بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین صلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و المعصومین المکرمین».

ابی‌عبدالله(ع)، اهل پرداخت زکات

-خصلت انسان‌های زکات‌دهنده

از ویژگی‌هایی که برای حضرت سیدالشهدا(ع) در روایات و زیارت‌ها شمرده شده است و تقریباً ائمهٔ طاهرین(علیهم‌السلام) به این ویژگی اشاره کرده‌اند و نسبت به این ویژگی اعتراف و اقرار و گواهی دارند، این است که به حضرت خطاب می‌کنند: «وَآتَيْتَ الزَّكَاةَ» ای ابا عبدالله، ای حسین‌بن‌علی، تو وجود مقدسی هستی که اهل پرداخت زکات بودی. کسی زکات را می‌پردازد که از بخل و ممسک‌بودن آزاد باشد، این صفت ابلیسی و شیطانی در او نباشد و جان و قلبش را آلوده نکرده باشد.

-نظر قرآن در خصوص انفاق اولیای الهی

زکاتی که ابی‌عبدالله(ع) می‌پرداختند، چند زکات بود؛ چنان‌که در قرآن مجید دربارهٔ اولیای خدا آمده است: «وَ مِمّٰا رَزَقْنٰاهُمْ ینْفِقُونَ»(سورهٔ بقره، آیهٔ 3) از آنچه به آنها عطا کردم، پرداخت می‌کنند؛ چون قلبی پاک و جان و دلی آزاد از رذایل اخلاقی دارند. کسی که کم‌ظرفیت و بخیل است، اموالش را روی همدیگر انباشته می‌کند و بعد هم می‌میرد، این اموال به ورثه‌‌اش می‌رسد. معلوم نیست که ورثه‌اش هم با این ثروت چه‌کار کنند! آیا ثروت رسیده از پدر یا مادر را صرف کار خیر می‌کنند یا صرف گناه؟ صرف امور درست می‌کنند یا نادرست؟ ما خودمان تا وقتی هستیم، باید با اقتدای به ابی‌عبدالله(ع) زکات بپردازیم.

انفاق امیرالمؤمنین(ع) در رکوع نماز

زکات فقط به امور کشاورزی و دامداری تعلق نمی‌گیرد. زکات نوعی صدقهٔ عام است که ما دربارهٔ امیرالمؤمنین(ع) هم در قرآن مجید می‌خوانیم و سنی و شیعه نیز می‌گویند آیه در حق ایشان است: «وَ یؤْتُونَ اَلزَّکٰاةَ وَ هُمْ رٰاکعُونَ»(سورهٔ مائده، آیهٔ 55). ایشان که گندم و جو یا گاو و گوسفند یا خرما در رکوع نپرداختند، بلکه در رکوع انفاق کردند. مستحقی آمد و گفت که من مشکل دارم، ایشان هم در حال نماز و در رکوع بودند، دستشان را به‌طرف این تهی‌دست دراز کردند و فهماندند که انگشتر را از انگشت من دربیاور و ببر. این یک نوع زکات است. امام در مدینه زمین کشاورزی و باغ داشتند، خودشان کار می‌کردند و عواملی هم داشتند. پیش از آن که برداشت را به خانه منتقل کنند، اول زکاتش را می‌پرداختند.

اقسام زکات پرداختی ابی‌عبدالله(ع)

-مایه گذاشتن از شخصیت و آبرو

یکی از زکات‌هایی که حضرت می‌پرداختند، زکات شخصیتشان بود. ایشان آبرومند بود و همه به حرفشان گوش می‌دادند. اگر خودشان در آن وقت مایه‌ای در اختیارشان نبود که مشکلی را حل کنند، از شخصیت خودشان مایه می‌گذاشتند و به دیگران می‌گفتند، آنها هم حرف ابی‌عبدالله(ع) را از خدا خواسته گوش می‌دادند و کمک می‌کردند. ما هم می‌توانیم؛ هم از مال خود‌مان در راه خدا هزینه کنیم و هم از شخصیت و آبروی خود‌مان.

-زکات معرفت و شناخت

سرمایهٔ دیگری که حضرت داشتند و هزینه می‌کردند، معرفت و شناخت کاملشان بود. حتی زمانی که مستحقی می‌آمد و می‌گفت: چیزی به من کمک کن؛ حضرت دو سه‌تا سؤال از او می‌کردند، اگر بلد نبود، خود حضرت علمشان را هزینه می‌کردند و کمک مالی هم می‌کردند.

آثار عظیمی از حضرت به جا مانده که شما دعای عرفه را معروف و مشهور آثار ایشان می‌دانید. دعایی که هم خواندنی و هم فهمیدنی است. حضرت آثار دیگری هم غیر از دعای عرفه دارند که در حقیقت، زکات علمشان پرداختن به مستحق است. چه کسی مستحق آن است؟ همهٔ مردم دنیا مستحق علم ایشان هستند؟

-زکات و انفاق مالی

حضرت در کرم و جود و سخاوت تک بودند. روزی به عیادت اسامة‌بن‌زید که مخالف با ابی‌عبدالله(ع) هم بود. در بستر بیماری بود، وقتی چشمش به ابی‌عبدالله(ع) افتاد، گریه کرد. حضرت فرمودند: چرا گریه کردی؟ اسامه گفت: من شش‌هزار درهم بدهکار هستم و برای من سخت است که با این بدهکاری بمیرم. حضرت فرمودند: با این بدهکاری نمیر! به چه کسانی بدهکار هستی؟ من الآن می‌روم، کل دِین تو را ادا می‌کنم و برمی‌گردم. حضرت رفتند و شش‌هزار درهم به آنهایی دادند که از اسامه طلبکار بودند و دوباره برگشتند.

خوب است که ما هم به حضرت اقتدا کنیم و نگذاریم بدهکاری به زندان برود. قوم‌وخویش‌ها و افراد متمکن بدهی‌ای را که به‌حق بدهکار است و نتوانسته بدهد، بپردازیم و او را نجاتش بدهیم تا خدا هم ما را نجات بدهد.

قم-کاشان/ برنامهٔ حکیمانه/ ربیع‌الاول/ پاییز 1399ه‍.ش./ جلسهٔ نوزدهم