«مکر خدا» به چه معناست؟

از امام رضا(ع) در مورد انتساب خدعه و استهزاء و مکر به خدا، که - در قرآن ذکر شده است - سؤال شد؛ آن‌حضرت فرمود: «خدای عزّ و جلّ نه استهزاء می‌کند نه خدعه و نه مکر بلکه جزاء استهزاء و مکر و خدعه را می‌دهد

پس مکر الهی مختص کسانی است که با خدا مکر و حیله می‌کنند و جزائی متناسب با عمل آنهاست. این مکر درجاتی دارد که هیچ‌کس نباید خود را از آن در امان ببیند  چرا که نفس انسان بسیار فریبکار است.
برای مثال انسان موقع انجام برخی اعمال دینی به خود مغرور می‌شود و خود را برتر از دیگران می‌داند و می‌خواهد این اعمال را دامی برای جذب کردن مردمان و صید آنان قرار دهد و با این کار به خیال خود خدا را فریب می‌دهد و چون خدا او را به حال خود رها کند و با اسباب مختلفی مانع این فریبکاری نشود و این شخص را از خواب غفلت بیدار نکند در واقع جزای مکر او را با مکر داده است. بنابراین، مکر خدا مکری نیکوست چرا که جزاء مکر است اما مکر انسان ریشه در پلیدی او دارد.
پس در واقع این مکرِ خود انسان است که بر سر او می‌شکند و همین معنای مکر الهی است.
برخی از بزرگان، افعال خداوند در قبال انسان را به آفتابی تشبیه کرده‌اند که بر همگان یکسان می‌تابد اما اگر جسمی مانع نور شد سایه‌ای ایجاد خواهد شد حال اگر این جسم راست یا کج باشد سایه آن هم متناسب با آن خواهد بود. منیت انسان هم همچون جسم تاریکی است که در برابر نور خدا قرار دارد این منیت باعث تاریکی خواهد شد (مثلاً عذاب و ...) ولی اگر منیت نبود فعل خداوند در قبال چنین شخصی جز نور هدایت و محبت نخواهد بود همچنان که خداوند با بندگان مخلص همین گونه است و شیطان هم با این افراد کاری ندارد. و هر اندازه که فردِ خودپرست و منافق در مکر خود، پیچیده تر عمل کند جزای الهی هم به همان اندازه پیچیده خواهد بود. اما عامل آن خود فرد است. همچنان ‌که عامل ایجاد سایه، جسم تاریک است نه آفتاب؛ بگذریم از این‌که اگر آفتاب نبود نه نوری بود و نه ظلمتی بلکه همه چیز تاریک بود.