انسان هنگامى كه به اختيار خود روى از صراط مستقيم بگرداند، و به انحراف فكرى و عملى و اخلاقى دچار شود، و به خاطر اين انحراف به تعدى و تجاور به حقوق الهى و حقوق مردم و حقوق خويش برخيزد، و با تيشه گناه به ريشه خود زند، و به تخريب ساختمان انسانيت خود اقدام كند، و به هوا و هواپرستى، و شكم چرانى و شهوت رانى و غارت اموال مردم آلوده گردد، و با در فشار گزاردن مردم، دل آنان را بسوزاند، و به جان و مال و آبرويشان رحم نكند، براساس آيات قرآن و روايات وجودش از مصاديق قطعى ظلم و ستم و معنون به عنوان ظالم و ستمكار است، و با ظلم و ستم است كه بتدريج خود را از رحمت حق دور ساخته، و از وادى نور به سوى ظلمات ميرود و مستحق لعنت خدا و عذاب آخرت ميگردد.
قرآن گناهانى را مطرح ميكند كه آلوده به آن گناهان را ظالم و ستمكار ميشناسد.
وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «1»
براى زنان و مردان در مسئله زن و شوهرى و خانواده و رفتار و منش و حتى هنگام جدائى و طلاق حقوق و قوانينى حكيمانه از جانب خدا وضع شده كه لازم است هر دو حقوق يكديگر را در هر شرايطى رعايت كنند، و ازآن حدود تجاوز ننمايند.
و كسانى كه از حدود خدا تجاوز نمايند همانان بيترديد ستمكار و ظالم اند.
انفاق و هزينه كردن مالى كه خدا به انسان عنايت كرده براى حل مشكل مردم و براى انجام خيرات و مبرات كارى پسنديده و اگر به عنوان زكات باشد امرى واجب و لازم است ولى كسانى كه نسبت به فضل و لطف خدا و ثروت عنايت شده حق، با بخل ورزيدن ناسپاسى و كفران ورزند البته مردم ظالم و ستمكاراند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «2»
اى اهل ايمان از آنچه به شما روزى داده ايم انفاق كنيد، پيش از آن كه روزى بيايد كه در آن نه داد و ستدى است نه دوستى و نه شفاعتى و كافران همان ستمكاران اند.
وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «3»
و آنان كه بر طبق آنچه نازل كرده داورى نكنند پس آنان همان ستمكاران اند.
وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «4»
و كسانى از شما كه پدران و برادران كافر خويش را دوست و سرپرست خود گيرند، پس آنان همان ستمكارن اند.
وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ:
و كسانى كه از امور ناهنجار و زشت كه نسبت به مردم روا ميدارند توبه نكنند، پس آنان ستمكاران اند.
حضرت صادق (ع) ميفرمايد: لقمان به فرزندش گفت:
«يا بنى للظالم ثلاث علامات: يظلم من خوقه بالمعصية ومن دونه بالغلبه، ويعين الظلمه:» «5»
فرزندم براى ستمكار سه نشانه و علامت است، با نافرمانى به كسى كه از او برتر است ستم ميكند، و با زورگوئى و زورمدارى به پائين‌تر از خودش ظلم روا ميدارد، و ستمكاران را كمك ميدهد.
از رسول خدا روايت شده كه خدا فرموده است:
«اشتد غضبى على من ظلم من لايجد ناصراً غيرى:» «6»
خشم سخت و سنگين است بر كسى كه ستم ورزد به كسى كه يارى جز من ندارد.
از حضرت باقر (ع) روايت شده:
«الظلم فى الدنيا هوالظلمات فى الآخرة:» «7»
ستم در دنيا به مردم همان تاريكى‌ها در آخرت است.
حضرت صادق (ع) فرمود:
«من اكل من مال اخيه ظلما ولم يرده عليه اكل جذوة من النار يوم القيامة:» «8»
كسى كه براساس ستم از مال برادر دينى‌اش مصرف كند و به او باز نگرداند، در قيامت شعله برافروختهاى از آتش را خواهد خورد.
از حضرت صادق (ع) روايت شده كه به يونس بن ظبيان فرمود:
«يا يونس من حبس حق المؤمن اقامه الله يوم القيامة خمسمأة عام على رجليه حتى يسيل من عرقه اودية وينادى مناد من عندالله هذا الظالم الذى حبس عن الله حقه قال فيوبخ اربعين يوما ثم يؤمر به الى النار:» «9»
اى يونس كسى كه حق مؤمنى را حبس كند كه به او نرسد، خدا در قيامت پانصد سال روى دوپا نگاهش ميدارد تا جائى كه عرقش سيل وار سرازير گردد، و ازجانب خدا نداكنندهاى ندا در دهد: اين ستم كارى است كه از خدا حقى را حبس كرده است، امام فرمود: او را چهل روز توبيخ و سرزنش ميكنند، سپس فرمان ميرسد به آتشش ببرند.
حريص ترين مردم به زندگى دنيا يهودند
عشق و محبت افراطى به زندگى چند روزه دنيا و فانى شونده، و غفلت از آخرت، و خلاصه خالى بودن باطل از ايمان به مبدء و معاد سبب حرص بر بقا و ماندن در دنيا و بهره مندى از متاع ناچيز آن است.
يهود با اين كه ميدانند مرگ جرعهاى است كه الزاماً و اجباراً به انسان ميچشانند، و ميدانند احدى در اين دنيا ماندنى نيست، و انسان در اين دنيا مسافر و مهمان است، ولى چنان در غفلت و بيخبرى بسر ميبرند كه گويا براى مدتى بسيار طولانى در اين دنيا ماندنى هستند و مرگ سراغ آنان را نخواهد گرفت.
لذا به زندگى دنيا حتى بيش از مشركان حريص‌اند تا جائى كه هر يك از آنان دوست دارد هزار سال در دنيا زندگى كند.
برخى از مفسران ميگويند: از اين آيه كه درباره يهود است اين دو مطلب كلى استفاده ميشود:
1- اثر نفسانى ايمان به آخرت و ايمان به رحمت شامل و كامل خداوند اين است كه مؤمن روى خود را به سوى عالم بقاء گرداند و از مرگ به ويژه در راه وظيفه نهراسد، و رشته‌هاى علاقه به دنيا در وى سستى گيرد تا در پايان بريده شود و خود را آسان و مطمئن آماده حيات آخرت گرداند، چه گرداندن روى باطن به سوى بقاء و آسان شدن عبور از گردنه اين جهان به سوى آن سرا اصل دوم دعوت پيامبران و كليد سعادت و يگانه راه عاقلانه فداكارى و راز تكامل عمومى ميباشد، مگر آدمى با اين همه آرزوهاى طولانى و عمر كوتاه جز با ايمان راسخ ببقاء ميتواند راه‌هاى مشكل زندگى را هموار و تلخ كامى‌ها را شيرين سازد؟
2- مردم درباره دنيا و دلبستگى به دنيا سه گروه اند:
نخست مردمى كه ايمان به آخرت و اميد به رحمت پروردگار دارند و خود را آماده آن ميكنند، مانند پيامبران و رهبران الهى و كسانى كه در تحت تربيت آنان قرار گرفته و دستهاى از حكماى محقق الهى.
دوم: مردم بيعقيده به آخرت و مشرك به خدا، اينان چون مرگ را موجب خلاصى از رنج‌ها و مشكلات زندگى ميپندارند و گاهى براى خلاصى و گاه بر حسب غريزه فداكارى خود را به كام مرگ ميپندارند و به وسيله تلقين و تحريك از زندگى و علاقه‌هاى آن چشم ميپوشند، مانند بيشتر مردمى كه در راه مسلك و وطن و آزادى از خود ميگذرند.
سوم: منتسبين به اديانند كه ايمان ضعيف وجدانى و گاه غير منطقى آنان آميخته به غرور و اميدهاى عوامانه و اتكاه به وسائط است، اينان چون با همان غرورها از پاداش و عذاب آخرت نگرانى دارند و گرفتار دو دلى هستند از مردم بيدين و مشرك هم به زندگى دلبسته‌تر و از فداكارى در راه حق و خير گريزان ميشوند، مانند يهود كه قرآن درباره آنان بحث نموده و آنان را نمونه آورده، و بيشتر مسيحيان و برخى مسلمانان امروز، اين گروه در مرحله اول از مقام تربيت عالى دين سقوط كرده اند، آنگاه از فطرت فداكارى.
نشانه و برهان روشن ايمان به آخرت و گشوده شدن دريچه بقا به روى انسانى كه درونش سرشار از طلب بقاء است، همين گذشت و فداكارى ميباشد كه مسيحيان و مسلمانان نخستين نمونه و شاهد آن بودند و آنان به اتكاء به همين ايمان با آن سرعت دعوت خود را پيش بردند و مردم دنيا را متعجب كردند، علت مهم ذلت و عقب ماندگى مسلمانان همين است كه از جهت غرور و ضعف عقيده صريح به اندازه مشركين هم گذشت و فداكارى ندارند، با هر وضع و به هر صورت و هر چه بيشتر آرزوى اين گونه زيستن دارند لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ.
ذكر هزار سال شايد براى اين باشد كه «الف» آخرين رقمى بوده است كه ارقام ديگر از آن تركيب ميشده.
ايرانيان قديم در تعارفات اعياد ملى مانند نوروز ميگفتند:
هزار سال بزى، چنان كه امروز كه همت‌ها و عمرها كاسته شده ميگويند: صدسال به اين سالها.
زندگى طولانى دوركننده عذاب از ستمكار نيست
فرار از عذاب خدا چه در دنيا و چه در آخرت كه نتيجه ظلم و ستم و گناه و عصيان است از هيچ راهى ممكن نيست.
كسى كه در دادگاه حق محكوم به خوارى دنيا و عذاب آخرت است لزوماً پنجه كيفر گريبانش را گرفته و او را در دنيا دچار عذاب استيصال و در آخرت گرفتار عذاب ابد ميكند، عمر دراز و طولانى، به فرض اگر به هزار سال برسد، ثروت انبوه و فراوان، قدرت غرور انگيز، يار و ياور و ديگر امور نميتواند انسان را از عذاب الهى ايمنى دهد، در امت‌هاى گذشته آنان كه عمرى طولانى در گناه بسر بردند عاقبت دچار كيفر شدند، قارون با ثروت انبوهش دچار عذاب خسف گرديد، فرعون و فرعونيان با همه قدرتشان در نيل غرق شدند.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بقره 229.
(2)- بقره 254.
(3)- مائده 45.
(4)- توبه 23.
(5)- خصال، ج 1، ص 60.
(6)- امالى طوسى، ج 2، ص 19.
(7)- بحار، ج 75، ص 312.
(8)- ثواب الاعمال 243.
(9)- محاسن 100.
برگرفته از
کتاب: تفسير حكيم، ج‌لد سه
نوشته: استاد حسین انصاریان
منبع : پایگاه عرفان
