کتابی شگفت از نویسنده ای شیعی

کتاب (المحاسن) نوشته ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد بَرقی یکی از مهم ترین کتاب های روایی است که در قرن سوم هجری به رشته تحریر درآمده است.

« المحاسن»، به زبان عربى، تألیف ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد برقى، متوفاى 274 یا 280 قمری، است. كتاب، مشتمل بر روایات متعدد و متنوع در موضوعات گوناگون است. شیخ صدوق، این كتاب را یكى از منابع مورد اطمینان و مشهور در میان فقهاى شیعه مى‏داند. ابن ادریس، آن را یكى از اصول روایى مورد اعتماد شیعه مى‏خواند. قاضى نور اللّه شوشترى، از آن، به‏عنوان پنجمین كتاب معتبر شیعه و در ردیف كتب اربعه سخن مى‏راند.
این کتاب در مقایسه با سایر کتاب هایی که در موضوعات روایی ارائه شده است از نظر قدمت تاریخی سابقه بیشتری دارد. این کتاب پیش از کتب اربعه یعنی کتاب کافی،تهذیب،استبصار و من لایحضره الفقیه نگارش شده است بنابراین سابقه ای طولانی تر دارد.
این کتاب از منابع روایی کهن شیعه است و اعتباری بسیار نزد علمای شیعه دارد و برخی آن را در ردیف کتب اربعه شمرده‌اند. کتاب محاسن از منابع مهم کافی، بااعتبارترین کتاب روایی شیعه، تالیف ثقة الاسلام کلینی است و وی بسیار از محاسن، روایت نقل کرده است.
شخصیت شناسی احمد بن خالد برقی
شیخ ابو جعفر، احمد بن محمد بن خالد بن عبد الرحمن بن محمد بن على برقى، از راویان حدیث و از فقهاى بزرگ شیعه و از یاران ائمه علیهم السلام به شمار مى‏آید. احمد در روستاى « برق‏رود» از توابع شهر قم به دنیا آمد. او اصالتاً از كوفه است. جد بزرگ او محمد بن على از یاران زید بن على بن الحسین علیهماالسلام بود كه در برابر حكومت ظلم و ستم بنى امیه قیام كرده و در زندان یوسف بن عمر به شهادت رسید.
اصحاب ایرانی ائمه اطهار علیهم السلام به جهت کوشش فراوان و تحمل رنج های سفر به شهرهای مختلف جهت استفاده از منابع حدیثی و اساتید مبرز، به مراتب موفقیت های بیشتری داشتند.
وى از شخصیت‏هاى برجسته راویان شیعه در قرن سوم هجرى به شمار مى‏آید و بسیارى از احادیث شیخ صدوق و شیخ كلینى به ایشان برمى‏گردد. همانگونه كه محدث نورى مى‏فرماید:« شیخ طوسى و نجاشى احمد را توثیق كرده‏اند و او را مورد اطمینان دانسته‏اند». او از ارزشمندترین راویان شیعه به شمار مى‏آید و بسیارى از علما و فقهاى بزرگ شیعه كه مجموعه‏هاى روایتى نگاشته‏اند از او روایت نقل كرده‏اند. برخى از بزرگان عناوین كتاب‏هاى خود را نیز از او گرفته‏اند مانند: ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، علل الشرایع، قرائن و خصال.
وی از راویان و فقیهان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری و از یاران امام جواد و امام هادی (علیهماالسلام)است هرچند در اسناد موجود، سندی روشن به چشم نمی‌خورد که گواه بر روایت بی‌واسطۀ او از این دو امام باشد. تاریخ دقیق ولادت او معلوم نیست ولی او روایات اندکی را بی‌واسطه از ابن ابی عمیر (متوفی۲۱۷ق) و بزنطی (متوفی۲۲۱ق) نقل کرده در حالی که روایات بی‌واسطه‌اش از ابن فضّال(متوفی۲۲۴ق) و حسن بن محبوب (متوفی۲۲۴ق) بسیار است و از این رو می‌توان حدس زد که ولادتش پس از ۲۰۰ق بوده است. جز این کتاب، چند اثر دیگر در حدیث، جغرافیا و جز آن به برقی نسبت داده‌اند.
منابع:
1. نرم افزار جامع الاحادیث نور
2. دانشنامه اهل بیت

فرآوری: محمد باعزم