چه عواملی موجب غفلت انسان می شود؟ و راه درمان غفلت چیست؟

الف- مهمترین عوامل غفلت انسان از دیدگاه قرآن چنین است:

1.روی گردانی از یاد خدا: هر کس از یاد پروردگار خود دل برگرداند،وی را در قید عذابی روز افزون درآورد. (جن، 17)

2.فراموش کردن خدا: و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کرده اند و او (نیز) آنان را دچار خود فراموشی کرد، آنان همان بدکاران هستند. (حشر، 19)

3.نبود ایمان: وآنان را از روز حسرت بیم بده، آن گاه که داوری انجام گیرد و حال،آن که آنها (اکنون) در غفلت هستند و سر ایمان آوردن ندارند. ( مریم،39)

4. فراموش کردن روز حساب: درحقیقت،کسانی که از راه خدا به در می روند،به سزای آنکه روز حساب را فراموش کرده اند،عذابی سخت خواهند داشت. (ص، 26)

5. دروغ دانستن آیات خدا:آیات ما را دروغ انگاشتند و غفلت ورزیدند. ( اعراف، 136)

6.فراموش کردن مرگ: به او می گویند واقعا که از این حال سخت درغفلت بودی،ولی ما پرده ات را از جلوی چشمانت برداشتیم و دیده ات امروز تیز است. ( ق،22)

7.همنشینی با دوستان ناباب: ای وای!کاش فلانی را دوست خود نگرفته بودم!او بود که مرا به گمراهی کشانید؛پس از آن که قرآن به من رسیده بود و شیطان همواره فروگذارنده انسان است. (فرقان،28- 29)

8.غفلت از آیات الهی: کسانی که امید به دیدار ما ندارند و به زندگی دنیا دل خوش کرده و بدان اطمینان یافته اند و کسانی که از ایات ما غافل هستند.آنان به کیفر آنچه به دست می آوردند، جایگاهشان آتش است. (یونس، 7 -8)

9.کفر: آنان کسانی اند که خدا بر دل و گوش و دیدگانشان مهر نهاده و آنها همان غافلان می باشند. (نحل، 108)

10.علاقه افراطی به اموال واولاد: ای کسانی که ایمان آورده اید،[زنهار] اموال شما و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نگرداند،البته کسانی که در اثر توجه به امور دنیا از یاد خدا غافل می شوند، آنها،همان زیانکاران هستند. (منافقون، 9)

ب- درمان قلبی و ذهنی غفلت

1. ذکر خدا: مگر آن که خدا بخواهد و چون فراموش کردی،پروردگارت را باز به یاد آور و بگو امید که پروردگار مرا به حقایقی بهتر و علومی برتر،هدایت کند (کهف،24)

2. خواندن پندهای قرآن: چنین نیست،قرآن،در حقیقت،پند و یادآوری است،تا هر که خواهد از آن پند گیرد (مدثر،54 -55)

3.یاد نعمت ها و نعمت دهنده: و اگر مردم در راه درست، پایداری ورزند، قطعاً آب گوارایی (علم،رحمت و رزق) به ایشان می نوشانیم تابه آن نعمت،آنها را بیازماییم و هرکس از یاد پروردگار خود دل بگرداند،خدا،او را به عذابی سخت درآورد.( جن، 16-17)

4.عبرت از تاریخ پیشینیان: آیا برای هدایتشان کافی نبود که ببینند چه نسل ها را پیش از آنها نابود کردیم که اینک،در سراهای همانها راه می روند؟ به راستی،برای خردمندان در این امر نشانه هایی عبرت انگیز است.(طه، 128)

5.یاد مرگ: هر جا باشید،مرگ شما را در می یابد.( نساء، 78)

6.یاد قیامت؛بدانید، خداوند زمین را بعد از مرگ آن زنده می کند.ما آیات خود را برای شما بیان کردیم،شاید اندیشه کنید. (حدید، 17)

ج- درمان عملی غفلت

1- انسان باید جایگاه خود  در هستی وظائف خود در قبال خدا و دیگران بداند و نسبت به خالق هستی و صفات او اطلاعات کسب کند.مسلماً برنامه خودسازی درزندگی خواهد داشت و گرنه در وادی غفلت قرار گیرد. به همین منظور اولین قدم شناخت نفس است و درمورد نشانه های خدا، و هدف خلقت تفکر کنید .

2-ذکرهای کوتاه و پرمغز وقتی با تأمل گفته شوند حالتی از هوشیاری دائمی را در انسان ایجاد می کند و باعث می شود که نفس دائماً سپاسگزار خدا باشد و نسبت به توطئه های هوس و شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد.

3- شرکت در مجالس وعظ و سخنرانی پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می دارند افرادی که از وعظ مستقیم و یا غیرمستقیم استفاده می کنند نسبت به افرادی که به این امور توجه ندارد حالات معنوی بهتری دارند.

 4- ما می توانیم با گزینش دوستان مؤمن، امین و عالم و عامل از خیرخواهی های آنها استفاده کنیم و حتی ما برای پیشرفت از آنها بخواهیم که عیب های ما را گوشزد کنند.

5-گاهی انسان متوجه  غفلت خود می شود .بهترین کار در آن موقع جلوگیری از ضرر است سقوط در دره غفلت گام به گام و تدریجی است به همین خاطر است که اغلب متوجه سقوط خود نیستیم اگر چشم باز کنیم و به گذشته خود نگاه کنیم می بینیم که چقدر گام به گام از مسیر رشد دور شده ایم.

 6- برای رشد خود برنامه خودسازی داشته باشیم و طبق محاسبه به پیش برویم .امام کاظم  علیه السلام  می فرماید کسی که همه روزه به حساب خویشتن رسیدگی نکند از ما نیست. از اول صبح با خود شرط کنید که آن روز وظائف خود را به خوبی انجام دهید و از گناهان نیز بپرهیزید. و در طول روز مراقب خود و اعمال خود باشید تا از آنچه با خود عهد کرده اید تخلف نکنید. در آخر شب به حساب کارهای خود برسید. بررسی کنید  وگاهی خود را تنبیه کنید مانند روزه ـ انفاق ـ تلاوت قرآن یا کار خیر دیگر تا گذشته جبران شود.

7- برنامه دیدار علماء و دوستان صالح  داشته باشید. اصحاب عیسی  علیه السلام  به اوگفتند ما با چه افرادی مجالست کنیم فرمود: با کسی که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد. سخن او به دانش شما بیفزاید و عمل او رغبت به آخرت را در شما ایجاد کند.

8-با مطالعه کتب اخلاقی با استعدادهای مثبت و منفی خود آشنا شوید بیماری های روحی را بشناسید برای این منظور بهتر است مطالعه اندک و مداوم داشته باشید. این کار باعث توجه دائمی ما می گردد. با مطالعه حالات  اهل معرفت انسان می تواند به مقام و درجه هایی که می تواند برسد و انگیزه حرکت و غفلت زدایی بیشتری در او ایجاد می شود.

9-به عیادت بیمار بروید که انسان متوجه نعمت سلامتی خود می شود و سبب خوشحالی و نشاط بیمار می گردد که  این نیز مایه رشد  است.

10-زیارت قبور مخصوصاً ائمه و امام زادگان و علماء بروید که انسان را ازغفلت خارج می کند.

11-همیشه درکارها اعتدال را حفظ کنید. یعنی انسان باید در همه حالات  توجه  و هوشیاری را حفظ کند .

12- مجالس گناه  راترک کنید. سزاوار نیست افراد با ایمان در مجلس بنشینند که در آن گناه می شود و توانایی بر تغییر آن را ندارند.