشکل این است که مسائل اعتکاف در رساله‌ی علمیه کم است و این امر باعث جهل نسبت به برخی مسائل شده است.
علاوه بر این که در مورد بعضی مسائل اعتکاف اختلاف نظر وجود دارد. برای همین مسائلی مرتبط با اعتکاف را ازشما استفتا کردیم تا بعد از آن در کتابچه‌هایی بین مؤمنان برای بهره بردن همگان منتشر کنیم.
الف: نیت
* کارهای حرام در هنگام اعتکاف چیست؟
ـ محرمات اعتکاف همام چیزهایی است که در تحریرالوسیله امام خمینی آمده است.
* ایا اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه جایز است؟ نیت آن چگونه است؟
ـ اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه به قصد رجای مطلوبیت (به امید که مطلوب خداوند واقع شود) مانعی ندارد.
* الف) ایا اعلام عمومی اعتکاف در محافل با اخلاص منافات دارد؟
ـ اعلام اعتکاف اگر برای تشویقمردم باشد، مانعی ندارد.
* اگر ازمعتکف سئوال شود که ایا جزو معتکفین است، بهتر است پنهان کند یا آشکار کند؟
ـ آشکار کردن مانعی ندارد، مگر این که برای ریا باشد.
* ایا روز سوم اعتکاف نیتی غیر از نیت دو روز اول دارد؟ چه در اعتکاف واجب و چه در اعتکاف مستحبی؟
ـ روز سوم کامل کردن اعتکاف است و نیت خاصی ندارد.
* معتکفی می‌خواهد سه روز اعتکاف کند و مدت 72 ساعت اعتکاف انجام دهد. اگر اعتکافش را از بعد از طلوع فجر مثلا از ظهر شروع کند و ظهر هم به پایان برساند به گونه‌ای که مجموع آن 72 ساعت شود، ایا این اعتکاف صحیح است؟
ـ اعکاف باید از شروع روز اول تا پایان روز سوم باشد و تلفیق کردن بدین‌گونه که جزئی از روز اول را با جزئی از روز آخر یک روز کامل به حساب بیاورد، صحیح نیست. محل اشکال است.
* هیأت برگزاری اعتکاف که متشکل از تعدادی از معتکفین است. وظیفه‌ی خدمت به معتکفین و فراهم کردن نیازمندی‌های آن‌ها را بر عهده دارد. لذا باید نیازمندی‌های معتکفین مثل افطاری و سحری را بخرد، ایا این مسئله به اعتکاف آن‌ها ضرر نمی‌رساند؟
ـ خارج شدن از مسجد برای خرید چیزهای ضروری مثل غذا و غیره اگر در ضمن آن نیازمندی‌های خود را نیز تهیه می‌کنند، اشکال ندارد.
* چه زمانی اعتکاف مستحب مؤکد است؟ به عبارت دیگر در چه اوقاتی اعتکاف مستحب است؟
ـ اعتکاف وقت خاصی ندارد، هرچند که اعتکاف در ده روز آخر ماه مبارک رمضان فضیلت بیشتری دارد.
* ایا اعتکاف بچه‌ی ممیز صحیح است؟
ـ اعتکاف او نیز صحیح است.
* حکم اعتکاف زنی که حیض یا استحاضه بر او عارض شده است، چیست؟ چه در روز اول یا دوم یا سوم؟ ایا قضا بر او واجب است؟
ـ با حائض شدن حتی اگر در ساعات آخر روز سوم باشد، اعتکاف باطل می‌شود ولی در صورت استحاضه شدن اگر به وظیفه‌ی مستحاضه نسبت به روزه‌اش عمل کند، اعتکاف صحیح است.
* حکم اعتکاف زنی که شک در حیض یا استحاضه دارد، چه در روز اول یا دوم یا سوم چیست؟ ایا قضا بر او واجب است؟
ـ اگر حالت قبلی او پاک بودن است، به شکش اعتنا نکند.
* گاهی در جواب استفتائات ما را به عرف ارجاع می‌دهید. مراد از عرف چیست؟ چه کسی می‌تواند آن را تشخیص دهد؟ اگر در تشخیص آن اختلاف شود چه باید کرد؟
ـ مراد از عرف، نظر عرفی خود مکلف است.
* اگر معتکف از روی عمد یا نادانی یا فراموشی و یا سهواً مرتکب بعضی از حرام‌های اعتکاف شود، ایا اعتکافش باطل می‌شود؟ اگر نسبت به نوع حرام، حکم مختلف می‌شود، لطفاً توضیح دهید.
ـ برای شناخت تفصیلات این مطلب، به کتاب تحریرالوسیله اما مراجعه کنید.
* ایا می‌توان به علتی یا بدون علت در روز اول یا دوم اعتکاف را قطع کرد؟ اگر در قطع کردن اعتکاف تردید کنم، ایا نیت آن از بین می‌رود و در نتیجه اعتکاف باطل می‌شود؟ ایا لازم است که نیت مستمر باشد؟
ـ در اعتکاف مستحبی جایز است که در روز اول و دوم اعتکاف قطع شود و نیت اعتکاف باید تا پایان روز سوم ادامه پیدا کند.
* اگر معتکف نیت چهار روز اعتکاف کند، ایا روز چهارم هم جزو اعتکاف است یا این که باید شش روز را تکمیل کند تا روز چهارم به حساب اید؟
روز چهارم داخل در اعتکاف نیست ولی اگر پنج روز اعتکاف کند، واجب است روز ششم را کامل کند.
* ایا عبادات بر معتکف واجب است یا صرف ماندن در مسجد کافی است؟
ـ عبادات مستحب، فی‌نفسه بر معتکف واجب نیست.
* ایا اعتکاف در ماه رجب مستحب است و چه زمانی از آن؟
ـ دلیل خاص بر استحباب اعتکاف در خصوص ماه رجب نیافتیم.
* اگر اعتکاف در همسر اثر منفی بگذارد، با توجه به استحباب اعتکاف کدام لازم‌تر است؟ رسیدگی به همسر یا اعتکاف؟
ـ تا هنگامی که اعتکاف شوهر مستلزم ترک نفقه‌ی واجب زن نشود، اشکال ندارد.
ب: خارج شدن از مسجد
* حکم رفتن به حیاط بیرونی که ملحق به مسجد است چیست؟
ـ رفتن به جاهایی که در حکم مسجد است، اشکال ندارد اما رفتن به خارج است مسجد جایز نیست مگر مواردی که خروج از مسجد به خاطر آن‌ها جایز باشد.
* رفتن به سرویس‌های بهداشتی متعلق به مسجد که در خارج از مسجد است، در موارد زیر چه حکمی دارد؟
الف) برای حمام کردن ب) برای غسل مستحب ج) برای این که با وضو باشد د) وضو گرفتن برای خواندن قرآن یا نماز مستحبی
ـ خارج شدن از مسجد به دلایل مذکور اشکال ندارد ولی باید به قدر حاجت اکتفا کند و طول ندهد.
* خارج شدن از مسجد برای شستن دندان‌ها و دست‌ها؟
ـ ملحق به خارج شدن از مسجد برای تجدید طهارت است.
* ایا برای رفتن به تشییع جنازه در هنگام اعتکاف، وقت مشخصی است؟ اگر معتکف یکی از دوستانش را دید، ایا می‌تواند چند دقیقه را با او سپری کند؟ خکم رفتن زیر سایه در این هنگام (چه در ماشین و یا غیر آن) چیست؟
ـ وقت مشخصی ندارد و رفتن به تشییع جنازه اگر آن‌قدر طولانی نشود که باعث محو صورت اعتکاف شود، اشکال ندارد و در صورت امکان واجب است که زیر سایه ننشیند و احتیاط مستحب این است که زیر سایه حرکت نکند.
* ایا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگی به وقف کننده دارد؟
ـ پشت بام مسجد به حکم مسجد است مگر این که احراز شود که هنگام وقف مسجد، پشت بام آن از وقف خارج شده است.
* اگر مکان‌هایی برای وضو و شستن دست‌ها و دندان‌ها در خارج از مسجد فراهم شده باشد، ایا واجب است مکان خاصی در داخل مسجد تهیه شود تا معتکف از مسجد خارج نشود؟
ـ صرف نیاز به خروج از مسجد برای طهارت و نظافت برای جواز خروج کافی است و تهیه مکانی در داخل مسجد واجب نیست.
استفاده از بوی خوش
استفاده از صابون و خمیردندان عطری چه حکمی دارد؟ ایا استفاده از بوی خوش بر آن صدق می‌کند؟ ایا همان حکم احرام حج و عمره را دارد؟ اگر در لباس‌ها و بدن معتکف عطر باشد، بدون آن که معتکف آن را استشمام کند ایا جائز است؟ اگر آن را استشمام کند ولی لباس دیگری نداشته باشد حکم چیست؟ خوردن غذاهایی که بوی خوش دارد چه بوی طبیعی یا مصنوعی، چه حکمی دارد؟
ـ قبلاً گذشت که برای شناخت محرمات اعنکاف به تحریرالوسیله امام خمینی مراجعه شود.
معاملات
* ایا معتکف می‌تواند خودش اقدام به خرید کند، چه ضروری و چه غیر ضروری؟
ـ اگر برای خرید نیازمندی‌های اعتکاف باشد فی نفسه مانعی ندارد ولی در صورتی که باعث خارج شدن از مسجد می‌شود مشروط به این است که در حال اعتکاف به آن نیاز داشته باشد و جایز نیست معتکف خودش اقدام به خرید و فروش کند مگر در مواردی که در حال اعتکاف به آن‌ها نیاز دارد.
* ایا جایز است که معتکف کسی را برای خرید چه ضروری و چه غیر ضروری وکیل کند؟
ـ اگر برای خرید نیازمندی‌های هنگام اعتکاف باشد، اشکال ندارد، اما در غیر آن موارد، اگر وکیل کردن در هنگام اعتکاف باشد اشکال دارد.
* ایا اجاره و دیگر معاملات غیر از خرید و فروش در هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ بنا بر احتیاط واجب مانند خرید و فروش در هنگام اعتکاف سایر معاملات نیز جایز نیست.
* ایا جایز است دانشجویان معتکف درس‌های دانشگاهی خود را مرور کنند؟
ـ اشکال ندارد.
* ایا اجرای دیگر عقود و ایقاعات در هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ مانعی ندارد.
* اگر معتکف بعد از اعتکاف نیاز به کالایی داشته باشد ایا جایز است که در هنگام اعتکاف آن را تقاضا کند و گرفتن کالا بعد از اعتکاف باشد؟
ـ اگر باعث خارج شدن از مسجد نشود، صرف قرار گذاشتن بدون عقد خرید، اشکال ندارد.
* مورد ضروری که خرید و فروش در آن‌ها برای معتکف جایزاست، چیست؟
ـ مواردی که در هنگام اعتکاف برای خودش یا هزینه‌های خودش و نفقه‌ی خانواده‌اش به آن نیاز دارد.
عنوان مسجد جامع
* ایا اعتکاف در مسجدی غیر از مسجد جامع باطل است و ایا ممکن است هر محله‌ای مسجد جامعی غیر از مسجد جامع شهر یا روستا داشته باشد؟ مسجد جامع به چه مسجدی گفته می‌شود؟ ایا ممکن است که در شهر چند مسجد جامع باشد؟
ـ قبلاً گذشت که اعتکاف در هر مسجدی حتی غیر از مسجدهای چهارگانه تا هنگامی که بر آن مکان اسم مسجد صدق کند، جایز است، مشروط بر این که به قصد رجا باشد یعنی به امید این که مطلوب خداوند واقع شود و مختص به مسجد جامع نیست و ممکن است که یک شهر یا روستا چند مسجد جامع داشته باشد.
سئوال‌های عمومی
* اگر معتکف مثلاً یک ساعت از ابتدای روز، بعد از طلوع فجر، تاخیر کند، ایا این روز به عنوان روز اول اعتکاف حساب می‌شود، چه تاخیر عمدی باشد یا اضطراری؟
ـ گذشت که در اعتکاف باید از ابتدای روز اول شروع کند لذا روزی که ناقص مانده جزو اعتکاف محسوب نمی‌شود، هرچند که تاخیر از روی اضطرار باشد.
* ایا عدالت امام جماعت مسجد جامع در صحت اعتکاف شرط است؟ چرا؟
ـ عدالت امام جماعت مسجد در صحت اعتکاف شرط نیست.
* اگر قضای اعتکاف به علت بطلان واجب باشد و ده روز پایانی ماه رمضان تمام شود ایا جایز است که برای درک فضیلت، قضای اعتکاف را در ماه رمضان اینده به جای آورد یا این که باید فوراً قضا کند؟
ـ قضا در هر ماهی که خواست اشکال ندارد مگر این که نذر کرده باشد که در ماه خاصی اعتکاف کند.
* اگر خارج شدن از مسجد برای معتکف جایز باشد، برای مثال تشییع جنازه، حکم زیر سایه رفتن او چیست؟
ـ حکم آن قبلاً گذشت، به جواب سئوال 3 خارج شدن از مسجد رجوع شود.
* اگر معتکف مبتلا به مرضی شود که مجبور به افطار روزه است چه باید بکند وحکم اعتکاف او چیست؟
ـ اعتکاف بدون روزه صحیح نیست لذا با افطار روزه اعتکاف باطل می‌شود.
* اگر کسی بخواهد در خارج از شهر خود اعتکاف کند، برای مثال در مکه مکرمه و از ساکنین مکه نباشد و قصد ده روز هم نکند، ایا نذر کافی است و صیغه‌ی آن چیست؟ اگر نذر، صحیح است، ایا می‌تواند در خلال ماه رمضان نذر کند؟
ـ نذر روزه در سفر مانعی ندارد و با این نذر، روزه و اعتکافش صحیح است ولی احتیاط آن است که نذر، قبل از شروع مسافرت باشد و صیغه‌ی آن عبارت است از «لله علی ان اصوم فی سفری الی کذا».
* ایا گفت‌وگو در مورد چیزهای مباح، هنگام اعتکاف جایز است؟
ـ اشکال ندارد.
* در پایان از حضرتعالی تقاضان داریم که کلامی برای مؤمنان در مورد اعتکاف و نقش آن در تربیت فرد و آثار مثبت آن برای جامعه بیان کنید. با توجه به این که سخن مبارک شما در کتابچه‌هایی که هیأت اعتکاف آماده می‌کنند، منتشر خواهد شد.
ـ شابسته است که مؤمنان بدین نکته توجه داشته باشند که دایم و در همه‌ی حالات در محضر خداوند هستند، لذا هیچ‌یک از اوامر و نواهی الهی را عصیان نکنند. خداوند همه را به مرضات خود موفق بدارد.
ارسالی از دفتر مقام معظم رهبری
منبع : پایگاه حوزه
