مشاوره با دیگران، غرور کاذب انسان را از بین می برد و بر اعتماد انسان ها به یکدیگر اضافه می کند و اعتماد به نفس زیادی به افراد می بخشد.
مشورت كردن با مؤمنان باعث برطرف شدن شک و تردید و رسیدن به یقین است. وقتی در سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تفحص می کنیم به خوبی رد پای مشورت مشهود است. با توجه اینکه آن بزرگوار با مبداء وحى ارتباط داشت در همه ی مسائل با یارانش مشورت می کرد، تا براى مردم الگو باشد؛ مخصوصا براى رأى افراد صاحب نظر ارزش خاصى قائل بود، تا آنجا كه گاهى از رأى خود براى احترام آنها، صرفنظر می‌نمود چنان‌كه نمونه آن‌را در جنگ «احد» مشاهده می کنیم.
با توجه به این عملکرد پیامبر درمی یابیم که از عوامل مهم موفقیت ایشان در تبلیغ دین و اهداف بزرگشان همین موضوع بود.
پس حالا که شخص اول عالم اسلام تا این حد به موضوع مشورت اهمیت می دهد قطعا غفلت از این مهم برای ما جایز نخواهد بود.
مشورت در زمره ی روشهایی است که مشورت گیرنده را در پیمودن راه و وصول به هدف یاری می دهد. از آنجا که عقل آدمی به لحاظ تکثر مسائل و پیچیدگی های ساختاری و موضوعی جامعه، در بسیاری از مواقع قادر به تشخیص سره از ناسره و حق از باطل نیست لذا بنابر تائید عقلاء ناگزیر از روی آوردن به رایزنی با اهل نظر به منظور شناختن زوایای تاریک مسائل و موضوعات پیش رو برای تصمیم گیری صحیح است .
در این بحث توجه به دو نکته مهم است: اول اینکه از دیدگاه اسلام، نقش مشورت به تشخیص مصالح عادی و ظاهری که با عقول متعارف قابل فهم است منحصر می گردد و مسائل غیبی را که از راههای عادی (اندیشه ، مطالعه و مشورت) قابل فهم نیست در خزانه علم خداوندی است .
و دوم اینکه بحرانهای روحی، اخلاقی و خانوادگی و مشکلات علمی و فرهنگی جامعه اسلامی از رهگذر مراجعه به تعالیم غنی اسلام و مشورت با افراد امین، رازدار، مورد اعتماد و با تقوا، قابل حل است.
هنگامی که فردی با دیگری مشورت می کند، ناخواسته به این حقیقت اعتراف می کند که اندیشه هایی بالاتر از اندیشه های او نیز وجود دارد. در نتیجه، از دام غرور و خودرأیی رها می شود و فروتنی اختیار می کند.
ویژگی‌های مشاوران
امام صادق(علیه السلام) در باره شرایط و ویژگی‌های مشاوران فرمود: در كارهاى خود - كه از نظر دین نیز جایز باشد- با كسى مشورت كن كه در او این ویژگی‌ها باشد.
1. عاقل: یعنی کسی باشد که صلاح و فساد امور را مى‌‌فهمد.
2. عالم: احكام و آداب دینى را مى‌‌داند.
3. با تجربه: در پیش آمدها صاحب تجربه است.
4. خیرخواه: با خلوص نیت و صفای باطن در باره مسائل جامعه نظر می‌دهد.
5. پرهیزکار: از محرمات و تمایلات نفسانى خوددارى مىكند. (مصباح الشریعة، ص 125)
واضح است كه با هر کس نمی‌توان مشاوره نمود، و هر فردی صلاحیت ندارد تا طرف مشورت قرار گیرد؛ زیرا گاهی افراد نقاط ضعفى دارند كه مشورت با آنها مایه بدبختى و عقب افتادگى است، چنان‌كه على (علیه السلام) در منشوری که برای مالک اشتر هنگام نصبش به استانداری مصر می‌نویسد یاد آور می‌شود که در کارها و امور مربوط به اجتماع و مردم از مشورت با سه طایفه پرهیز کن و در مشورت خود سه كس را راه مده: بخیل را، كه تو را از بخشندگى منحرف مىكند و از فقر مى‌ترساند؛ و ترسو را، كه سبب سست شدن تو در كارها مى‌شود؛ و حریص را، كه حرص و آز را به ناحق در نظر تو مى‌آراید.
فایده های مشورت
رایزنی با افراد صاحب نظر، سودهای فراوانی به همراه دارد که برخی از آنها عبارتند از:
1. رشد و پیشرفت: امام حسن مجتبی علیه السلام در این باره می فرماید: «هر گروهی که مشورت کند، به راه رشد و هدایت رهنمون شده است.» هدایت شدن، یعنی حرکت کردن در راه راست و بی گمان، خرد جمعی در مقایسه با خرد فردی، درست ترین و بهترین ها را انتخاب می کند و به رشد نزدیک تر است. به عقیده مشاوران کاردان، یکی از هدف های فرآیند مشاوره، بنا بر نظریه سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو، نیازهای اولیه او و از جمله آنها رشد و تکامل فرد است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «مشورت، عین راه یابی است.» نیز فرموده است: «هر که با خردمندان مشورت کند، با انوار خردهای آنان روشنی یابد و به راه راست و رستگاری هدایت شود».
2. بالا رفتن قدرت تصمیم گیری: از دیگر فایده ها و هدف های مشاوره در نظر مازلو، تسلط بر شیوه های برخورد، حل مشکل، تصمیم گیری و اعتماد به نفس است. روبه رو شدن با فکرهای گوناگون، فرصت های بهتری از تصمیم گیری و شیوه های برخورد را به انسان می بخشد و قدرت انتخاب و تصمیم گیری او را بالا می برد. در نتیجه، به توانایی او در حل مشکلات و رسیدن به موفقیت می افزاید.
3. رهایی از پشیمانی: اگر انسان در انجام دادن کارهای مهم با دیگران مشورت کند، حتی اگر در کاری شکست هم بخورد، کسی او را سرزنش نمی کند، چنان که در سخن امام کاظم علیه السلام آمده است: «هر کس مشورت کند، اگر درست عمل کرد، تحسین می شود و اگر اشتباه کرد، سرزنش نخواهد شد».
على (علیه السلام) در منشوری که برای مالک اشتر هنگام نصبش به استانداری مصر می‌نویسد یاد آور می‌شود که در کارها و امور مربوط به اجتماع و مردم از مشورت با سه طایفه پرهیز کن و در مشورت خود سه كس را راه مده: بخیل را، كه تو را از بخشندگى منحرف مىكند و از فقر مى‌ترساند؛ و ترسو را، كه سبب سست شدن تو در كارها مى‌شود؛ و حریص را، كه حرص و آز را به ناحق در نظر تو مى‌آراید.
همچنین امام جعفر صادق علیه السلام به نقل از تورات می فرماید: «کسی که مشورت کند، پشیمان نخواهد شد».
4. از بین رفتن غرور کاذب: هنگامی که فردی با دیگری مشورت می کند، ناخواسته به این حقیقت اعتراف می کند که اندیشه هایی بالاتر از اندیشه های او نیز وجود دارد. در نتیجه، از دام غرور و خودرأیی رها می شود و فروتنی اختیار می کند. در نامه امام علی علیه السلام به محمد بن حنفیه آمده است: «کسی که خود را بی نیاز از نظر دیگران بداند، در معرض خطر واقع می شود و هرکس آرای دیگران را بپذیرد، خطرگاه ها را می شناسد».
5. ایجاد هم زمان حس دیگرخواهی و اعتماد دوسویه: در فرآیند مشاوره، مراجعه کننده از مشکلات شخصی خود برای مشاور سخن می گوید و درد دل می کند. در این میان، شایسته است مشاور، مشکل او را از آنِ خود بداند و در آن خوب بیندیشد تا بتواند نهایت توان و تلاش خود را در رفع آن به کار بندد. بدین ترتیب، مشاور اعتماد لازم را میان دو طرف ایجاد می کند و از موانع موجود در برقراری ارتباط خود و مراجعه کننده می کاهد و برای به سلامت گذشتن از بحران پیش آمده، ایده های راه گشا و ارزنده ای را به وی پیشنهاد می کند.
6. تقویت بنیان اعتماد به نفس: بی گمان، از هدف ها و انگیزه های مشورت اهل بیت علیهم السلام با یاران خویش، رشد و بالندگی شخصیت آنها و ایجاد یا تقویت حس اعتماد به نفس در آنان بوده است. تا بدین وسیله آنها را از توانایی درونی شان آگاه سازند و به بهره گیری از آنان فراخوانند. پیشوایان دین بر اثر هم فکری و رایزنی با پیروانشان، ذهن آنان را از ایستایی، پس روی و رخوت می رهاندند و بر گستره اندیشه و عقل شان می افزودند.
کلام آخر:
حال که دانستیم پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در پیشامدهای گوناگون و مسائل مختلف اجتماعی با یارانشان همفکری می کردند با آنکه از وحی آسمانی برخوردار بودند. جایگاه این مقوله بیشتر برایمان نمود پیدا می کند.
باید بدانیم که مشورت با افراد مصلحت اندیش، یکی از عوامل رشد و تعالی عقل آدمی به شمار می آید که گاه غفلت از آن، مانعی جدی در راه پیشرفت خرد و شعور انسان به شمار می رود.
و مسئله مهم دیگر این است که مشاوره با دیگران، غرور کاذب انسان را از بین می برد و بر اعتماد انسان ها به همدیگر اضافه می کند و به این علت که فکر و اندیشه را به کار می اندازد، اعتماد به نفس زیادی به افراد می بخشد.و چه جمله ی زیبایی از امام رضا علیه السلام نقل شده که ایشان فرمودند: «پدرم با سیاه سودانی مشورت می کرد. وقتی سبب را از ایشان پرسیدند، فرمود: شاید خداوند خیر را بر زبان وی جاری سازد.»
منابع:
سایت حوزه
فراوری: آمنه اسفندیاری
منبع : سایت اسلام کوئست
