اگرچه از زیارت‌نامه‌ها، دعای توسل، صلوات بر حجج طاهره، روایات و رجزنامه‌ای که از امام زین العابدین و علی اکبر(ع)، برجای است استفاده می‌شود که علی بن الحسین نام مشترکی برای آن دو بزرگوار بوده است، امّا از شأن زمانی و مکانی زیارت عاشورا، که اشاره به روز عاشورا و سرزمین کربلا و کشته‌شدگان در آن‌روز دارد، و همین‌طور از زیارت عاشورای غیر معروفه، زیارت وارث و زیارت مطلقه‌ی امام حسین(ع) که لقب شهید، پس از علی بن الحسین دارد، می‌شود اطمینان حاصل کرد که مراد از علی بن الحسین، در «السلام علی الحسین و علی ابن الحسین»، همان علی اکبر است که در روز عاشورا در سرزمین کربلا به شهادت رسید.
پاسخ تفصیلی
توجه به نکاتی می‌تواند ما را در دست‌یابی به جواب یاری رساند.
الف) در روایات، زیارت‌نامه‌ها، صلوات بر حجج طاهره(ع)، دعای توسل به ائمه(ع) از امام زین العابدین با نام علی بن الحسین یاد شده است مثلا:
السلام علی علیّ بن الحسین(زیارت امام حسین در روز عرفه)؛ اللهم صلّ علی علیّ بن الحسین (صلوات بر حجج طاهره)؛ السلام علیک یا مولای یا ابا محمد علی بن الحسین(زیارت جامعه)؛ یا اباالحسن یا علی بن الحسین(دعای توسل به ائمه).
ب) در زیارت‌نامه‌ها و رجزنامه‌ای که از حضرت علی اکبر برجای است از آن‌حضرت این‌گونه یاد شده است: «السلام علی علیّ بن الحسین الشهید(زیارت وارث) السلام علی علیّ بن الحسین الشهید(زیارت عاشورای غیر معروفه)؛ السلام علیک یابن الحسین الشهید(زیارت مطلقه‌ی امام حسین)[1] و در رجزنامۀ آن‌حضرت آمده است:
«انا علیّ بن الحسین بن علی
نحن و بیت الله اولی بالنبی»[2]
ج) اگرچه "علی بن الحسین" در زیارت‌نامه‌ها، توسلات، صلوات، رجزنامه و روایات، نام مشترکی برای امام زین العابدین و علی اکبر(ع) است، امّا به دلایل زیر مراد از علی بن الحسین در زیارت عاشورا، علی اکبر است:
از امام محمد باقر(ع) روایت شده است:
کسانی که در روز دهم محرم در سرزمین کربلا هستند، و کسانی که در آن‌روز مقدور نیست در سرزمین کربلا باشند، در صحرا یا بالای منزل، با اشاره به سرزمین کربلا، زیارت عاشورا را بخوانند.[3]
همان‌گونه که ملاحظه شد، در زیارت عاشورای غیر معروفه و زیارت وارث و زیارت مطلقه‌ی امام حسین(ع)، پس از علی بن الحسین لقب شهید آمده است، و این لقب برای زین العابدین(ع) در زیارت‌نامه‌ها و توسّلات و ....... نیامده است.
این زیارت اختصاص به کشتگان دارد؛ لذا کسی احتمال نداده است که على بن الحسین مذکور در این زیارت، امام سجاد(ع) باشد و قرینۀ بر این مدعا عبارت جابر بن عبد اللّه در زیارت اربعین است که در خطاب به اصحاب گفته است: «السلام على الارواح المنیخة بقبر أبی عبد اللّه».[4] لذا با این سه دلیل می‌توان اطمینان حاصل کرد که مراد از علی بن الحسین، همان "علی اکبر" شهید در کربلا باشد.
پی‌نوشت:
[1]. برای آگاهی از زیارت‌نامه‌ها، نک: مفاتیح الجنان.
[2]. شیخ صدوق، امالی، ص 162، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.
[3]. نک: شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 772، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 98، ص 330، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
