اعتکاف در لغت به معنای حبس و توقف و رو کردن به چیزی است با تعظیم و تکریم؛ و در اصطلاح، به معنای توقف و ماندن سه روز و بیشتر از آن در مسجد جامع میباشد.
از امام صادق(علیه السلام) روایت است كه حضرت رسول اکرم( صلى الله علیه و آله) فرمود كه: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش كنید كه خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را "أصب" مىگویند زیرا كه رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته مىشود پس بسیار بگوئید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».
کلمه «رغائب» جمع «رغیبه» به معنای چیزی که مورد رغبت و میل است و نیز به معنای عطا و بخشش فراوان می باشد. بنابراین معنای اول «لیله الرغائب» یعنی شبی که میل و توجه به عبادت و بندگی در آن فراوان است و بندگان خوب و شایسته خداوند دراین شب تمایل زیادی به رفتن به درخانه خداوند و ارتباط و انس با معبود خویش دارند.
اولياء الله و اهل معرفت انتظار ورود اين ماه شريف را مي کشند تا در آن مناجات عظيم الشّأن شعبانيه را زمزمه نمايند هر چند که قرائت اين مناجات عزيز و عظيم در هر وقتي که حال و توجّه باشد، مناسب و مؤثّر است.
اسماعیلبن عبدالخالق روایت کرده است: نزد امام صادق(ع) بودم، ذکر روزه شعبان به میان آمد، حضرت فرمود: در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است، تا جایی که انسان مرتکب قتل حرام میشود، پس چنانچه شعبان را روزه بدارد، این روزه به او سود میرساند، و به خواست خداوند آمرزیده میشود!
نخستین شب جمعه ماه رجب، شب آرزوها نامیده شده، در شب آرزوها درهای رحمت الهی گشوده و برای بهرهمندی هر چه بهتر و بیشتر از این شب اعمالی برای آن ذکر شده است.
.«لیلة الرغائب» یعنی شبی که در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان است و انسانها با رو آوردن به درب پر مهر خداوندی و خاکساری در برابر عظمت حق، شایسته دریافت عطا و بخشش بی کرانه حضرت حق می گردند.