ماه رمضان ماه قیام

نام دیگری که برای این ماه درصحیفه سجادیه ذکر شده، «ماه قیام» است. قیام در اینجا به صورت مطلق و بدون هرگونه قیدی بیان شد. در این‌که مراد از قیام در اینجا چیست حداقل سه احتمال را می‌توان مطرح کرد:

احتمال اوّل: قیام علیه خویشتن

قیام اوّل که از دو قیام دیگر مهم‌تر و در واقع مقدمهٔ آن دو است، قیام علیه خویشتن است. پیامبر اکرم(ص) از این نوع قیام تعبیر به جهاد اکبر می‌کند.[1] قیام علیه خود به تعبیر برخی بزرگان یعنی «اُخرُج مما اَنتَ فیه» از آنچه هستی و مولای تو نمی‌پسندد، بیرون بیا! از چاهی که برای خود کندی و در آن محبوسی، بیرون بیا![2]

رمضان ماه قیام است؛ قیام علیه حسد، تکبر، غضب، ریا، مفاسد باطنی و ظاهری. به راستی این قیام، جهاد اکبر است و اگر کسی در این جهاد و در حال قیام علیه خود و در زمانی که مشغول خودسازی است بمیرد، افضل شهیدان عالم است.

قیام علیه خود؛ یعنی در مقابل زبان خود بایستی و اجازه ندهی غیر سخن حق، سخن دیگری بگوید. به زبانش بگوید اگر پدر، مادر، برادر، دوست و همسر من در حق من مرتکب اشتباهی شد به تو اجازه نمی‌دهم تندی کنی و از کنترل من خارج شوی. اسلحه به دست در میدان (وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنْ النَّاسِ )[3] با فرو خوردن خشم و گذشت و بخشش با تو می‌جنگم!
 

احتمال دوم: قیام علیه دشمنان خدا

قیام دوم همان قیامی است که در جنگ بدر[4] و خندق[5] صورت گرفت؛ یعنی جنگ با دشمنان خدا. مسلمانان صدر اسلام در ماه رمضان و ماه قیام زیر گرمای شدید آفتاب با تحمّل گرسنگی و تشنگی، خندق و سنگر می‌کندند، گاهی بیهوش می‌شدند، ولی دست از قیام و مجاهدت بر نمی‌داشتند. در چنین شرایطی خداوند آن‌ها را از جنگیدن معاف نکرد. گاهی نانی برای خوردن نداشتند، برخی‌ها غذایی برای افطاری خود نداشتند، لذا افطاری‌دادن در آن شرایط عملی بزرگ به حساب می‌آمد.
 

احتمال سوم: قیام شب

قیام سوم، قیام در دل شب است. خداوند متعال در سورهٔ مبارکهٔ اسراء خطاب به پیامبرش می‌فرماید:  وَمِنْ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَـسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً [6] حبیب من! قسمتی از شب را نخواب، با من به راز و نیاز بنشین که من بهای بیدار شدن شبانه تو را، مقام محمود قرار دادم.

در سورهٔ مبارکهٔ مزمل می فرماید:  إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَأَقْوَمُ قِيلاً [7] محکم ترین و استوارترین قدم، قدم آن بنده‌ای است که در دل شب وقتی همه خوابند، بیدار می‌شود و با خدای خود خلوت می‌کند، به نماز می‌ایستد و قرآن را سوزناک تلاوت می‌کند. در خلوت شبانه، قلب فارغ از مشاغل و فعالیت‌های روزانه است. دور از چشم نامحرمان با محرم راز خود هم‌کلام می‌شود، دل می‌دهد و دل می‌ستاند، ناز می‌بیند و دست نیاز دراز می‌کند.

رمضان ماه قیام، ماه شوریدن علیه خود، ماه شورش علیه دشمنان خداو ماه شوریدگی شبانه است.

-----------------------------------------------------------------
[1] . معانی الاخبار: 160؛ وسائل الشیعه: 15/163.
[2] . المحجة البیضاء: 4/263.
[3] . آل‌عمران (3): 133؛ «و خشم خود را فرو مى برند، و از [خطاهاىِ] مردم در مى گذرند»
[4] . جنگ بدر در گرمای هوا و در هفدهمین روز ماه مبارک رمضان در سال دوم هجرت رخ داد و مسلمانان با حالت روزه داری و گرمای هوا توانستند بر کفّار غلبه کنند و جایگاه سیاسی مسلمانان در مدینه را استحکام بخشند.
[5] . سومین جنگ مسلمانان با کفّار که با حفر خندق و تحمّل سختی در ماه مبارک رمضان در سال پنجم بعثت واقع شد.
[6] . اسراء (17) :79؛ «و پاسی از شب را برای عبادت و بندگی بیدار باش که این افزون [بر واجب] ویژه توست، امید است پروردگارت تو را [به سبب این عبادت ویژه] به جایگاهی ستوده برانگیزد.»
[7] . مزمل (73): 6؛ «بی تردید عبادت [ی که در دل] شب [انجام می‌گیرد] محکم‌تر و پایدارتر و گفتار در آن استوارتر و درست‌تر است.»

برگرفته از کتاب حسنات و سیئات نوشته استاد حسین انصاریان