دختری در کربلا

در ایام عزای حسینی، سوالات و شبهاتی پیرامون اشخاص و وقایع مطرح می شود که هر کدام محلی برای بررسی می طلبد. از جمله این مسایل، وجود دختری خردسال بنام «رقیه» در واقعه کربلاست که گاه مورد تردید قرار می گیرد.

این نوشتار به مناسبت فرا رسیدن 5 صفرسالروز شهادت دردانه سیدالشهداء(ع) ، حضرت رقیه(س) تقدیم دوستداران اهل بیت(ع) میگردد، شخصیتی که در عین طفولیت، خود حماسه سازی بزرگ بود.  

حضرت رقیه(س) کوچکترین دختر امام حسین(ع) است که درباره اینکه از کدام همسر آن حضرت متولد شده است بحث هایی مطرح است. غالبا چنین مطرح میشود که مادر ایشان، شهربانو دختر پادشاه ایران بوده که در واقعه شکست امپراطور ایران در برابر سپاه اسلام - در زمان خلیفه دوم - همراه اسیران ایرانی به مدینه آورده شد و طی جریاناتی به عقد سید الشهداء(ع) در آمد و حضرت رقیه(س) از این زن فاضله متولد شد. مشروح این داستان در برخی کتب چون ناسخ التواریخ(1) آمده است . اما برخی محققین چون استاد انصاریان این قضیه را با توجه به اینکه داستان پیروزی سپاه اسلام بر ایرانیان در زمان خلیفه دوم بوده و تناسبی بین سن امام حسین(ع) و دختر پادشاه ایران نمی توان تصور کرد، این انتساب را بعید میدانند.

طبق برخی دیگر از نقل ها مادر حضرت رقیه(س) ام اسحاق همسر امام حسن(ع) است که زنی صاحب فضیلت  بوده و طبق وصیت امام حسن(ع) پس از شهادتشان به عقد امام حسین(ع) در آمدند.(2)

شبهه در وجود حضرت رقیه(س)

گاهی درمورد وجود حضرت رقیه (س) شبهات و تردیدهایی مطرح می شود که نام ایشان در اکثر کتب نیامده و یا نامهای مشترک و مشابهی در آنها به چشم می خورد که با توجه به آن نمی توان به طور حتم بر وجود دختری به این نام اطمینان داشت. در پاسخ باید گفت:

عدم ذکر نام «رقیه» در برخی منابع تاریخی نمی تواند دلیل بر خرافه بودن این شخصیت باشد؛ چرا که وجود نامهای اشتهاری(کنیه و لقب) در کنار نام اصلی افراد از رسومات رایج عرب است و همان گونه که عده ای معتقدند، حضرت رقیه(س) همان فاطمه صغری است که نامش در بسیاری از تواریخ ذکر شده است. علاوه بر اینکه بر نام «رقیه» در کتاب شریف لهوف سید بن طاووس و نیز سایر کتب تصریح شده است. مرحوم شیخ علی فلسفی در کتاب « حضرت رقیه (س)» می گوید در بیش از بیست کتاب، نام ایشان را رقیه دیده است.

در کتاب معالی السبطین حائری آمده است : « کانت للحسین(ع) بنت صغیره ....تسمی رقیه و کان لها ثلاث سنین»(3).

تعبیر« تسمی رقیه» نشان دهنده این مطلب است که «رقیه» نام اصلی ایشان نبوده بلکه به این اسم معروف بوده است.

ابن ابی مخنف نیز در مقتل الحسین درباره وداع حسین بن علی(ع) می نویسد : « ثم نادی یا ام کلثوم و یا زینب و یا سکینه و یا رقیه و یا عاتکه و یا صفیه...»(4).

در کتاب احقاق الحق نیز آمده است:« ثم نادی یا ام کلثوم یا سکینه یا رقیه یا عاتکه یا زینب یا اهل بیتی علیکن منی السلام...»(5)

خرابه ای به شرافت رسیده تا ملکوت

از محکم ترین دلایل وجودی حضرت رقیه (س)، وجود بارگاه ملکوتی آن نازدانه سیدالشهداء(ع) در شهر شام(در کشور سوریه) است که به گفته بزرگان و اهل معرفت ، نمی تواند ساختگی و دروغ باشد. ممکن نیست خداوند به یک خرافه، این همه جلالت و عظمت و کرامت عنایت کند.  

عبدالوهاب بن احمد شافعی مصری معروف به شعرانی در کتاب «المنن» می نویسد: « نزدیک مسجد جامع دمشق، بقعه و مرقدی است که به مرقد رقیه بنت الحسین معروف است. به روی سنگی که در درگاه آن واقع است چنین نوشته شده است:« هذا البیت بقعه شرفت بآل النبی(ص) و بنت الحسین الشهید رقیه(س)»(6).

در کتاب منتخب التواریخ نیز آمده است که مزاری که در خرابه شام است منسوب به مزار رقیه بنت الحسین است.

از دیگر وقایعی که دلیلی محکم بر صحت استناد این مزار شریف به حضرت رقیه (س) است داستان آب گرفتگی مزار مطهر ایشان در حدود سال 1280 هجری است که طی آن سید بزرگواری بنام سید ابراهیم دمشقی از نوادگان سید مرتضی علم الهدی از جانب حضرت، ماموریت پیدا میکند تا آب گرفتگی قبر مطهر را چاره کند و ایشان نیز بعد از صلاح اندیشی با بزرگان و اهل علم به این امر مبادرت می کند و با بدن  و کفن سالم حضرت مواجه می شود که در میان آب است . پس از آن قبر مطهر را تعمیر و مرمت می کنند.

نتیجه سخن آنکه وجود حضرت رقیه (س) را نمی توان انکار کرد و آنچه پیرامون آن حضرت مطرح می شود نباید به راهی برای خدشه دار شدن منزلت آن حضرت در میان ارادتمندان اهل بیت(ع) تبدیل شود. در هر صورت به کراماتی که از آن حضرت در طول سالیان متوالی متوجه شیعیان شده است را نمی توان به چشم بی توجهی نگریست.

1 – ناسخ التواریخ : 4/236-237.

2 – کشف الغمه : 2/216.  

3 – معالی السبطین : 2 / 161، 170.

4 – مقتل الحسین : 84.

5- احقاق الحق: 11/633.

6 – کتاب المنن: باب دهم.