حكايتى در رزق‏

«حضرت موسى عليه السلام فقيرى را ديد كه از شدّت تهيدستى، برهنه روى ريگ هاى بيابان خوابيده است. چون نزديك او رفت؛ فقير گفت: اى موسى! دعا كن تا خداوند متعال رزق اندكى به من بدهد، از بى تابى، جانم به لب رسيده است.

موسى عليه السلام براى او دعا كرد و از آنجا (براى مناجات به كور طور) رفت. چند روز بعد موسى عليه السلام از همان مسير باز مى گشت، ديد همان فقير را دستگير كرده اند و جمعيّتى بسيار دورش گرد آمده بودند. موسى عليه السلام از مردم پرسيد چه اتفاقى افتاده است؟ مردم گفتند: تا به حال پولى نداشته تازگى مالى به دست آورده و شراب نوشيده و نعره مى كشد، نفس كش مى طلبد و شخصى را كشته است. اكنون او را دستگير كرده اند تا به عنوان قصاص، اعدام كنند.

خداوند در قرآن مى فرمايد:

وَ لَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْاْ فِى الْأَرْضِ»

و اگر خدا روزى را بر بندگانش وسعت دهد، در زمين سركشى و ستم كنند.

پس موسى به حكمت الهى اقرار كرد و از جسارت و خواهش خود طلب آمرزش و توبه نمود.» قرآن پيوند روشنى ميان مسائل معنوى و مادّى برقرار مى سازد و بازگشت به سوى خدا را مايه آبادانى و خرّمى و سرسبزى و گسترش نعمت ها مى داند.

اين حقيقت در بسيارى از آيات قرآن به چشم مى خورد از جمله در سوره نوح از زبان اين پيامبر بزرگ كه در برابر دعوتش روى مى گرداندند؛ آمده است:

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا* يُرْسِلِ السَّمَآءَ عَلَيْكُم مّدْرَارًا* وَ يُمْدِدْكُم بِأَمْوَ لٍ وَ بَنِينَ وَ يَجْعَل لَّكُمْ جَنتٍ وَ يَجْعَل لَّكُمْ أَنْهرًا»

پس [به آنان ] گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او همواره بسيار آمرزنده است.* تا بر شما از آسمان باران پى در پى و با بركت فرستد،* و شما را با اموال و فرزندان يارى كند، و برايتان باغ ها و نهرها قرار دهد، استغفار كه در آيه فوق به عنوان كليد گشايش رزق و روزى مطرح مى شود از پيوندهاى عميق معنوى حق با گسترش امور مادّى انسان است كه در متن جامعه همچون تار و پود پارچه به هم مى آميزد و ريشه و ساقه را با گل و ميوه ارتباط مى دهد. كدام جامعه با آلودگى به گناه، خيانت، نفاق و دزدى و ستم و تنبلى و مانند آنها، مى تواند آباد و پربركت باشد.

كدام جامعه با از دست دادن روح تعاون و همكارى، مى تواند زمين هاى خرّم و سرسبز و وضع اقتصادى مرفّهى داشته باشد.

كدام جامعه مردمش با آلودگى به انواع هوس ها و دام هاى شيطانى مى تواند نيرومند در برابر دشمنان ايستادگى كند.

آرى، هيچ مسأله قرآنى نيست مگر اينكه اثر مفيد و سازنده اى بر زندگى مادّى مردم دارد و هيچ اعتقاد و ايمان راسخى مؤثّر نيست مگر اينكه در ساختن يك جامعه آباد و آزاد و مستقلّ سهم به سزايى دارد.

اگر كتاب حق و دين به صورت يك سلسله آداب و تشريفات ظاهرى و خالى از محتوا در ميان انسان ها درآيد، تأثيرى در گسترش نظام حقوقى و اقتصادى اجتماع نخواهد داشت و آدميان از ارزش ها و بركات آسمانى محروم خواهند شد.

ممكن است ما بعضى از مراحل پيوند معنوى استغفار يا صدقه يا پرهيزكارى را با نزول بركات مادى و خوراك جسمى درست درك نكنيم ولى بدون شك آثار و فايده هاى آن را در صحنه هايى از زندگى خويش احساس خواهيم نمود.

اگر درخواست زياده بر نياز شخصى در رشد و شكوفايى اقتصاد و يا در امور فرهنگى و علمى جامعه يا دستگيرى از ضعيفان و مستمندان تأثيرگذار باشد؛ مطلوب نيكو و پسنديده است. امّا توفيق يافتن براى هر كسى امكان پذير نيست؛ زيرا چه بسا تلاش فردى يا گروهى براى چنين خدماتى، انسان را از عبادت و رضايت خداوند دور مى سازد. پس همان اندكى كه هميشه از حلال و پاكى به دست مى آورد او را كفايت كند.

امام حسن عسگرى عليه السلام مى فرمايد:

لايَشْغَلْكَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْرُوضٍ.

مبادا سرگرم شدن تو به روزى ضمانت شده، تو را از كار واجبى باز دارد.

زيرا برخى از انسان ها به خاطر نيّت خيرى كه دارند براى پايه گذارى سنتّى نيك يا صدقه جاريه اى بسيار كوشش مى كنند؛ امّا به اين نكته توجّه ندارند كه در اين ميان حقوق كسى ضايع شود و يا خود او بدهكار گردد و ديگران اسير آثار زيانبار زياده خواهى آنها شوند؛ پس به گناهى نابخشودنى گرفتار آيند.

 [ «13» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَوِّنْ بِالْقُرْآنِ عِنْدَ الْمَوْتِ عَلَى أَنْفُسِنَا كَرْبَ السِّيَاقِ وَ جَهْدَ الْأَنِينِ وَ تَرَادُفَ الْحَشَارِجِ إِذَا بَلَغَتِ النُّفُوسُ التَّرَاقِيَ وَ قِيلَ مَنْ رَاقٍ؟ وَ تَجَلَّى مَلَكُ الْمَوْتِ لِقَبْضِهَا مِنْ حُجُبِ الْغُيُوبِ وَ رَمَاهَا عَنْ قَوْسِ الْمَنَايَا بِأَسْهُمِ وَحْشَةِ الْفِرَاقِ وَ دَافَ لَهَا مِنْ ذُعَافِ الْمَوْتِ كَأْساً مَسْمُومَةَ الْمَذَاقِ وَ دَنَا مِنَّا إِلَى الْآخِرَةِ رَحِيلٌ وَ انْطِلَاقٌ وَ صَارَتِ الْأَعْمَالُ قَلَائِدَ فِي الْأَعْنَاقِ وَ كَانَتِ الْقُبُورُ هِيَ الْمَأْوَى إِلَى مِيقَاتِ يَوْمِ التَّلَاقِ ]

خدايا! بر محمد و آلش درود فرست و هنگام مرگ به سبب قرآن، سختى جان دادن، دشوارى ناله كردن، و به شماره افتادن نفس را، آن هم وقتى كه جان ها به گلو رسند، و گفته شود: چه كسى معالجه گر است؟! بر ما آسان فرما. آرى، آسان فرما به خصوص هنگامى كه فرشته مرگ، براى گرفتن جان از پرده هاى غيب آشكار شود، و تيرهاى وحشتناك فراق را از كمان اجل به سوى روح پرتاب كند، و از زهر كشنده مرگ، شربتى مسموم براى جان آماده نمايد، و كوچ كردن و حركت ما از دنيا به آخرت نزديك شود، و عمل ها و كردارها، گردن بندهايى بر گردن گردد، و قبرها، تا روز ديدار و ملاقات آرامگاه باشد.