امام رضا (علیه السّلام) می‌فرمایند: «یك دعای پنهانی بنده برابر است با هفتاد دعایی كه به صورت آشكارا وعلنی باشد.» چرا كه بهترین راه برای فرار از ریا در عبادات، انجام مخفیانه آن است. (شیخ كلینی، كافی، ج 2، ص 476)
دعا از بهترین عبادتهاست که البته فقط باید به نیت اطاعت پروردگار انجام شود که اگر به اجابت رسید یا نرسید در هر صورت راضی باشیم و از دعا جز تقرب به خدا چیزی نخواهیم که البته اگر با این نیت باشد از آثار و فوائد دعا نیز بهره مند خواهیم شد.
ما با دعا کردن معرفت لازم را برای شناخت خدا و خودمان بدست می آوریم و اطمینان پیدا می کنیم که ما نسبت به خدا فقیر محض هستیم و در همه چیز محتاج اوییم و او بی نیاز از دیگران و برآورنده ی نیاز ماست.
دیگران را مقدم بداریم:
برای استجابت دعا بهتر است انسان اول برای دیگران دعا كند سپس برای خود. چنانكه امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «هر كس چهل مؤمن را قبل از خود دعا كند، دعایش مستجاب می‌شود.» (شیخ كلینی، كافی، ج 2، ص 509) همچنین پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: «وقتی كسی از شما دعا می‌كند آن را عمومیت دهد - و برای دیگران هم دعا كند - چرا كه باعث اجابت دعاست.» (شیخ كلینی، كافی، ج 2، ص487) طلب خیر برای دیگران در واقع مبارزه درونی با انحصار طلبی و خودخواهی است.
آداب باطنی دعا
1- دعا با توجه: دعاكننده باید توجه داشته باشد كه مخاطب او مالك و خالق اوست پس باید با تمام وجود توجهش به دعای خود باشد و معلوم است كه صرف حرف زدن بدون توجه در حقیقت بی اعتنایی به مخاطب است، هر چند خداوند متعال این بی اعتنایی را می‌بخشد اما نباید انتظار اجابت دعا را داشت. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «خداوند متعال دعای دل غافل رامستجاب نمی‌كند پس هنگام دعا با تمام وجود رو به سوی خدا بیاور، پس از آن یقین به اجابت داشته باش» (شیخ كلینی، كافی، ج 2، ص 473)
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «قسم به خدا، چون بنده‌ای در حاجت خود اصرار كند خداوند حاجتش را برآورد» (شیخ كلینی، كافی،ج 2، ص 475)
2- دعا با قلب پاك: دلی كه پر از وسوسه‌های شیطانی و هواهای نفسانی است نمی‌تواند با مبدا خیر و كمال مطلق در ارتباط باشد وقتی دل در طلب گناه باشد بر زبان راندن دعا و درخواست خیر، فقط ابراز كردن چند جمله‌ی دروغ است لذا امیرمومنان ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «بهترین دعا آن است كه از سینه‌ای پاك وقلبی پرهیزگار صادر شود.» (ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج 4، ص 19)
3- دعا همراه خوف و طمع: اگر دعا با توجه باشد، هم خوف به همراه دارد و هم طمع؛ ترس از گناه كه مبادا انسان را مبغوض حق تعالی كند و در نتیجه مانع اجابت دعا بشود. اما از طرفی فضل و كرم خداوند باعث طمع انسان به استجابت دعا می‌شود. خداوند می‌فرماید: «در حال خوف و طمع دعا كنید.» (اعراف/ 56)
4- دعا با حال ذلت و گدایی: انسان همه‌ی هستی خود را از خدا دارد و هیچ چیز او از خودش نیست. چه چیزهایی كه مال شخص او، محسوب می‌شود و مخصوص خود اوست همچون روح و بدن. مال، همسر و فرزند؛ و چه نعمتهای عمومی كه همه‌ی بندگان خدا از آن بهره‌مندند و اغلب، این نعمتها مورد غفلت و فراموشی هستند مثل خورشید، دریا، زمین و حتی قوانین طبیعی این جهان. بنابراین انسانها به معنای واقعی، فقیر هستندپس در دعا باید اول توجه به این فقر و ذلت خود داشته باشد و با همان حال دعا كند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «خداوند متعال به موسی وحی كرد: ای موسی، وقتی در پیشگاه من هستی، همچون بنده‌ی ذلیل و فقیر باش.» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 90، ص 313)
5- خوش گمانی به خدا: برآوردن حاجت بندگان به هر اندازه بزرگ باشد برای خداوند، هیچ زحمتی ندارد و از طرفی خداوند كریم و بخشنده است و نعمتهای بی‌شماری را به بندگان خود داده است پس شایسته است انسان وقتی دعا می‌كند به اجابت آن خوش گمان باشد چنانكه امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «وقتی دعا كردی در همان حال فكر كن حاجتت برآورده شده و حاضر است» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 90، ص 305) همچنین پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: به درگاه خداوند در حالی دعا كنید كه یقین به اجابت دارید. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 90 ص 305)
6. اصرار در دعا: امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «قسم به خدا، چون بنده‌ای در حاجت خود اصرار كند خداوند حاجتش را برآورد» (شیخ كلینی، كافی،ج 2، ص 475) و پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند: «هر كس دری را پی در پی بكوبد و اصرار كند عاقبت گشوده شود.» (غررالحكم، ص 193) مولوی همین حدیث را به نظم كشیده: گفت پیغمبر كه چون كوبی دری عاقبت زآن در برون آید سری
وقتی امام زمان علیه السلام دعا می کند!!
مرحوم آیت العظمی نجفی مرعشی (ره) می‌فرماید: در اقامتم در سامراء شبهایی را در سراب مقدس بیتوته كردم، آن هم شبهای زمستانی. در یكی از شبها آخر شب، صدای پایی شنیدم با اینكه درب سرداب بسته بود و قفل بود، ترسیدم، زیرا عده‌ای از دشمنان اهلبیت ـ علیهم السّلام ـ به دنبال كشتن من بودند، شمعی كه همراه داشتم نیز خاموش شده بود. ناگاه صدای دلربائی شنیدم كه به این نحو سلام كرد: سلام علیكم یا سید و نام مرا برد. جواب دادم:شما كیستید؟ فرمود: یكی از بنی اعمام تو. گفتم: درب بسته بود از كجا آمدی؟ فرمودند: خداوند بر هر چیزی قدرت دارد. پرسیدم: اهل كجائید؟ فرمود: حجاز؟ سپس سید حجازی فرمود: به چه جهت آمده‌ای اینجا در این وقت شب؟ گفتم: به جهت حاجت‌هایی. فرمود: بر آورده شد.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «خداوند متعال دعای دل غافل رامستجاب نمی‌كند پس هنگام دعا با تمام وجود رو به سوی خدا بیاور، پس از آن یقین به اجابت داشته باش» (شیخ كلینی، كافی، ج 2، ص 473)
سپس سفارش فرمود: بر نماز جماعت ومطالعه در فقه و حدیث و تفسیر، و تأكید فرمود در صله رحم و رعایت حقوق استاد و معلمین و نیز سفارش فرمود به مطالعه و حفظ نهج البلاغه و حفظ دعاهای صحیفة سجادیه.
از ایشان خواستم درباره من دعا فرماید، دست بلند كرد به این نحو دعایم كرد: خدایا به حق پیغمبر و آل او، موفق كن این سید را برای خدمت شرع و بچشان بر او شیرینی مناجاتت را و قرار بده دوستی او را در دل‌های مردم و حفظ كن او را از شرّ و كید شیاطین، مخصوصاً حسد، در بین گفتارش فرمود: با من تربت سید الشهداء ـ علیه السّلام ـ است، تربت اصل كه با چیزی مخلوط نشده، پس چند مثقالی كرامت فرمود و همیشه مقداری از آن نزد من بود چنانكه انگشتری عقیق نیز عطا فرمودند كه همیشه با من است و آثار بزرگی را از اینها مشاهده كردم. بعد از این آن سید حجازی از نظرم غایب شد.
کلام آخر:
برای استجابت دعا شرایطی لازم است که ادب اقتضا می کند در محضر خداوند آداب و شرایط ظاهری و باطنی دعاكردن را رعایت كنیم ولی اگر با همه ی این اوصاف باز هم دعایمان مستجاب نشد اول باید علت را در خودمان بیابیم که در بیشتر اوقات معصیت مانع استجابت دعایمان است که البته این گناهان به شکلهای مختلف است و آثار سوء متنوع دارد.
منابع:
كافی،ج 2
بحارالانوار، ج 90
فرآوری: آمنه اسفندیاری
منبع : سایت اندیشه قم
