طبیبان معالج

صلاح مریض در عمل و تدبیر طبیب است

زمانى که براى اهل گناه ثابت شد ، گناه مساله اى ذاتى نیست ، بلکه همانند بیماریهایى که بر اثر یک سلسله علل عارض بدن مى شود ، نوعى از بیمارى است 1 ـ عن ابی عبد الله (علیه السلام) قال : قلت له : قوم یعملون بالمعاصی و یقولون نرجو فلا یزالون کذلک حتى یاتیهم الموت . فقال : هولاء قوم یترجحون فی الامانی کذبوا لیسوا براجین ان من رجا شیئا طلبه و من خاف من شیء هرب م .که به دنبال امورى عارض بر قلب و نفس و ظاهر و باطن انسان مى گردد ، و چنانکه بیماریهاى بدن با مراجعه به طبیب و گرفتن نسخه و خوردن دارو قابل علاج است ، براى بیماریهاى معنوى هم طبیبان معالجى هست که با مراجعه به آنان ، و معرفت به دستوراتشان و عمل کردن به آن دستورات ، بیمارى از قلب و روح و اعضا و جوارح ریشه کن مى شود ، هر چند زیاد و سنگین و مزمن شده باشد ! طبیب این نوع از بیماریها ، خداوند مهربان و انبیا و امامان و علماى ربّانى هستند .نسخه ى حق براى علاج گناه گنهکار قرآن و نسخه ى انبیا و امامان و علماى ربّانى ، گفتار حکیمانه و نصایح مشفقانه و مواعظ دلسوزانه ى آنهاست .رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) در گفتارى خطاب به اهل گناه مى فرمایند:ایُّهَا النَّاسُ اَنْتُم کَالمَرْضَى ، وَرَبُّ العَالَمِینَ کَالطَّبِیبِ ، فَصَلاحُ المَرضَى فِیمَا یَعْمَلُهُ الطَّبیبُ وَیُدَبِّرُهُ لاَ فِیمَا یَشْتَهِیهِ المَریضُ وَیَقْتَرِحُهُ. شما اى اهل گناه ! همچون بیماران هستید و پروردگار عالمیان چون طبیب است ، صلاح مریض در عمل و تدبیر طبیب است ، نه در اشتهاى بیمار و خواسته هاى او .از انبیا و امامان و عالمان ربّانى ، در معارف الهیه و در روایات و احادیث نورانیه نیز تعبیر به طبیب شده .بیمار گناه باید براى علاج بیماریش به این طبیبان مشفق مراجعه نماید ، و به خواسته هاى آنان تسلیم شود ، و به بازگشت سلامت خود امیدوار باشد ، که راه تحقق توبه جز این نیست .در این قسمت لازم است به بخشى از دستورات این طبیبان معنوى اشاره شود ، باشد که گنهکارى آن را مطالعه کند یا از زبان اهل مطالعه بشنود و به درمان درد برخیزد .

قُلْ اِن کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللّهُ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.

بگو اگر خدا را دوست دارید ، از من پیروى کنید ، که خدا شما را دوست بدارد و گناهان شما را بیامرزد ، و خداوند آمرزنده ى مهربان است .

یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِن تَتَّقُوا اللّهَ یَجْعَل لَکُمْ فُرْقَاناً وَیُکَفِّرْ عَنکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ. ای کسانى که ایمان آورده اید ! اگر خدا را در تمام امور زندگى پروا کنید ، خداوند به شما دیده ى بصیرت دهد تا بتوانید بین حق و باطل تمیز دهید ، و گناهان شما را بپوشاند و شما را بیامرزد که خداوند صاحب فضل عظیم است .

یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَقُولُوا قَوْلاً سَدِیداً یُصْلِحْ لَکُمْ اَعْمَالَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ ذُ نُوبَکُمْ وَمَن یُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِیماً. اى مردمى که ایمان آورده اید ! تقواى الهى را مراعات کنید ، و سخن به صواب و حق گویید ، خداوند اعمال شما را اصلاح مى کند و گناهان شما را مى بخشد ، و کسى که خدا و رسولش را اطاعت کند به سعادت عظیم دست یافته است .

یَا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا هَلْ اَدُلُّکُمْ عَلَى تِجَارَه تُنجِیکُم مِنْ عَذَاب اَلِیم .تُوْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بَاَمْوَالِکُمْ وَاَنفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ اِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ * یَغْفِرْ لَکُمْ ذُ نُوبَکُمْ وَیُدْخِلْکُمْ جَنَّات تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الاَنْهَارُ وَمَسَاکِنَ طَیِّبَهً فِى جَنَّاتِ عَدْن ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ . اى کسانى که ایمان آورده اید ! آیا شما را به تجارتى دلالت کنم که شما را از عذاب دردناک نجات مى دهد ؟ به خدا و رسولش ایمان آورید ، و با مال و جان در راه خدا بکوشید ، این تجارت براى شما بهتر از هر تجارتى است اگر بدانید ، با این تجارت خداوند گناهان شما را مى بخشد و وارد بهشت هایى مى کند که زیر درختانش نهرها جاریست ، و در باغهاى عدن منازل پاکیزه به شما عنایت مى کند ، این همان سعادت بزرگ است .

اِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ .

اگر براى خدا به بندگان نیازمند او قرض نیکو دهید ، خداوند آن را براى شما چند برابر مى نماید و گناهان شما را مى بخشد که خداوند پاداش دهنده و بردبار است .

وَالَّذِینَ عَمِلُوا السَّیِّئَاتِ ثُمَّ تَابُوا مِن بَعْدِهَا وَآمَنُوا اِنَّ رَبَّکَ مِن بَعْدِهَا لَغَفُورٌ رَحِیمٌ.

آنان که مرتکب گناه شدند و پس از آن همه آلودگى ، به خدا بازگشته و ایمان آوردند ، همانا خداوند تو ، پس از توبه و ایمان آنان ، بخشنده و مهربان است .

فَاِن تَابُوا وَاَقَامُوا الْصَّلاَهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ فَخَلُّوا سَبِیلَهُمْ اِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ

اگر اهل شرک دل از اعتقاد غلط خود برداشتند و رجوع به حق کردند و نماز برپا نمودند ، و زکات پرداخت کردند ، از آنان دست بردارید همانا خداوند آمرزنده ى مهربان است .

وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صَالِحاً وَآخَرَ سَیِّئاً عَسَى اللّهُ اَن یَتُوبَ عَلَیْهِمْ اِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ. و گروه دیگرى به گناهانشان اعتراف کردند ، و اعمال خوب و بد را به هم درآمیختند ، امید است خداوند توبه ى آنان را قبول کند ، همانا خداوند آمرزنده ى مهربان است .از آیات شریفه اى که در سطور قبل گذشت ، استفاده مى شود اگر گنهکار بخواهد به عرصه گاه نورانى مغفرت و رحمت حق برسد ، و توبه ى او قبول درگاه خداوند شود ، و پرونده ى سیاه و ظلمانى اش به سپیدى معنوى و نور تبدیل گردد ، و از عذاب دردناک قیامت برهد باید این امور ملکوتى را که در نسخه ى شفابخش حق ، یعنى قرآن مجید آمده رعایت کند :1 ـ اقتدا به روش و منش پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم)

2 ـ رعایت تقوا و خود نگهدارى از گناه

3 ـ گفتن به حق و صواب ، به وقت سخن گفتن

4 ـ اطاعت از خداوند

5 ـ اطاعت از رسول (صلى الله علیه وآله وسلم)

6 ـ ایمان به خدا

7 ـ ایمان به رسول (صلى الله علیه وآله وسلم)

8 ـ جهاد و کوشش در راه خدا با مال و ثروت

9 ـ کوشیدن در طریق حق با جان

10 ـ پرداخت قرض الحسنه به نیازمندان

11 ـ قطع رابطه با گناه و بازگشت به خداوند

12 ـ دست برداشتن از اعتقادات غلط و باطل

13 ـ برپا داشتن نماز

14 ـ پرداخت زکات

15 ـ اعتراف و اقرار به گناه در پیشگاه حضرت محبوب .

جَاءَ رَجُلٌ اِلَى النَّبِىِّ (صلى الله علیه وآله وسلم) فَقالَ : یَا رَسُولَ اللهِ ! مَا عَمَلُ اَهْلِ الجَنَّهِ ؟ فَقالَ : الصِّدْقُ ، اِذَا صَدَقَ العَبْدُ بَرَّ ، وَاِذَا بَرَّ آمَنَ وَاِذَا آمَنَ دَخَلَ الجَنَّهُ . فَقَالَ : یَا رَسُولَ اللهِ ! مَا عَمَلُ اَهْلِ النَّارِ ؟ قَالَ : الکِذْبُ ، اِذَا کَذِبَ العَبْدُ فَجَرَ وَاِذَا فَجَرَ کَفَرَ وَاِذَا کَفَرَ دَخَلَ النّار.مردى به محضر رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) آمد ، عرضه داشت : اى رسول خدا ! عمل اهل بهشت چیست ؟ فرمودند : راستى ، زمانى که بنده ى خدا راست بگوید نیکى نموده ، و چون نیکى کرده ایمنى یافته ، و چون ایمنى یافته وارد بهشت مى شود . عرضه داشت : اى رسول خدا ! عمل اهل جهنم چیست ؟ فرمودند : دروغ ، زمانى که عبد دروغ بگوید گناه نموده ، و چون مرتکب گناه شده ، به ناسپاسى و حق پوشى دچار شده و زمانى که اینگونه آلوده شده وارد جهنم مى شود .یکى از همسران پیامبر مى گوید : از رسول الهى پرسیدم :

بِمَ یُعْرَفُ المُوْمِنُ ؟ قالَ : بِوَقارِهِ وَلینِ کَلامِهِ وَصِدْقِ حَدِیثِهِ) .

مومن با چه برنامه اى شناخته مى شود ؟ فرمودند : با متین بودن و نرمى کلام و راستى در گفتار .داوود پیامبر به بنى اسراییل گفت :

اِجْتَمِعُوا ، فَاِنّى اُرِیدُ اَنْ اَقُومَ فیکُم بِکَلِمَتَیْن : فَاجْتَمَعُوا عَلَى بابِهِ فَخَرَجَ عَلَیْهِم فَقالَ : یَا بَنِى اِسْرَائِیلَ ! لاَ یَدْخُلْ اَجْوافَکُم اِلاّ طَیِّبٌ وَلاَ یَخْرُجُ مِنْ اَفْواهِکُمْ اِلاّ طَیِّبٌ.

جمع شوید ، مى خواهم دو کلمه به شما بگویم ، مردم کنار خانه ى داوود اجتماع کردند ، داوود در برابر آنان قرار گرفت و گفت : اى بنى اسراییل ! جز حلال و پاک نخورید ، و جز صواب و حق مگویید .جابر مى گوید : شنیدم رسول خدا به کعب بن عجره فرمودند :

لاَ یَدْخُلُ الجَنَّهَ مَنْ نَبَتَ لَحْمُهُ مِنَ السُّحْتِ ، اَلنَّارُ اَوْلى بِهِ.کسى که گوشتش از مال حرام روییده شده وارد بهشت نمى شود ، آتش به او سزاوارتر است !

از امیرالمومنین (علیه السلام) روایت شده :

مَنْ نَقَلَهُ اللهُ مِنْ ذُلِّ المَعاصى اِلى عِزِّ التَّقْوى اَغْنَاهُ بِلاَ مال وَاَعَزَّهُ بِلاَ عَشیرَه وَآنَسَهُ بِلاَ اَنیس آن کس که خداوند او را از ذلت معاصى به عزت تقوا انتقال دهد ، بدون مال بى نیازش نموده ، و بدون قوم و قبیله عزتش داده ، و بدون انیس به او انس داده .

عَن اَمیرِالمُومِنینَ (علیه السلام) : اَلدُّنیَا دَارُ مَمَرّ ، وَالنّاسُ فِیها رَجُلانِ : رَجُلٌ بَاعَ نَفْسَهُ فَاَوْبَقَها ، وَرَجُلِ ابْتَاعَ نَفْسَهُ فَاَعْتَقَها. امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند : دنیا گذرگاه است و مردم در آن دو مردند : مردى که خود را به دنیا فروخت بنابراین خود را نابود کرد ، و مردى که خود را از دنیا خرید ، بر این اساس وجودش را آزاد نمود .روایت شده مردى به محضر حضرت حسین (علیه السلام) شرفیاب شد و عرض کرد : مردى گنهکارم و در برابر گناه صبر و طاقت ندارم ، مرا موعظه کن . حضرت به او فرمودند : پنج چیز را انجام بده ، بعد از آن هر گناهى را خواستى مرتکب شو . اول : رزق خدا را نخور ، هر گناهى را انجام ده . دوم : از ولایت خدا خارج شو ، سپس هر گناهى را خواستى بیاور . سوم : جایى را بطلب که خداوند تو را نبیند ، آنگاه گناه کن . چهارم : وقتى ملک موت براى گرفتن جانت آمد او را از خود دفع کن ، سپس گناه انجام بده . پنجم : زمانى که مالک دوزخ تو را وارد دوزخ کرد تو وارد آتش مشو ، سپس هر معصیتى را خواستى انجام ده!!

قَالَ عَلِىُّ بْنُ الحُسینِ (علیه السلام) : اِنَّ المَعْرِفَهَ وَکَمالَ دِینِ المُسْلِمِ تَرْکُهُ الکَلامَ فِیمَا لاَ

1 2 ـ روی ان الحسین بن علی (علیه السلام) جاءه رجل و قال : انا رجل عاص و لا اصبر عن المعصیه فعظنی بموعظه . فقال (علیه السلام) : افعل خمسه اشیاء واذنب ما شئت فاول ذلک لا تاکل رزق الله واذنب ما شئت والثانی اخرج من ولایه الله واذنب ما شئت والثالث اطلب موضعا لا یراک الله واذنب ما شئت والرابع اذا جاء ملک الموت لیقبض روحک فادفعه عن نفسک واذنب ما شئت والخامس اذا ادخلک مالک فی النار فلا تدخل فی النار و اذنب ما شئت .

یُعْنِیهِ ، وَقِلَّهُ مِرائِهِ وَحِلْمُهُ وَصَبْرُهُ وَحُسْنُ خُلْقِهِ.

حضرت على بن الحسین (علیه السلام) فرمودند : همانا معرفت و کمال دین مسلمان در این امور است : ترک سخن در امور بى فایده ، کمى نزاع و جدال ، بردبارى ، خویشتن دارى و خوش اخلاقى .عَنِ البَاقِرِ (علیه السلام) : مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَکى عَمَلُهُ وَمَنْ حَسُنَتْ نِیَّتُهُ زِیدَ فِى رِزْقِهِ وَمَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِاَهْلِهِ زِیدَ فِى عُمْرِهِ) . امام باقر (علیه السلام) فرمودند : کسى که زبانش زبان راستى باشد کردارش پاک شود ، و هرکس نیتش نیت نیکو باشد روزیش زیاد گردد ، و کسى که نیکى اش به خانواده اش خوب باشد عمرش طولانى گردد .عَن اَبِى عَبْدِالله (علیه السلام) : اَوْرَعُ النَّاسِ مَن وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَهِ ، اَعْبَدُ النَّاسِ مَن اَقَامَ الفَرَائِضَ ، اَزْهَدُ النَّاسِ مَن تَرَکَ الحَرَامَ ، اَشَدُّ النَّاسِ اجْتِهاداً مَنْ تَرَکَ الذُّنُوبَ. امام صادق (علیه السلام) فرمودند : پاکدامن ترین مردم کسى است که خود را از شبهه نگاه دارد . بنده ترین مردم کسى است که واجبات را به جاى آورد . زاهدترین مردم کسى است که حرام را ترک نماید . کوشاترین مردم کسى است که گناهان را رها کند .امام هفتم (علیه السلام) به هشام بن حکم فرمودند  رَحِمَ اللهُ مَنِ اسْتَحْیى مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَیاءِ فَحَفِظَ الرَّاْسَ وَمَا حَوى وَالبَطْنَ وَمَا وَعى وَذَکَرَ المَوْتَ وَالْبِلى وَعَلِمَ اَنَّ الجَنَّهَ مَحْفُوفَهٌ بِالمَکَارِهِ وَالنَّارَ مَحْفُوفَهٌ بِالشَّهَوَاتِ . خداوند رحمت کند کسى که از خداوند آن گونه که سزاوار است شرم کند ، پس سر و چشم و گوش و زبان را از گناه ، و شکم را از خوراکى و آشامیدنى حرام حفظ نماید ، مرگ و پوسیدن بدن را در قبر به یاد آورد ، و بداند که بهشت پیچیده به رنج تکالیف و جهنم پیچیده به لذت شهوات است .در زمینه ى این امور سعادت بخش و حافظ انسان از هلاکت و شقاوت ، مسایل بسیار مهمى از انبیا و امامان در معتبرترین و مفصل ترین کتب روایت شده ، که آنچه در قسمتهاى گذشته خواندید ، نمونه اى اندک از آن دریاى بیکران پرگوهر است . از اهل دل نیز مواعظ و حکمى نقل شده که مجموعه ى آنها براى انسان نسخه اى درمان کننده ، و راهى به سوى سلامت و درستى ، و طریقى براى نجات از آلودگیها و گناهان است که نمونه اى از آن حکمت ها را در سطور زیر مى خوانید :بیدارى فرموده : چهار چیز را در چهار چیز طلب کردیم ولى راهش را اشتباه کردیم ، دیدیم در چهار چیز دیگر است : بى نیازى را در ثروت و مال طلبیدیم ، در قناعت یافتیم ; مقام را در حسب طالب شدیم ، در تقوا پیدا کردیم ; راحتى را در زیادى مال خواستیم ، در کمى مال دیدیم ; نعمت را در لباس و خوراک و رسیدن به لذتها طلب کردیم ، ولى در سلامت بدن یافتیم در وصایاى لقمان به فرزندش آمده : فردا که در پیشگاه خداوند قرار گرفتى از چهار چیز سوال مى شوى : جوانى ات را در چه چیز کهنه کردى ، و عمرت را در چه برنامه اى تمام کردى ، و ثروتت را از کجا به دست آوردى ، و مال به دست آورده را کجا خرج کردى ؟ براى خداوند جواب آماده کن.اهل حالى مى گوید : دانشمندان بر چهار کلمه اتفاق کرده اند ، و من آنها را از چهار کتاب انتخاب کرده ام :تورات : کسى که قناعت کرد ، سیر شد . زبور : آن کس که سکوت کرد به سلامت رسید . انجیل : هرکس از امور غیر حق و مردم ناباب کناره جست نجات یافت . قرآن : هرکس به پناه خدا رود ، به راه مستقیم هدایت شود .سلیمان على به حمید طویل گفت : مرا موعظه کن . حمید گفت : اگر در جاى خلوت خدا را معصیت کنى و بدانى خداوند تو را مى بیند ، بر کار بسیار بزرگى جرات کرده اى ، و اگر گمان برى تو را نمى بیند کافر شدى.در قطعه اى پرقیمت آمده ، جبرییل گفت : اى محمد ! اگر عبادت ما در روى زمین بود ، سه برنامه انجام مى دادیم :نوشاندن آب به مسلمانان ، کمک به دارندگان زن و بچه ، پوشاندن گناهان مردم .بزرگى فرموده : خداوندا ! بزرگترین طاعت در قلبم امید به توست ، و شیرین ترین سخن در زبانم ثناى توست ، و محبوبترین ساعت نزد من وقت لقاى توست .اهل حالى فرموده : ابلیس ملعون به پنج برنامه بدبخت شد : به گناه اقرار نکرد ، از گناه پشیمان نشد ، خود را سرزنش ننمود ، عزم توبه نکرد و از رحمت خداوند مایوس شد ; و آدم (علیه السلام) به پنچ چیز سعادتمند شد : به گناهش اقرار کرد ، بر معصیتش پشیمان شد ، خود را سرزنش نمود ، در توبه شتاب کرد و از رحمت حق ناامید نشد .یحیى بن معاذ گفت : پرخور ، قدرت و قوتش زیاد مى شود و هرکس قدرتش زیاد شود ، شهوتش اضافه مى شود و هرکس شهوتش زیاد شود ، گناهش فراوان مى گردد و هرکس گناهش فراوان شود ، سنگدل مى گردد و هرکس سنگدل شود ، در آفات دنیا و زر و زیورش غرق مى گردد.درباره ى صفات اولیا گفته شده : اینان را سه خصلت است : اول : سکوت و حفظ زبان است که درِ نجات مى باشد . دوم : خالى بودن شکم است که آن کلید خیرات است . سوم : به زحمت انداختن نفس در عبادات و روزه ى روز و عبادت شب است .بدون شک هر گنهکارى اگر به نسخه ى شفابخش حق ، و پیامبر و امام معصوم ، و عالم ربانى عمل کند ، گناهش بخشیده و روح بیمارش درمان مى شود .گنهکار باید به این حقیقت توجه کند که بعثت انبیا ، و امامت امامان ، و علم و حکمت عالمان براى این بوده که بیماریهاى فکرى و روحى و اخلاقى و عملى انسانها معالجه شود ، بنابراین معنا ندارد گنهکار به منزل ناامیدى بنشیند ، و قلب خود را آلوده به یاس کند و گناهش را ادامه دهد ، و بر شقاوت و بدبختى اش بیفزاید ، بلکه بر او واجب است با توجه به تعالیم حق و دستورات انبیا و ائمه و بخصوص با نظر به رحمت واسعه ى حق و توبه پذیرى خداوند ، و لطف و مغفرت حضرت محبوب ، اقدام به توبه نماید