گویا این زائران پرشور، آمادگان پیوستن به انقلاب جهانی مهدوی و یاران و انصار پا به رکاب آن حضرت هستند؛ چراکه امروز اربعین پیوند دهنده عینی ظهور با عاشوراست.
کنگره عظیم اربعین در سرزمین کربلا که نوعی ابراز ارادت به ساحت مقدس امام حسین (علیه السلام) و شهدا و اسرای کربلا است، از سوی صاحبنظران به عنوان حرکتی جمعی در زمینه سازی ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) معرفی شده است. به اعتقاد ایشان این حضور مردمی خالصانه و عارفانه فراتر از تجربه های ناب شخصی، دربردارنده پیامهای جهانی حق طلبی و ظلم ستیزی است. متن پیش رو به بررسی آن ویژگی در تجمع بزرگ اربعین می پردازد که آن را زمینه ساز ظهور قرار می دهد. در ذیل ابتدا دیدگاه برخی صاحب نظران را در این زمینه می آوریم.
اربعین، پیونددهنده ظهور با عاشورا
شور انقلابی گری عاشورایی هر روز پر رنگ تر می شود و گستره جغرافیایی و نژادی و فکری و معرفتی زیادی را در بر می گیرد تا اینکه در اوج خود به قیام جهانی منجر می شود و ما امروز این شور و جوشش حق طلبی و ظلم ستیزی و معنویت گرایی را در بزرگداشت مراسم حسینی بخصوص اربعین آن حضرت می بینیم، گویا این زائران پرشور، آمادگان پیوستن به انقلاب جهانی مهدوی و یاران و انصار پا به رکاب آن حضرت هستند؛ چرا که امروز اربعین پیوند دهنده عینی ظهور با عاشوراست.(1)
عرفان کربلایی، عرفان شخصی یا جمعی
درست است که در این سفر کربلا که شما در پیش رو دارید خطری به آن صورت نیست، ولی آن احساس مسئولیت جهانی که در ارتباط با قیام جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است، هنوز وجود دارد و مقدار این احساس مسئولیت به خودمان بستگی دارد. ما باید این احساس مسئولیت را داشته باشیم که می توانیم ظهور حضرت را جلو بیندازیم. کسی که در وجودش احساس مسئولیتی نسبت به انسان های دیگر وجود نداشته باشد و به بندگان خدا کاری نداشته باشد خدا نسبت به او غضب می کند.
کسی که به زیارت امام حسین (علیه السلام) می رود باید نوع عرفان خود را محاسبه کند و مراقب باشد که یک وقت عرفانش از جنس عرفانهای خصوصی و شخصی و بدون احساس مسئولیت نسبت به مظلومان نباشد، چرا که عرفان امام حسین (علیه السلام) از این جنس نبود. عرفان اباعبدالله (علیه السلام) از جنس عرفان جهاد و شهادت و احساس مسئولیت جهانی نسبت به مردم بود. ما به دنبال عرفانی از جنس عرفان امام حسین (علیه السلام) هستیم. اربعین حسینی، فرصت بسیار مغتنمی است که می توانیم در جهت انجام رسالت جهانی خود از آن بهره بگیریم. عرفان ما باید از جنس عرفان امام حسین (علیه السلام) باشد که در آن یک احساس مسئولیت جهانی دیده می شود. (2)
زیارت اربعین، موثرترین گام بسوی ظهور
در واقع مهمترین ویژگی زیارت اربعین که هر سال نیز پررنگ تر می شود، بحث جمعی بودن آن است. حرکت های جمعی حق طلبانه در هر آیین و عقیده ای باشند، در تسریع حرکت تاریخ به سوی ظهور موثرند و البته تجمع عزاداران حسینی در کربلا از همه اصیل تر و مهم تر است. این حرکت جمعی فراتر از تاثیر غیرقابل انکاری که در معرفی اهل بیت (علیهم السلام) به جهان دارد، بخاطر ذات جمعی بودنش تعیین کننده است. مهمترین زمینه فراهم نشده برای ظهور، آمادگی جمعی است. فردگرایی، در فراهم نمودن زمینه ظهور بی تاثیر نیست ولی به یقین کم اثر است. گامهای اساسی در زمینه سازی با حرکتهای جمعی برداشته می شود.
تغییر یک یا چند نفر ملاک نیست
برخی از سنن الهی(3) قوانینی است که در مورد جوامع بشری جریان دارد. این قوانین فقط درباره اقوام و جامعه ها به جریان می افتد و اصولا جمعی هستند؛ در واقع ربطی به یک یک افراد جامعه ندارد. قرآن در آیات 53 سوره انفال و 11 سوره رعد به این نکته اشاره می کند که سرنوشت قوم و جامعه ای تغییر نمی کند مگر آن که آنها از درون متحول شوند و به این واسطه روحیه و عملکردشان تغییر کند: «اِن الله لا یُغَیِرُ ما بِقوم حتی یُغَیِروا ما بِاَنفُسِهِم» تعبیری که قرآن دارد، تغییر در «ما بِانفسهم» است، در این زمینه شهید صدر ذیل آیه 11 سوره رعد می گوید:
امام شیعیان برای افراد یا گروه های خاصی ظهور نمی کند. احساس مسئولیت برای زمینه سازی ظهور باید یک احساس مسئولیت اجتماعی باشد. بایستی برای ظهور ایشان میل جمعی فراهم شود و البته این حرکت و میل عمومی و جمعی محدود به مرزها و موقعیت جغرافیایی خاصی نیست. چرا که قیام حضرت مهدی (علیه السلام) قیامی جهانی است
«این آیه می گوید تغییر اوضاع و شؤون اجتماعی هر قومی روبنای آن قوم است. تغییر بنیادی تغییری است که در خود قوم پدید آمده باشد و هر تغییر دیگر، از این تغییر بنیادی سرچشمه گرفته است. مانند تغییر حالت نوعی، یا تغییر حالت تاریخی و یا تغییر حالت اجتماعی قوم. بدیهی است مقصود از تغییر « مابِانفسهم» تغییر در درون توده های ملت است، به طوری که محتوای باطنی جامعه، به عنوان یک ملت و یک قوم عوض شود و همچون نهالی باشد که پیوسته میوه های تازه و گوناگون از میوه های گذشته اش، ببار آرد وگرنه تغییر یک فرد، یا دو فرد یا سه فرد از افراد جامعه و ملت نمی تواند بنیاد تغییر یک جامعه و قوم را تشکیل دهد. این تنها تغییر اوضاع و احوال یک قوم و ملت است که از ریشه تغییر درونی خود آن قوم و ملت را تغذیه می کند؛ همچون درختی که هر روز میوه جدیدش را می دهد. بنابراین محتوای باطنی و روانی یک ملت به طور عموم که حالت روحی عموم افراد آن ملت از آن حکایت می کند، می تواند به عنوان عموم ملت، پایه ها و زیربناهای اساسی تغییرات روبنائی همه حرکتهای تاریخ باشد نه روحیه یک فرد و دو فرد و چند فرد آن امت.» (4)
بنا بر این نظر، در دیدگاه قرآنی برای آن که سرنوشت مردم جامعه ای تغییر کند، باید محتوای باطنی و روانی مردم جامعه به طور عموم تغییر کند، نه آن که روحیه و منش چند نفر از مردم جامعه.
ظهور یک سرنوشت جمعی است
خداوند در آیات مختلفی از قرآن کریم (5) وعده استخلاف صالحان را می دهد. ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) نیز به نظر می رسد یکی از سنن اجتماعی قرآن (6) باشد. ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) به عنوان یک سرنوشت اجتماعی نصیب قومی در آخرالزمان خواهد شد که با اعمال و منش جمعی خویش مقدمات این وعده الهی را به جریان بیندازند و خوبی برخی از افراد جامعه ملاک تحقق آن نخواهد بود.
میل عمومی که از مرزها فراتر رود
امام شیعیان برای افراد یا گروه های خاصی ظهور نمی کند. احساس مسئولیت برای زمینه سازی ظهور باید یک احساس مسئولیت اجتماعی باشد. بایستی برای ظهور ایشان میل جمعی فراهم شود و البته این حرکت و میل عمومی و جمعی محدود به مرزها و موقعیت جغرافیایی خاصی نیست. چرا که قیام حضرت مهدی (علیه السلام) قیامی جهانی است. در این زمینه یکی از صاحبنظران می گوید:
امام جهانی، مریدان جهانی و افکار جهانی لازم دارد. در بیشتر دعاها به ما سفارش شده که نگاه خود را از حالت شخصی و فردی و جزئی به افقی بازتر بیفکنیم. کسانی که منتظر اصلاح کلی و برقراری عدالت اجتماعی در همه جهان هستند، نمی توانند افرادی باشند که دایره فکرشان فقط به خویش و بستگان و قبیله و حزب و منطقه خاص خود محدود باشد. بلکه باید روحی بسیار بلند داشته باشند... تربیت جمعی به قدری مهم است که در مسائل اجتماعی اصل مشورت سفارش شده و در مسائل فردی، دعا برای چهل نفر مقدمه دعا برای خود است.
بر این اساس حرکت جمعی که در اربعین امام حسین (علیه السلام) در کربلا به وقوع می پیوندد، از جهت ذات جمعی بودنش نیز بسیار ارزشمند است و می تواند زمینه ساز میل عمومی به حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) برای آن قیام و انقلاب جهانی باشد.
پی نوشت :
1.به نقل از خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام رحیم کارگر، پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
2. حجت الاسلام پناهیان (برگرفته از سخنرانی ایشان در جمع کاروان)، سایت مجیر
3.«سنت های الهی» در اصطلاح روشهایی است که خدای متعال امور عالم و آدم را بر پایه آنها تدبیر و اداره می کند. به عبارت دیگر این سنن مجرای تحقق اراده الهی در عالم است که به نظر می رسد، هم قوانین و ضوابط حاکم بر طبیعت و هم جامعه انسانی و تاریخ را در بر گیرد ولی آنچه در این نوشتار مورد نظر است، سنتهایی است که بر جامعه انسانی در طول تاریخ حکمفرما بوده و بعد از این هم در زندگی بشر، جریان خواهد داشت.
4. آیة الله سید محمدباقر صدر، سنتهای تاریخ در قرآن ، ص 147.
5.سوره انبیا، آیه 105، سوره قصص، آیه 5
6. مانند سنت هلاک شدن قومی که پیامبر خدا را از سرزمینشان بیرون کنند (اسراء: 77) و سنت عذاب قومی که در زمین فساد و فتنه انگیزی کرده، در پی طغیان و سرکشی برآیند(احزاب: 62).
زهره رجب زاده
منبع : پایگاه عرفان
