در روز عاشورا وقتی که به دشمن حمله ور شد؛ سپاهیان دشمن به سویی فرار می نمودند به گونه ای که تصور می کردند حیدر کرار علی بن ابیطالب علیه السلام به جنگ آنان آمده است.

علی اکبر (علیه‌السلام) بدلیل اینکه ویژگی «أشبه الناس برسول الله» از جایگاهی ویژه برخوردار است تا جائی که مردم مدینه هنگامی ایشان را دیدند به یاد رسول الله (ص) و مشتاق ایشان میشدند.

در روز عاشورا از میان خاندان هاشمی، نخستین شخصی که طی ستیز با ستمگران شهید شد، حضرت علی اکبر علیه السلام است.

از مصائب بسیار سخت و سنگین و جگرسوزی که در کربلا به اهل‌بیت: وارد شد، شهادت حضرت علی اکبر(ع) بود.

بر اساس دلایلی که در متن به آنها اشاره شده است می‌توان اطمینان حاصل کرد که مراد از علی بن الحسین، در «السلام علی الحسین و علی ابن الحسین»، همان علی اکبر است که در روز عاشورا در سرزمین کربلا به شهادت رسید.

در مقاتل و منابع تاریخی او را نخستین شهید از بنی‌هاشم در روز عاشورا و شبیه‌ترین مردم به پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) دانسته‌اند. هنگام شهادتش، امام حسین (علیه‌السلام) بالای سرش حاضره شده و قاتلان او نفرین کرد.

علی صفات جد خود را می دانست، از این رو، همواره در آینه اخلاق ورفتار او نظر می کرد و خود را بدان صفات می آراست.