دعا برای چیزهای ناشدنی و ناروا

برخی افراد به هنگام دعا و درخواست از خداوند آنقدر اصرار و پافشاری می نمایند و آنقدر برآورده شدن خواسته هایشان را نیک و خوب می دانند که گویی از خیر و شر امور آگاهند و مصلحت کارها را میدانند.
بالا بردن دست نیاز بسوی خالق بی نیاز پلی است که به موجب آن انسانها با پروردگار بلند مرتبه شان ارتباط یافته و خود را به او وصل می نمایند. در متون دینی شرایطی برای استجابت و پذیرش دعا ذکر شده است. علاوه بر شرایط و آدابی که برای استجابت دعا شمرده شده لازم است تا از انجام کارهایی دوری شود. کارهایی که اجتناب از انجام آنها نشانگر ادب حضور در پیشگاه باری تعالی و آگاهی از چگونگی در خواست از خداوند است. آشنایی با این نکات و بکارگیری آنها همچون چارچوبی ست که حاصل بهره مندی از آن، آموختن شیوه ی صحیح درخواست از خداوند یکتاست. بکارگیری شیوه صحیح درخواست از خداوند در کنار دیگر مولفه های لازم برای یک درخواست صحیح و نیکو، تحقق استجابت را نزدیکتر می کند. اما آن اموری که پیشوایان دین در هنگام دعا از آنها برحذر داشته اند عبارتند از:

نه تنها درخواست ناشدنی از خداوند سزاوار نیست بلکه دعا برای امور و کارهای ناروا نیز شایسته نیست. اموری که خداوند متعال آنها را قبیح و ناروا می داند باید از انجامش دوری کرد؛ چه رسد به آنکه فرد؛ آنچه از سوی خداوند زشت و نادرست خوانده می شود را از او مسئلت نماید.

1. دعا برای چیزهای ناشدنی و ناروا:
جهان مادی و زندگی دنیایی قوانین و قواعدی دارد که به سبب آنها نظم و اصولی در دنیا حاکم می گردد. توجه به این چهارچوب ها موجب می گردد تا شخص از درخواستهای غیر منطقی و ناسازگار با قوانین خلقت دوری گزیند. بی شک قادر یکتا خواسته هایی که سبب برهم زدن قواعد خلقتش می شود را مستجاب نمی نماید. بی توجهی به این نکته و بیان درخواست هایی نامناسب از خداوند، حاصلی جز شک و یاس نسبت به خداوند و رحمت بی کرانش؛ برای شخص به ارمغان نمی آورد. مانند فرد مجرمی که قرار است صبح فردا مجازات عمل خطایش را ببیند و او دست دعا به درگاه احدیت بلند می نماید و از خداوند می خواهد تا شب هیچگاه به صبح تبدیل نشود و این چیزی نیست جز درخواستی ناشدنی که خداوند هیچگاه آن را مستجاب نمی نماید. در این هنگام؛ وقتی شب سپری می شود و صبح فرا میرسد شخص ناراحت و غمگین از وقوع صبح، کفر گویی می نماید و از ایمانش می کاهد. از اینروست که معصومین (علیهم السلام) بندگان را از درخواستهای ناشدنی برحذر داشته و فرموده اند: «وَ قَالَ أَمِیر الْمؤْمِنِینَ علیبه السلام یَا صَاحِبَ الدّعَاءِ لَا تَسْأَلْ مَا لَا یَكون وَ لَایَحِل؛ (الخصال، ابن بابویه، محمد بن علی، ج2، ص635) ای کسی که دعا می کنی، آنچه را ناشدنی و نارواست از خدا مخواه».
از سویی دیگر؛ نه تنها درخواست ناشدنی از خداوند سزاوار نیست بلکه دعا برای امور و کارهای ناروا نیز شایسته نیست. اموری که خداوند متعال آنها را قبیح و ناروا می داند باید از انجامش دوری کرد؛ چه رسد به آنکه فرد؛ آنچه از سوی خداوند زشت و نادرست خوانده می شود را از او مسئلت نماید.
امام صادق (علیه السلام) در این خصوص می فرمایند: «عن عبد الرحمن بن أبی نجران قال سألت أبا عبد الله علیه السلام عن قول الله «وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّه بِهِ بَعْضَكمْ عَلى بَعْضٍ » قال: لا یتمنى الرجل امرأة الرجل و لا ابنته و لكن یتمنى مثلهما؛ (تفسیر عیاشی، عیاشی، محمد بن مسعود، ج1، ص239، ح115) امام صادق (علیه السلام) در پاسخ به این آیه « آن چیزهایی را که خدا بعضی از شما را به آنها بر بعضی دیگر برتری داده است، آرزو مکنید» فرمود: نباید انسان آرزوی زن و دختر کسی را بکند، بلکه باید مانند آنها را آرزو کند».
غالبا افراد؛ هرگاه حاجتی را از خداوند یکتا مسئلت می نمایند بدنبال آنند تا سریعا پاسخ پرودگار و استجابت دعایشان را ببینند. اما اگر پس از سپری شدن مدتی نه چندان طولانی اثری از برآورده شدن دعاهایشان نبینند؛ نومیدانه دست از نیازخواهی به سوی پروردگار می کشند و دعاکردن را رها می نمایند .

2. شتاب داشتن
نکته ی دیگری که معصومین (علیه السلام) در دعا، از آن برحذر داشته اند؛ عجله و شتابزدگی در استجابت دعاست. غالبا افراد؛ هرگاه حاجتی را از خداوند یکتا مسئلت می نمایند بدنبال آنند تا سریعا پاسخ پرودگار و استجابت دعایشان را ببینند. اما اگر پس از سپری شدن مدتی نه چندان طولانی اثری از برآورده شدن دعاهایشان نبینند؛ نومیدانه دست از نیازخواهی به سوی پروردگار می کشند و دعاکردن را رها می نمایند در حالیکه پیشوایان دین این عمل را نادرست می دانند و افراد را به ترغیب و تشویق در دعایشان می خوانند. « أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: لَا یَزَال الْمؤْمِن بِخَیْرٍ وَ رَجَاءٍ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ فَیَقْنَطَ وَ یَتْركَ الدّعَاءَ قلْت لَه كَیْفَ یَسْتَعْجِل قَالَ یَقول قَدْ دَعَوْت منْذ كَذَا وَ كَذَا وَ مَا أَرَى الْإِجَابَة؛ (کافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ج2، ص490، ح8) مومن پیوسته در خیر و امیدواری و رحمت خداست مادامی که عجله نشان ندهد و نومیدانه دست از دعا نکشد. راوی گوید عرض کردم: چگونه عجله نشان می دهد؟ فرمود: می گوید: مدتهاست دعا می کنم و اجابتی نمی بینم».

3. صلاح کار خود را به خدا نیاموزد
برخی افراد به هنگام دعا و درخواست از خداوند آنقدر اصرار و پافشاری می نمایند و آنقدر برآورده شدن خواسته هایشان را نیک و خوب می دانند که گویی از خیر و شر امور آگاهند و مصلحت کارها را میدانند. این در حالی است که بسیاری از اوقات خواسته های بندگان هر چند به ظاهر به نفع آنهاست اما نهایتا درخواست هایشان ضرری بدنبال دارد و خداوند که به تمامی امور آگاه است از آنجا که به اسرار عالم واقف است و صلاح بندگانش را می خواهد خواسته ای که به ضرر آنهاست اجابت نمی نماید. در واقع لازم است بندگان با عنایت به این مطلب درخواست هایشان را به سوی خداوند برند و از اینکه بگونه ای رفتار نمایند که گویی ایشانند که صلاح امور را میدانند نه نعوذ بالله خداوند یکتا برحذر باشند.
در روایتی زیبا از امیرالمومنین (علیه السلام) آمده است که ایشان فرموده اند: «وَ قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام قَالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ: «یَا عِبَادِی اعْبدونِی فِیمَا أَمَرْتكمْ بِهِ وَ لَا تعَلِّمونِی مَا یصْلِحكمْ، فَإِنِّی أَعْلَم بِهِ، وَ لَا أَبْخَل عَلَیْكمْ بِمَصَالِحِكمْ؛ (التفسیر المنسوب الی الامام الحسن بن العسکری علیه السلام، حسن بن علی علیه السلام، ص327، ح176) خداوند عزوجل از فراز عرش خود فرمود: ای بندگان من! مرا عبادت کنید بر اساس آنچه به شما دستور داده ام و به من نیاموزید که چه چیز به صلاح شماست؛ زیرا من به آن داناترم و آنچه به صلاح شماست از شما دریغ نمی کنم»

زینب فیاضی