بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین صلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و المعصومین المکرمین».

مقدمهٔ بحث

از ویژگی‌هایی که برای حضرت سیدالشهدا(ع) به‌وسیلهٔ ائمهٔ طاهرین(علیهم‌السلام) بیان شده، دو ویژگی بسیار بسیار مهم است که ‌ای کاش همهٔ ما در این دو ویژگی به حضرت اقتدا می‌کردیم. در خانواده‌، بین دوستان‌، در مغازه‌، اداره‌، جامعه‌، مهمانی‌ها، عزاها و عروسی‌هایمان به این دو ویژگی عمل می‌کردیم. این دو ویژگی، یکی امربه‌معروف و یکی هم نهی‌‌ازمنکر و زشتی. حال سؤال این است که چگونه امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنیم تا به وجود مقدس ابی‌عبدالله(ع) اقتدا کرده باشیم. 

شرایط امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر

-شناخت معروف‌ها و منکر‌ها و عمل به آنها

معروف یعنی خوبی و امور پسندیده، منکر هم یعنی زشتی و بدی؛ ما اولاً باید خوبی‌ها را بشناسیم، بدی‌ها را هم باید از طریق مطالعه در قرآن و روایات در حد خودمان بشناسیم. در مرحلهٔ اول، خودمان به امور پسندیده آراسته و از امور زشت پاک باشیم. این کار خوبی که می‌خواهیم زن و بچه‌، مردم و دوستانمان را دعوت کنیم، در خود ما ببینند. اگر می‌خواهم شخص بی‌نمازی را به نماز دعوت کنم، نماز را در خودم ببیند. اگر بخواهم کسی را به راست‌گویی دعوت کنم، یقین کند که خود من راست‌گو هستم. اگر می‌خواهم کسی را از دروغ، غیبت و تهمت نهی کنم، باید عملاً ببیند که من خودم نه اهل دروغ، نه اهل غیبت و نه اهل تهمت هستم. پس اول لازم است که معروف، یعنی امور پسندیده و خوب را بشناسم و منکر، یعنی امور زشت را هم بشناسم؛ بعد وارد دعوت به خوبی‌ها و بازداشتن از بدی‌ها شوم. 

-حفظ آبروی شخص در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر

شرط دوم اینکه وقتی می‌خواهم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنم، اگر می‌خواهم عمومی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنم و دعوت من از طریق تریبون منبر، رادیو و تلویزیون است، عمومی و به‌صورت کلی امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنم، نمی‌خواهم که اسم کسی را ببرم. اگر بخواهم در جمع مثلاً دوسه نفره امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنم، باید آبروی طرف را حفظ کنم. این خیلی مهم است! پیغمبر(ص) دراین‌باره می‌فرمایند: «عِرضُ المُؤمنِ کَدَمِهِ» آبروی مؤمن هم‌قیمت با خون اوست. اسمی از او نبرم و کلی حرف بزنم، او خودش می‌فهمد.

-زبانی خوش و بامحبت در گفت‌وگو

سومین شرط، زبان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، باید زبان محبت، عاطفه، رأفت و لطف باشد؛ یا اینکه با عملم امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنم. ابی‌عبدالله(ع) و حضرت مجتبی(ع) در جایی دیدند که پیرمردی وضو می‌گیرد، اما وضوی او غلط است و هیچ‌کس هم نیست. شما ببینید چطوری امر‌به‌معروف کردند؛ جلو آمدند، هر دو سلام کردند، محبت کردند و بعد فرمودند: پدر، به ما نگاه می‌کنی تا ما دو برادر وضو بگیریم و ببینی وضوی ما چگونه است؛ درست و صحیح است یا باطل؟! پیرمرد گفت: عزیزان دلم، وضو بگیرید. هر دوی آنها وضو گرفتند و پیرمرد هم تعریف کرد؛ او فهمید که وضوی خودش اشتباه بوده است. دو برادر رفتند و پیرمرد هم وضو گرفتن را برای آینده‌اش یاد گرفت.

سفارش پروردگار به موسی(ع) در کوه طور

پدران و مادران، معلم‌ها و استادها، این خیلی مهم است! اگر می‌خواهید به بچه‌ها و دانش‌آموزانتان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کنید، امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را روی موج محبت، عاطفه، نرمی و مدارا سوار کنید. پروردگار به موسی‌بن‌عمران(ع) در کوه طور فرمود: خودت و برادرت «اِذْهَبٰا إِلیٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغیٰ»(سورهٔ طه، آیهٔ 43). در آن زمان که طغیان‌گری بدتر از فرعون نبود، اما پروردگار به هر دو برادر فرمود: «فَقُولاٰ لَهُ قَوْلاً لَیناً»(سورهٔ طه، آیهٔ 44) نرم و بامحبت با او حرف بزنید. با تازیانه، اسلحه و چماق، عربده، توهین و شکستن شخصیت افراد نمی‌‌توان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر کرد. این امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر، دیگر عبادت و خدمت نیست، بلکه گناه و معصیت است. 

واعظ اگرچه امربه‌معروف واجب است ××××××× طوری بکن که قلب گنهکار نشکند

امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر، امر واجب الهی

امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر یک امر واجب الهی است؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ اَلْمُنْکرِ»(سورهٔ آل‌عمران، آیهٔ 104). امربه‌معروف و نهی‌از‌منکر از اخلاق مردم مؤمن است که در آیات سورهٔ توبه بیان شده است. بر ما واجب است و نباید در برابر زشتی‌ها و کسانی سکوت کنیم که بنده‌های خدا از کار خوب، عبادت خدا و خدمت به خلق خدا غفلت دارند. 

واعظ اگرچه امربه‌معروف واجب است ××××××× طوری بکن که قلب گنهکار نشکند

همهٔ ما در امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر باید حوزهٔ جاذبه، محبت و مهربانی باشیم؛ و الّا امربه‌معروف و نهی‌ازمنکرمان سودی نخواهد داشت. حضرت سیدالشهدا(ع) نیز امربه‌معروف‌و نهی‌ازمنکرشان همهٔ این زمینه‌های مثبت را داشت. 

قم-کاشان/ برنامهٔ حکیمانه/ ربیع‌الاول/ پاییز 1399ه‍.ش./ جلسهٔ بیستم