چرا مردم به امام خویش پشت کردند!

با این که فرهنگ، امری ممتاز از سیاست و حکومت است؛ لکن هرگز فرهنگ جدای از این دو تحقق عینی نداشته است. بحران ها ی فرهنگی است که بحران های سیاسی در پی دارد و تا آنجا پیش میرود که مردم به وصی پیامبر (صلی الله علیه و‌ آله) که یقینا امامت و خلافت را از آنِ او می دانستند، پشت کرده و فاسدان زمان را امام خود قرار می دهند.
مطالعه جامعه عرب در دوران بیست و سه ساله رنج و تلاش پیامبراکرم (صلی الله علیه و اله) می نمایاند که تمام وقایع پس از آن حضرت به شکلی قابل پیش بینی بود، چرا که جامعه ای با مشخصه های زیر، نمی توانست ایمن از آفات بماند.
١ـ فقر فرهنگی گسترده مردم حجاز و جزیرة العرب قبل از اسلام و نبودن فرصت کافی برای فراگیر شدن دانش و فرهنگ
٢ـ پراکندگی عرب در روستاها و بادیه ها و دوری از محافل دینی و تربیتی و ناآشنایی با معارف ژرف وحی.
٣ـ مقاومت اشراف و عناصر پرنفوذ تا آخرین مراحل در برابر اسلام
٤ـ شکل گیری جریان نفاق شبهه افکنی
و عواملی که سبب شد تا موضوع خلافت پس از رحلت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) به مساله ای بغرنج تبدیل شود:
شبهات
سعی کنید که شما پرچم فتنه ها و نشانه های بدعت نباشید و آنچه را که پیوند امت اسلامی بدان استوار و پایه های طاعت بر آن پایدار است، بر خود، لازم شمارید...لقمه های حرام به شکم خود راه ندهید. شما برابر دیدگان خداوندی قرار دارید که گناهان را حرام کرد و راه اطاعت و بندگی را آسان فرمود».
امام علی (علیه السلام) در تعریف آن می فرماید: «انما سمیت الشبهة شبه لانّها تشبه الحق...:شبهه را برای این شبهه نامیدند که به حق شباهت دارد. اما نور هدایت کننده دوستان خدا در شبهات، یقین است و راهنمای آنها مسیر هدایت الهی است، اما دشمنان خدا، دعوت کننده شان در شبهات، گمراهی و راهنمای آنان، کوری است.»
آنچه همواره زمینه ساز حضور جریان سیاسی انحرافی در جوامع گردیده است، ایجاد شبهه بوده است؛ زیرا شبهه، فضا را تاریک و مبهم می کند. دشمنان امام علی (علیه السلام) توانستند با ایجاد شبهات فراوان، 25 سال جامعه را از حیث سیاسی بر مدار باطل خویش هدایت کرده و از فیض ولایت و امامت علی (علیه السلام) محروم نمایند.
«اما و الله لقد تقمصها فلان و انه لیعلم...به خدا قسم، ابابکر، جامه خلافت را بر تن کرد، در حالی که می دانست جایگاه من نسبت به حکومت اسلامی، چون محور آسیاب است به آسیاب که دور آن حرکت می کند».
آیا تشکیل پرچمهای قیام و خروج علیه امام علی علیه السلام، در دوران مظلومیت آنحضرت، جز از راه شبهات بوده است؟ آیا تشکیل لشکر 120 هزار نفری معاویه در مقابل حضرت علی (علیه السلام)،وصی بلافصل نبی اکرم (صلی الله علیه و آله)، غیراز تمسک به شبهات بود؟
آن زمان شبهات آن قدر کارگر و کارساز شده بودند که امیر المومنین لب به شکوه می گشایند و می فرمایند:«انزل الدهر ثم انزلنی حتی بقول علی و معاویه: این قدر روزگار روزگار مرا پایین آورد که مردم می گویند علی و معاویه [مرا در کنار معاویه قرار می دهند]».
امروزه هم دشمنان اسلام نسبت به اعتقادات دینی به صورت سازمان یافته القای شبه می کنند و برای این کار مراکز تحقیقاتی و رسانه های فراوان نیز ایجاد کرده اند.
بی لیاقتی سران حکومتها
اگر حکمرانان مقید و مطیع ارزشهای دینی جامعه خود باشند،به دوام و گسترش فرهنگی دینی کمک به سزایی می نمایند و اگر فاسد و بی لیاقت باشند، صدمات جبران ناپذیری بر فرهنگ و ذخایر مادی و معنوی جامعه وارد می کنند، به همین دلیل، دشمن از طریق حکام وابسته و فاسد،خیلی سریعتر می تواند به مسخ فرهنگ دینی دست یازد.
امام در کلامی وظیفه حاکم را اینگونه تبیین می فرمایند: «ان احق الناس بهذالامر اقواهم علیه و اعلمهم بامر الله فیه فان شغب شاغب استعتب...:سزاوارترین اشخاص به خلافت [حکومت ]آن کسی است که در تحقق حکومت، نیرومند و در آگاهی از فرمان خدا، داناتر باشد تا اگر آشوبگری به فتنه انگیزی برخیزد، به حق بازگردانده شود...»
رفاه طلبی و جاه طلبی
دشمنان امام علی (علیه السلام) توانستند با ایجاد شبهات فراوان، 25 سال جامعه را از حیث سیاسی بر مدار باطل خویش هدایت کرده و از فیض ولایت و امامت علی (علیه السلام) محروم نمایند.
القای روحیه رفاه طلبی و دنیاگرایی، یکی از محورهای اصلی بحران در دوران قبل از حکومت امام علی علیه السلام است. امام (علیه السلام) این منفذ ورودی دشمن را تبیین کرده و سفارش می فرمایند: «فلا تکونوا نصاب الفتن و اعلام البدع و الزموا ما عقد علیه حبل الجماعه...:سعی کنید که شما پرچم فتنه ها و نشانه های بدعت نباشید و آنچه را که پیوند امت اسلامی بدان استوار و پایه های طاعت بر آن پایدار است،بر خود،لازم شمارید...لقمه های حرام به شکم خود راه ندهید.شما برابر دیدگان خداوندی قرار دارید که گناهان را حرام کرد و راه اطاعت و بندگی را آسان فرمود».
سخن آخر
با این که فرهنگ، امری ممتاز از سیاست و حکومت است؛ لکن هرگز فرهنگ جدای از این دو تحقق عینی نداشته است. بحران ها ی فرهنگی است که بحران های سیاسی در پی دارد و تا آنجا پیش میرود که مردم به وصی پیامبر (صلی الله علیه و‌ آله) که یقینا امامت و خلافت را از آنِ او می دانستند، پشت کرده و فاسدان زمان را امام خود قرار می دهند.
منابع:
نهج البلاغه - خطبه 38
-خطبه 173
-خطبه 152
-خطبه 3
فصلنامه مشکوة، شماره 57

فرآوری: حامد رفیعی