چرا دعایمان مستجاب نمی شود؟

وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق، مشروط به آن که ما به وعده ها و پیمان های خود عمل کنیم.

به استناد آیات و روایات، دعا از امور عبادی است و از احکام، شرایط آداب خاصی برخوردار است. از جمله ی احکام دعا این است که انسان از خدا چیزی را بخواهد که، حرام نباشد و یا به ضرر دیگران نباشد و یا ...
هم چنین دعایی که در روایات و آیات، سفارش فراوان به آن شده، دعا و درخواست در باره ی حاجات و حوایج معنوی است. مانند درخواست توفیق برای اطاعت اوامر الاهی و ترک محرمات، و دعا برای جامعه ی اسلامی و مومنان و ...

بنابراین؛ اگر چه آموزه های دینی به ما می گوید در امور کوچک و بزرگ دعا کنیم و در دعا اصرار و پی گیری داشته باشیم، ولی برای تشخیص صلاح و مصلحت در دعا باید، به این نکته توجه کرد که دعا نیز امری قانونمند است، لذا نباید با قوانین تشریعی و تکوینی پروردگار در تعارض باشد. به علاوه؛ در حصول نتیجه هم نباید شتاب کرد، و باید استجابت را از جهت زمان به خدا واگذار نمود، تا آنچه مصلحت است عمل نماید.

در منابع حدیثی برای مستجاب نشدن دعا علت های گوناگونی بیان شده است که در این نوشته به نمونه هایی اشاره می شود.

1 - گناه
یکی دیگر از موانع اجابت دعا نافرمانی از پدر و مادر است، به طوری که قلب آنان آزرده گردد و آنها ناراضی و ناخرسند شوند
اساساً گناه به طور کلی سبب می شود که پرده های عصمت انسان دریده شود؛ گناه می تواند موجب نزول بلا، عدم استجابت دعا، گرفتن رزق و روزى و از بین رفتن خیر و برکت در زندگی انسان و... شود. اصولاً این خاصیت و اثر طبیعی گناه است. این چیزی است که در منابع دینی ما به آن اشاره شده است.

2 - استفاده از مال حرام
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر کس لقمه ای از حرام بخورد، تا چهل شب نمازش قبول نمی شود و تا چهل صبح دعایش مستجاب نمی گردد» (بحار الانوار، ج 63، ص 314)

3- نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها
یکی دیگر از موانع اجابت دعا نافرمانی از پدر و مادر است، به طوری که قلب آنان آزرده گردد و آنها ناراضی و ناخرسند شوند. رسول خدا(ص): «حجاب در برابر دعا، سرپیچى از پدر و مادر است» (حلوانی، حسین بن محمد، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 37)

4- بریدن از خویشاوندان
یکی دیگر از موانع استجابت دعا، بریدن از خویشاوندان و ارحام است. پیامبر اسلام(ص) می فرماید: «بریدن پیوند خویشاوندی، مانع اجابت دعا می شود» (نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، ص 37)

5-سبک شمردن نماز
رسول خدا(ص) درباره آنچه به سَبُک شمارنده نماز می رسد، می فرماید: «امّا پیامدهاى دنیوى سَبُک شمردن نماز:

1. خداوند، برکت را از عمر او برمی دارد؛

2. خداوند، برکت را از روزى او برمی دارد؛

3. خداوند، سیماى (نشان) صالحان را از چهره او می زداید؛

4. هر عملى را که انجام می دهد، پاداش نمی یابد؛

5. دعایش به آسمان، بالا نمی رود؛

6. در دعاى صالحان، بهره اى نخواهد داشت» (ابن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 22)

دعاهای چه کسانی قابلیت استجابت ندارد؟ و چرا دعاهایمان مستجاب نمی شود؟
در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چنین نقل شده است: «دعاى چند دسته از امّتم پذیرفته نمی شود:
1. مردى که براى پدر و مادرش بد بخواهد؛
2. مردى که براى ناکامیابىِ طلبکارى دعا کند که مالى نزد او نهاده و نه از او رسید گرفته و نه شاهد گرفته؛

3. مردى که به زیان همسرش دعا کند، حال آن که خداوند خلاصى آن همسر را در دست او قرار داده؛
4. مردى که در خانه اش می نشیند و می گوید: پروردگارم! مرا روزى بخش؛ و خود بیرون نمی رود و روزى نمی جوید؛ پس خداوند به وى فرماید: بنده ام! آیا راه روزى جُستن و تکاپو در زمین با اعضاى سالم را براى تو نگشوده ام تا میان من و خودت، براى روزى جستن به فرمان من عذر پذیرفته باشى و سربار خانواده خود نشوى؛ پس اگر می خواستم روزی ات می دادم و اگر می خواستم بر تو تنگ می گرفتم، در حالى که نزد من عذر پذیرفته نبودى.

5. مردى که خداوند به او مال بسیار عطا فرموده باشد و او همه را انفاق کند و سپس به دعا روى آورده، بگوید: پروردگارم! مرا روزى ده! پس خداوند به وى فرماید: آیا روزى فراخى به تو نداده بودم؛ پس چرا چنان که فرمانت دادم، در مصرف آن میانه روى نکردى؛ چرا اسراف ورزیدى، حال آن که تو را از اسراف بازداشته بودم؟

6. مردى که براى بریدنِ پیوند خویشاوندى دعا کند».[1]
اگر چه آموزه های دینی به ما می گوید در امور کوچک و بزرگ دعا کنیم و در دعا اصرار و پی گیری داشته باشیم، ولی برای تشخیص صلاح و مصلحت در دعا باید، به این نکته توجه کرد که دعا نیز امری قانونمند است، لذا نباید با قوانین تشریعی و تکوینی پروردگار در تعارض باشد.

همچنین فردی نزد امیر مومنان علی(ع) از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت: با این که خداوند فرموده: «دعا کنید من اجابت می کنم»،[2] چرا ما دعا می کنیم و به اجابت نمی رسد؟ امام(ع) در پاسخ فرمود: «براى این که دل هاى شما به هشت [چیز]، خیانت کرده است:

1. شما خدا را شناختید؛ ولى حقّ او را آن گونه که برایتان واجب کرد، ادا نکردید. پس شناختتان فایده اى به شما نبخشید.
2. شما به پیامبر او ایمان آوردید؛ ولى بر خلاف سنّت او رفتار کردید و شریعتش را می راندید. پس نتیجه ایمانتان کجاست؟
3. شما کتاب او را که بر شما فرو فرستاده است، خواندید؛ امّا به آن عمل نکردید و گفتید: شنیدیم و فرمان بردیم. سپس مخالفت کردید.

4. گفتید از آتش می ترسید، در حالى که هر زمان، با گناهانتان، بدن هایتان را به سوى آتش می برید. پس ترستان کجاست؟
5. گفتید خواهان بهشت هستید، در حالى که در هر زمان، کارى می کنید که شما را از آن دور می گرداند. پس بهشت خواهى شما کجاست؟

6. نعمت خدا را خوردید؛ ولى سپاس نگزاردید.
7. خدا شما را به دشمنى با شیطان فرا خواند و فرمود: "شیطان، دشمن شماست. پس شما نیز او را دشمن دارید"؛[3] امّا شما بى هیچ سخنى، با خدا دشمنى نمودید و بى هیچ مخالفتى، با شیطان دوستى کردید.
8. عیب هاى مردم را پیش چشم خود قرار داده اید و عیب هاى خود را پشت سرتان نهاده اید، و کسانى را سرزنش می کنید که خودتان به سرزنش، سزاوارتر از آنهایید».[4]

این حدیث تصریح می کند که؛ وعده خداوند به اجابت دعا یک وعده مشروط است نه مطلق، مشروط به آن که ما به وعده ها و پیمان های خود عمل کنیم. عمل به دستورات هشتگانه فوق که در حقیقت شرایط استجابت دعا است برای تربیت انسان و به کار گرفتن نیروهای او در یک مسیر سازنده و ثمر بخش کافی است.

-----------------------------------------------------------
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 5، ص 67
[2]. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم »؛ غافر، 60.
[3]. «إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً»؛ فاطر، 6.
[4]. دیلمی، حسن بن محمد، اعلام الدین فی صفات المومنین، ص 269 ? 270