رمضان، فرصتی برای سیر و سلوک

آن‌چه از آیات کتاب خدا و روایات شریفه در توصیف ماه مبارک رمضان وارد شده است ما را به این حقیقت رهنمون می‌کند که ماه مبارک رمضان، ماه سیروسلوک و سفر به سوی پروردگار بزرگ عالم است. ماه مبارک رمضان فصل و بهار زیبایی‌ها و حسنات است. آثار و ثمراتی که برای روزه‌داری در این ماه بیان شده است، در راستای همین سیروسلوک الی الله است. رسول اکرم (ص) به نقل از خداوند متعال فرموده است:

«روزه براى من است و من خود جزاى آن مى‏شوم و جزاى آن را مى‏دهم. روزه خواسته‌هاى نفسانى و شهوات طبع را از بين مى‏برد. روزه آينه دل را صفا مى‏دهد، و اعضا و جوارح را پاك مى‏سازد، و ظاهر و باطن را آباد مى‏كند، انسان را در مقابل نعمت‏هاى پروردگار متعال سپاسگزار قرار مى‏دهد، موجبات دستگيرى از نيازمندان و احسان بر فقرا را فراهم مى‏كند، حالت خضوع و خشوع قلب و گريه و تضرع را ايجاد مى‏نمايد، يگانه وسيله توجه و پناه به سوى خداوند مهربان است، موجب انقطاع و اعراض از مخلوقات بوده و اهتمام انسان را از غير راه حق مصروف مى‏ دارد، سبب مى‏شود كه بر حسنات و اعمال خير انسان افزوده شده و به همان نسبت از كارهاى بد و ناشايست كه مخالف صلاح و روحانيت و سعادت است كاسته شود. و در روزه گرفتن فواید بيشماری است، و همين اندازه كه اشاره شد براى اشخاص عاقل و خردمند كه توفيق عمل به اين عبادت مهم را پيدا كرده‏اند كفايت خواهد كرد.»[1]

انسان باید نوری از عمل، حال و معرفت در خود ایجاد کند تا عنوان مسافر و سالک بر او صدق کند. در سورهٔ مبارکهٔ فاطر خداوند متعال حقیقت سفر به سوی خود را که بالاترین سیر و پربرکت ترین سفر و سودمندترین سلوک است، این‌گونه بیان می‌فرماید:
 إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُه [2]

صعود در آیهٔ شریفه به معنای حرکت رو به بالاست؛ حرکتی معنوی که پایان آن قرب و لقاء به حضرت حق است. خداوند متعال برخی از بندگان را با عنوان «مقربین» نام می‌برد. آن‌ها به خدای خود نزدیک شدند و به وصف «مقرب بودن» توصیف شدند، حال آن‌که روی زمین خاکی زیستند و جسم آن‌ها از خاک و دارای نیاز‌های مادی هستند.

 إِنَّ اللهَ يُبَشِّـرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمـَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهاً فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنْ الْمـُقَرَّبِينَ [3]

همچنین در پایان سورهٔ مبارکهٔ واقعه آمده است:
 وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ ۞ أُوْلَئِكَ الْمـُقَرَّبُونَ [4]

امام صادق(ع) در توصیف «سابقون» که پروردگار دربارهٔ آن‎ها فرموده است { أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ } فرمود:
«آنان کسانی هستند که از وجود خداوند متعال در خوف و هراسند. میل به طاعت او دارند و از معصیتش کراهت دارند.»[5]

----------------------------------------------------------------
[1] . مصباح الشریعه، ترجمه مصطفوی:  83 و 84؛ مستدرک الوسائل: 7/500،باب1، حدیث8742؛ «الصَّوْمُ لِي وَ أَنَا أَجْزِي بِهِ وَ الصَّوْمُ يُمِيتُ مُرَادَ النَّفْسِ وَ شَهْوَةَ الطَّبْعِ وَ فِيهِ صَفَاءُ الْقَلْبِ وَ طَهَارَةُ الْجَوَارِحِ وَ عِمَارَةُ الظَّاهِرِ وَ الْبَاطِنِ وَ الشُّكْرُ عَلَى النِّعَمِ وَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْفُقَرَاءِ وَ زِيَادَةُ التَّضَرُّعِ وَ الْخُشُوعِ وَ الْبُكَاءِ وَ حَبْلُ الِالْتِجَاءِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ سَبَبُ انْكِسَارِ الْهِمَّةِ وَ تَخْفِيفِ السَّيِّئَاتِ وَ تَضْعِيفِ الْحَسَنَاتِ وَ فِيهِ مِنَ الْفَوَائِدِ مَا لَا يُحْصَى وَ كَفَى بِمَا ذَكَرْنَاهُ مِنْهُ لِمَنْ عَقَلَهُ وَ وُفِّقَ لِاسْتِعْمَالِهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى.»
[2] . فاطر (35): 10؛ «حقایق پاک [چون عقاید و اندیشه های صحیح] به سوی او بالا می‌رود و عمل شایسته آن را بالا می‌برد.»
[3] . آل‌عمران (3): 45؛ « [یاد کنید] زمانی که فرشتگان گفتند: ای مریم! یقیناً خدا تو را به کلمه ای از سوی خود که نامش مسیح عیسی بن مریم است مژده می‌دهد که در دنیا و آخرت دارای مقبولیّت و آبرومندی و از مقربّان است.»
[4] . واقعه (56): 10 و 11؛ «و پیشی گیرندگان [به اعمال نیک] که پیشی گیرندگان [به رحمت و آمرزش] اند، اینان مقربان اند.»
[5] . الکافی: 1/271، حدیث 1؛ بحارالانوار: 25/52، باب 3، حدیث 3.

برگرفته از کتاب حسنات و سیئات نوشته استاد حسین انصاریان