امام علی علیه السلام در یكى از سخنان حكیمانه خویش مى‌فرماید: «آگاه باشید! هیچ كس پس از داشتن قرآن، فقر و بیچارگى ندارد و هیچ كس پیش از آن، غنا و بى نیازى نخواهد داشت.»
روشنگر همه تاریکی ها
جامعیت قرآن كریم از مهمترین مباحث، در جهت شناخت کتابی است که مرجع و معیار محک امور مختلف بشر است.
خداوند متعال تمام تعالیم و حقایق لازم برای هدایت و نجات مادی و معنوی انسان را در كتاب خود بیان كرده است: «وَنَزَّلْنَا عَلَیکَ الْکِتَابَ تِبْیانًا لِّکُلِّ شَیءٍ وَهُدًی وَرَحْمَةً وَبُشْرَی لِلْمُسْلِمِینَ؛ و این كتاب را كه روشنگر هر چیزى است و براى مسلمانان رهنمود و رحمت و بشارتگرى است بر تو نازل كردیم.» (نحل/89)
بیانگر همه نیازهای بشر
دیدگاه‌های متعدد و متنوعی در باب جامعیت قرآن مطرح شده است اما بر اساس آیات بیانگر اهداف قرآن، قرآن كریم به همه نیازهایی كه در جهت سعادت دنیایی و آخرتی بشر قرار دارد، گاهی به تفصیل و گاهی به اجمال پاسخ داده است؛ یعنی بیان این مطالب، رسالت قرآن و مقتضای حكمت بالغهٔ الاهی است.
امام علی علیه السلام فرمود: «احكام الهى تا قیامت تغییر نمى‌پذیرد، بلكه حكم هر مساله مطابق ست با آنچه در عهد رسول اكرم صلى الله علیه وآله در قرآن و سنت بیان شده است.»
نگاهی كلی به آیات قرآن كریم نشان می‌دهد كه در بسیاری از آیات، مسائل و موضوعات اجتماعی مانند (مسائل حقوقی، اقتصادی، سیاسی و غیر آن) مطرح شده است.
ظاهر زیبا؛ باطن ژرف
حضرت امیر علیه السلام، در حالى كه ظاهر و باطن قرآن را معرفى مى‌كند، تاییدى بر جامعیت قرآن ارائه مى‌دهد:
«ظاهر قرآن زیبا و شگفت آور و باطن آن ژرف و پرمایه است، پس عموم و خواص مردم مى‌توانند بهترین و بیشترین بهره را از این كتاب ببرند.»
به گفته برخی شارحان نهج البلاغه؛ مقصود از عمق معانى، دشوار بودن و حالت معمایى نیست، بلكه قرآن همه مسائل نهایى مربوط به انسان و جهان را در آیاتى كه كلمات آن ساده و زیباست، مطرح كرده است.
هم چنین امام علی علیه السلام پیرامون بی پایان بودن قرآن، مى‌فرماید: «نكات شگفت آور آن فانى نگردد و اسرار نهفته آن پایان نپذیرد و هرگز تاریكیهاى جهل و نادانى جز به آن رفع نشود.»، حاكى از استمرار جاودانى محتویات قرآن است.»
دورکننده فقر و بیچارگی!
قرآن نسخه ای الهى است كه پیروان خود را بى نیاز از هرگونه مكتب و مسلكى مى‌كند؛ درحالى كه دیگر مكاتب فكرى و كتب بشرى قادر به پاسخگویى نیازهاى اخلاقى و معنوى بشر نیستند.
امام علی علیه السلام در یكى دیگر از سخنان حكیمانه خویش مى‌فرماید: «آگاه باشید! هیچ كس پس از داشتن قرآن، فقر و بیچارگى ندارد و هیچ كس پیش از آن، غنا و بى نیازى نخواهد داشت.»
در وصف دیگرى از قرآن مى‌فرماید: «سپس كتاب آسمانى یعنى قرآن را بر او نازل فرمود; نورى كه خاموشى ندارد، چراغى كه افروختگى آن زوال نپذیرد، دریایى كه اعماقش را درك نتوان كرد، راهى كه گمراهى در آن وجود ندارد، شعاعى كه روشنى آن تیرگى نگیرد...»
دوران حقایق و مفاهیم قرآن محدود و موقت نیست و آیات تا قیامت نوین و جاودانى هستند.
حضرت امیر علیه السلام، در حالى كه ظاهر و باطن قرآن را معرفى مى‌كند، تاییدى بر جامعیت قرآن ارائه مى‌دهد: «ظاهر قرآن زیبا و شگفت آور و باطن آن ژرف و پرمایه است، پس عموم و خواص مردم مى‌توانند بهترین و بیشترین بهره را از این كتاب ببرند»
دستورات ابدی
در میان بیانات گهربار حضرت على‌علیه السلام به دلایل عقلی بر می خوریم که مولای متقیان برای جاودانگی و جامعیت قرآن بیان می دارد:
«... خداوند را آنگونه بزرگ بدارید و تعظیم كنید كه خود بیان كرده است؛ زیرا حكمى از دین خود را بر شما پنهان نگذاشت و هیچ مطلبى را كه مورد رضایت و خشنودیش باشد وانگذاشت، جز اینكه نشانى آشكار و آیه‌اى محكم كه از آن جلوگیرى یا به سوى آن دعوت كند، برایش قرار داد. پس رضایت و خشم و قانون او در گذشته و حال و آینده درباره همه یكسان است.»
معرفی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، به عنوان خاتم پیامبران نیز بدین معنی است که، كتاب آسمانى او معجزه ابدى است، و باید تامین كننده نجات انسان تا ابد باشد، و الا هدف الهى مهمل جلوه مى‌كند.
بنابراین از نظر عقلى، جامعیت قرآن اقتضا مى‌كند كه دستورات آن متغیر نبوده و دستخوش تحولات زمان قرار نگیرد. همانطور که امام علی علیه السلام فرمود: «احكام الهى تا قیامت تغییر نمى‌پذیرد، بلكه حكم هر مساله مطابق ست با آنچه در عهد رسول اكرم صلى الله علیه وآله در قرآن و سنت بیان شده است.»
کلام پایانی
اگر کسی بر اساس سخنان مولای متقیان بر این باور برسد كه قرآن فرازمانی و فرامکانی است، كتاب هدایت انسان به سوی خدا و برنامه كلی برای زندگی دنیوی و سازنده معنویتی پربار و آخرتی آباد است. انتظارش از قرآن، یافت تمام اینهاست و این انتظار، او را آگاهانه یا ناخودآگاه به فهم قرآن خواهد كشاند.
منابع:
- نهج البلاغه، خطبه 18 ،خطبه 175 ،خطبه 189 ،خطبه 182
- محمد تقى جعفرى، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج 4، صص 266-269
- سید ابوالقاسم خویى، بیان در علوم و مسائل كلى قرآن، ج 1، صص 41-42
فرآوری: حامد رفیعی
منبع : تبیان
